Thuisbezorgd.nl, Facebook en ZorgDomein

Het is de tijd van de platformeconomie. De virtuele marktplaats waar vraag en aanbod aan elkaar worden gekoppeld. Het gemak dient de vragende mens. Denk aan Uber, Airbnb, Deliveroo, Marktplaats, Facebook, Google en Thuisbezorgd.nl.

Al deze aanbieders hebben eenzelfde soort verdienmodel. Ze krijgen een percentage van de transactiewaarde, een vast bedrag per transactie of per bezoek aan een site. Groei en marktaandeel staan voorop. Wie het grootste marktaandeel heeft, is onverslaanbaar voor de concurrentie, want ‘the winner takes it all’.

Helaas is dit model ook in de zorg ontstaan. Neem ZorgDomein, zo’n 15 jaar geleden begonnen. Een topinitiatief dat het voor huisartsen makkelijker maakt patiënten te verwijzen naar de specialist in een ziekenhuis. Dit gaat via een elektronisch platform. Voor huisartsen een gratis virtuele marktplaats, ziekenhuizen daarentegen betalen veel geld om met hun specialisten zichtbaar te zijn. Bijna alle Nederlandse ziekenhuizen doen mee. Ze betalen ZorgDomein voor zichtbaarheid. En bijna 93 procent van de huisartsen maakt er gratis gebruik van. Het is feitelijk de draaischijf geworden voor de Nederlandse zorg maar voor het grote publiek volledig onbekend.

ZorgDomein wil groeien. Alle aanbieders van zorg moeten zich aansluiten – opdat er meer betalende klanten komen. Op zo’n übermachtige marktplaats kunnen Uber en Thuisbezorgd.nl jaloers zijn. Thuisbezorgd.nl kondigde onlangs aan dat zij de prijs per transactie wil verhogen − van 13 naar 14 procent. Een schok voor veel restauranthouders. Daarom wil Horeca Nederland een eigen platform beginnen. Dat kost tijd en lokale marktplaatsen zijn te klein om voldoende klanten te trekken. Voor restauranthouders zit er niets anders op dan dit te accepteren.

Zo gaat het ook bij ZorgDomein. In het contract met ZorgDomein staat zelfs dat de prijs kan worden verhoogd, als dat drie maanden van tevoren wordt aangekondigd. Gelukkig kan het ziekenhuis het contract per direct opzeggen. Helaas voor ons, ziekenhuizen, is dat een wassen neus omdat ZorgDomein een heuse monopolist is.

Thuisbezorgd.nl heeft concurrenten. ZorgDomein niet. Daarnaast opereert ZorgDomein in een gereguleerde markt, de zorg, waar winstuitkering voor verwijzers en aanbieders wettelijk verboden is. Onduidelijk is hoe groot de winst van ZorgDomein is. Enige aandeelhouder en bestuurder van ZorgDomein bv is ZD Holdco bv. Deze laatste bv is opgericht door de ZD Holding SARL uit Luxemburg. Daar loopt het spoor dood. Geen namen, geen jaarrekeningen, geen idee van de winst, omzet, kosten voor research of marketing.

Door een succesvol product te lanceren heeft ZorgDomein een centrale rol gekregen in de publieke zorg. Juist daarom kan het niet zo zijn dat iedere vorm van transparantie achterwege blijft, zowel van de financiële handel en wandel als van de eigenaren.

Het prijsmodel dat ZorgDomein hanteert, is schimmig. Daarom is het goed dat de contracten met de ziekenhuizen worden herzien. Doel is een vast bedrag per verwijzing bovenop een basisprijs per maand. Op de site staat dat het platform streeft naar 10 miljoen verwijzingen per jaar. Gezien de inschatting van de prijs – 1,20 euro per verwijzing – komt de omzet dan neer op 12 miljoen euro. Na een steekproef onder mijn collega’s is duidelijk dat de totale kosten voor de ziekenhuizen met het nieuwe prijsmodel zullen stijgen. Bij ons stijgt de prijs met bijna 13 procent per jaar voor een eenjarig contract door deze nieuwe methode. Mede dankzij een onderhandelingstechniek die neerkomt op een vorm van chantage: ‘Dit is het nieuwe model. En als u dit niet wilt, dan stopt u toch?’ Ik ervaar dit als een vorm van misbruik van marktmacht.

De eigenaren weten dat hun model eindig is. Als iedereen is aangesloten kunnen de prijzen niet eindeloos worden verhoogd. Er worden al andere verdienmodellen ontwikkeld. Komt er een flexibel prijsmodel, waarbij het ziekenhuis dat het meeste betaalt altijd bovenaan staat in ‘de lijstjes’? Of worden, zoals bij Facebook, allerlei data verkocht? Of worden er straks advertenties verkocht op het platform? Angstig vooruitzicht.

ZorgDomein is een onmisbare marktplaats in de zorg. Compliment, er is meer transparantie gekomen. Feitelijk heeft het platform daarmee een nutsfunctie. Ik pleit voor opening van zaken. Kan ZorgDomein eigendom blijven van een private partij? Nee. Koop dan de eigenaren uit. Breng het bedrijf onder bij een niet-private partij. Bij de gezamenlijke ziekenhuizen, de zorgverzekeraars of de aanbieders. Slechts dan kan deze noodzakelijke functie in de zorg verder groeien.