Blogs & columns
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff
3 minuten leestijd
Blog

Te weinig euthanasie

4 reacties

Volgens Boudewijn Chabot is bij euthanasie de geest uit de fles. Het is niet de algemene toename van euthanasie van tweeduizend naar zesduizend in tien jaar tijd, die hem verontrust. Nee, het gaat om euthanasie bij mensen met dementie en psychische problematiek. Chabot is geen onbekende in de wereld van euthanasie. Hij kwam in 1993 in het nieuws in verband met hulp bij zelfdoding bij een vrouw met psychisch lijden.

Over de dilemma’s van euthanasie bij dementie verscheen al een uitstekende reactie in de NRC van 20 juni.

In mijn reactie beperk ik me tot euthanasie bij mensen met een psychische aandoening. In 2009 waren dat er nul en in 2016 zestig. Percentueel een oneindige toename, maar absoluut geen grote getallen. Het staat Chabot natuurlijk vrij zijn zorgen uit te spreken, maar ik heb moeite met de manier waarop hij dat doet. Hij (veronder)stelt dat de Levenseindekliniek en de toetsingscommissie de zorgvuldigheidseisen onvoldoende volgen. Die zorgvuldigheidseisen zijn: een weloverwogen oordeel, ondraaglijk en uitzichtloos lijden en geen redelijk alternatief. Met name aan die laatste eis wordt volgens hem vaak niet voldaan. Dat zou dan te maken kunnen hebben met verminderde beschikbaarheid van het alternatief door de bezuinigingen in de zorg. Daarnaast wordt het volgens hem te makkelijk geaccepteerd als een patiënt een alternatief afwijst.

Ik vind het nogal wat, wat hij veronderstelt zonder het verder echt te onderbouwen. Denkt hij nu echt dat patiënt en arts kiezen voor euthanasie omdat adequate behandeling door bezuinigingen moeilijker beschikbaar was?

Ik vind het ook niet respectvol ten opzichte van die zestig mensen om zomaar te stellen dat ze te makkelijk een alternatief afwijzen. Het betreft mensen die vaak maanden op de wachtlijst gestaan hebben voor hun euthanasieverzoek in behandeling genomen kon worden. Mensen die een uitgebreid, vaak jarenlang behandeltraject achter de rug hebben. Mensen met wie uitgebreid is gesproken en waarbij een tweede psychiater en een SCEN-arts ook een oordeel hebben gegeven over de zorgvuldigheidseisen. Mensen die een van de moeilijkste beslissingen hebben genomen die je in een leven kunt nemen. Tegen die achtergrond vind ik de uitspraken van Chabot alleen gerechtvaardigd als hij met sterkere aanwijzingen komt dan de veronderstellingen die hij nu aandraagt.

Overal in de zorg wordt belangrijk gevonden dat patiënten meebeslissen, maar als het over euthanasie gaat lijkt dat nog minder doorgedrongen.

Ik vind euthanasie bij psychisch lijden heel ingewikkeld. Een niet onbelangrijk deel van ons werk is immers de moed erin te houden, ook als de patiënt zijn situatie als uitzichtloos beleeft. Wanneer schakel je om en zie je de uitzichtloosheid niet meer als een behandelbaar onderdeel van een aandoening? 

Natuurlijk wil geen mens dat voortijdig doen. Maar hoe zit het eigenlijk met de kans dat we er uit angst en onwennigheid te terughoudend in zijn? Dat we mensen in de kou laten staan? Ik vind zestig keer euthanasie bij een psychische aandoening erg weinig. Van de 486 verzoeken bij de Levenseindekliniek worden er maar 46 ingewilligd, nog geen 10 procent. Ik zeg niet dat dat te weinig is, maar om het nu verontrustend veel te noemen...

Sommige mensen suïcideren zich al voor het verzoek in behandeling genomen kan worden. En van de mensen die afgewezen worden suïcideert een aantal zich alsnog.

Er sterven in Nederland jaarlijks 1800 mensen door zelfmoord. Bij het merendeel speelt een psychische aandoening een rol. Ik steun de pogingen dat aantal naar beneden te brengen van harte, maar ik denk dat beschikbaarheid van euthanasie daarbij ook nodig is. 

Weinig mensen zullen ontkennen dat psychische aandoeningen ondraaglijk leed met zich mee kunnen brengen. Weinig mensen zullen beweren dat we áltijd een beter alternatief kunnen bieden dan iemands weloverwogen keuze voor de dood. De consequentie daaruit trekken is moeilijk. Dat vind ik ook. Daarom ben ik blij dat er psychiaters zijn die dat wel aandurven. Ik deel Chabots conclusie, dat er een cultuuromslag plaatsvindt ten aanzien van euthanasie bij psychisch lijden. Ik deel niet zijn mening dat de geest daarmee nu uit de fles is.

dementie Van Rijn
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater en initiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Jedidja Fortuijn

    aios psychiatrie , Haarlem

    Beste Oosterhoff,
    beetje late reactie, maar door artikel van Piet Hein Eek in NRC vandaag deze discussie weer opgezocht.
    Je hebt gelijk: mijn opmerkingen betreffen euthanasie in het algemeen, daarmee voer ik de discussie die je probeert aan te zweng...elen niet zuiver.
    60 psychiatrische patiënten is wellicht niet veel.
    Ik heb het interview met Chabot vooral gelezen als kritiek op de verschuiving naar zelfbeschikking als belangrijkste en enige criterium voor euthanasie, met zijn opmerkingen over psychiatrische patiënten als bewijs daarvoor.

  • Menno Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Ik weet niet of het feit dat erkend wordt dat mensen ondraaglijk en uitzichtloos kunnen leiden aan een psychische aandoening nu meteen wijst op een te ver gaan van de autonomie. Als je euthanasie sowieso afwijst dan begrijp ik dat je dat bij psychisc...he aandoeningen ook doet. Maar als je euthanasie in geval van ondraaglijk en uitzichtloos lijden acceptabel vindt dan begrijp ik niet precies waarom dat bij een psychische aandoening anders is. Ik snap wel, dat bij lichamelijke aandoeningen makkelijker vast te stellen is of er niks meer aan te doen is. Maar mij lijkt dat je ook bij psychisch leed wel een betrouwbare inschatting kunt maken of er nog een reeele kans is op verbetering.
    Dus mijn vraag is aan Fortuijn en van Eijsden of hun opmerkingen specifiek slaan op euthanasie bij psychisch lijden of op euthanasie in het algemeen.
    Ik begrijp overigens dat accepteren van euthanasie ook gevolgen heeft voor hoe mensen zich tot een aandoening verhouden, maar het omgekeerde is ook waar. De mogelijkheid van euthanasie maakt het lijden soms ook minder ondraaglijk omdat er een zekere keus is.

  • PGE van Eijsden

    huisarts, Ede

    Jedidja, ik ben het ontzettend eens met je reactie. Als huisarts merk ik dat ik ook bij de 'gewone' euthanasie nauwelijks meer bespreekbaar kan maken dat het verliezen van je autonomie moeilijk is, maar niet het eind van alle welbevinden. Er voortijd...ig uitstappen begint een vorm van beschaafdheid en weldenkendheid te worden en dreigt daarmee een norm voor goed sterven te worden. Dat we met het ophemelen van onze autonomie ons vermogen om te verbinden kwijtraken, dat rond het lijden en afhankelijkheid ook zingeving en verbondenheid ontstaat, dat zou ik graag in mijn gesprekken met patienten naar voren willen brengen. Dat valt niet mee, als euthanasie een vanzelfsprekend alternatief is. Ik ben blij dat jij het wel noemt.

  • Jedidja Fortuijn

    aios psychiatrie , Haarlem

    Chabot signaleert in NRC de tendens om zelfbeschikking tot hoogste norm te verklaren, boven o.a. de zorgvuldigheidseis van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Hij waarschuwt voor een hellend vlak, zoals hij dat ook bij abortus constateert. Of er daad...werkelijk een hellend vlak is, kunnen we pas achteraf bepalen. In die zin begrijp ik Oosterhoffs pleidooi de Levenseindekliniekartsen wat meer vertrouwen te schenken. De pijn zit mijns inziens in de waarde van zelfbeschikking. Autonomie voert in onze samenleving de boventoon. Waar leidt dat toe? Ik begrijp dat er psychiaters uit meer 'wij'-gerichte samenlevingen gepleit hebben voor de 'onafhankelijke persoonlijkheidsstoornis' in de DSM (naast de afhankelijke). Mag het gesprek hierover gaan? Hoe autonoom zijn wij eigenlijk echt? Hoe belangrijk zijn de verbanden met anderen en welk effect heeft mijn dood of doodswens, niet alleen op mijn naasten, maar ook op de maatschappij? Zou het gangbaarder worden van euthanasie bij psychiatrische stoornissen, misschien toch ook een demoraliserend/hoop- en creativiteitontnemend effect kunnen hebben op patiënten die er anders, noodgedwongen, nog een gat in konden vinden? Is dat erg? Zoja, waarom? Zo nee, is leven dan nog meer waard dan niet leven? Of is het om het even? Op deze vragen zullen hele verschillende antwoorden komen, persoonlijk, vanuit onze eigen wereldbeelden. Ik vind het zelf verschrikkelijk om te lijden. Ik vind leed ook afschuwelijk. Maar voor mij is de dood erger.
    Ps voor wie zich afvraagt waarom ik mijn wereldbeeld dan zou willen opdringen aan een ander: juist omdat ik niet zo geloof in onbeperkte autonomie, maar in sociale effecten van individuele keuzes, ervaar ik een opgedrongen wereldbeeld in de euthanasiepraktijk.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.