Verplicht kwetsbaar: laten we niet doorslaan

Nog niet zo lang geleden leerde ik als coassistent zwangeren beoordelen op inleidbaarheid middels een vaginaal toucher. Bij de eerste zwangere was alles wat ik voelde zacht, warm, ik kon er geen bishopscore op baseren. Toen ik dit bij de tweede vrouw ook niet kon, keek de verloskundige me met grote ogen aan: ‘Hoe kan dat, geen enkele co heeft hier moeite mee!’ Navraag bij mijn collega-co’s wierp een ander licht op de zaak: eigenlijk had niemand het nog goed gevoeld. ‘Ik roep altijd maar wat’, riep de een. ‘Als ik het niet weet, roep ik een bishop met niet-inleidbaar’, riep de ander. Ik weet niet wat me meer verbaasde, het niet kwetsbaar durven zeggen dat je iets echt niet voelt, de onverschilligheid richting de patiënt, of het feit dat een supervisor er zo makkelijk intrapte. Het was een kleine cultuurshock.

Een recenter voorbeeld. Extreem hoge werkdruk zorgde ervoor dat de patiëntvriendelijkheid, de doktervriendelijkheid, en daaruit voortkomend niet uit te sluiten ook de kwaliteit van zorg te lijden had. Het kostte moeite om over de hoge drempel te stappen van aangeven dat het zo niet ging. De werkstress aankaarten werd niet gewaardeerd, er moest maar beter mee omgegaan worden. De situatie continueerde onveranderd.

Kwetsbaarheid lijkt de nieuwste panacee in de burn-outepidemie onder arts-assistenten. Ons theekransje was daarvoor blijkbaar niet goed genoeg, want er is sprake van dure zelfbetaalde coaches, of vrijwillige intervisie met hoge selectiebias om de diepste gesprekken te voeren over hoge werkdruk, werk-privébalans, heftige casussen of lastige collega’s. Alhoewel in het CanMeds-model de ‘softe’ kanten zo evenwichtig aanwezig lijken, vallen deze helaas in de (meeste) opleidingen in het niet bij de focus op de inhoud.

Echter, laten we vooral niet doorslaan in het verplicht moeten tonen van een kant-en-klare kwetsbaarheid om ook dat hokje te kunnen afvinken op je competentielijst. Want wat is kwetsbaarheid eigenlijk? Dat er vele verschijningsvormen zijn, blijkt al uit de twee eerdergenoemde voorbeelden. Maar er moet wel wat gaan gebeuren. Ten eerste moet onze prestatiecultuur af van de aanname dat het tonen van je kwetsbaarheid een zwakte is, een acceptatie van imperfectie en onzekerheid. Ten tweede moeten we er dan nog naar gaan luisteren. Hoe vaak heb jij nog aan je arts-assistent gevraagd of hij nog weleens wakker ligt van die casus van twee maanden geleden? Aan je collega hoe het gaat sinds haar scheiding? Hoe het weekend is geweest van die collega die met grote wallen arriveert maandagochtend? En als je al daaraan toegekomen bent, heb je ook echt geluisterd naar het antwoord?

Laten we daarom eens beginnen met #menselijkemaandag: vraag eens met oprechte aandacht aan je collega hoe het gaat, en luister naar het antwoord, ook als dat wat anders is dan ‘ja, prima’. Een nationaal experiment om het verschil te proeven. Want om een cultuurverandering te stimuleren moeten we de voedingsbodem bestaande uit oprechte aandacht en interesse niet vergeten. Een beetje menselijkheid. Want we zijn meer dan een witgejaste hamster in het rad.