Solutio Charcot

Bijna was ik ‘m kwijtgeraakt. Die folder bij MC 43. Ik gooide ‘m ongezien in de oudpapierbak. Reclame, weg ermee! Gelukkig landde de folder met de goede kant boven. Mijn oog viel op een prachtig plaatje. Deftig geklede mannen, ernstig kijkend en aandachtig luisterend naar een docent. De docent vestigt de aandacht op een bewusteloze vrouw met deels ontkleed bovenlichaam. Wat is dit?

Ik gris de folder uit de bak. Het is reclame voor nascholing. Daarover straks meer. Eerst wil ik meer weten van het mooie plaatje. Al snel heb ik het gevonden. Het is een deel van een olieverfschilderij uit 1887. De schilder is André Pierre Brouillet. Het doek draagt de titel Une leçon clinique à la Salpêtrière. De docent is Jean-Martin Charcot. Deze beroemde neuroloog houdt sinds 1878 klinische demonstraties in het Hôpital de la Salpêtrière in Parijs. Oorspronkelijk een salpeterfabriek, wordt dit gebouw al snel een opvangcentrum voor geestelijk gestoorde vrouwen en prostituees. Charcot maakt er hét Europese centrum voor onderzoek naar hysterie en dissociatieve aandoeningen van.

De patiënte op het schilderij zal dus wel een hysterica zijn. Haar naam is bekend, meldt J. Keeman (NTvG 2008; (47) 152: 2547). Ook van de mannen kennen we de namen. Joseph Babinski ondersteunt de zieke vrouw heel zorgzaam. Achter hem strekken twee verpleegsters hun helpende handen uit. De man met voorschoot op de voorste rij is Georges Gilles de la Tourette. Voor het linkervenster zit, met zijn hoofd rechts onder, de neuroloog Pierre Marie. Helemaal links voor datzelfde venster staat Jean-Baptiste Charcot, de zoon van de docent. In de zaal zitten, behalve neurologen, ook kunstverzamelaars, politici en journalisten. Alle aanwezigen kijken aandachtig toe. Charcot staat naast de patiënte. Zijn mond is gesloten, zijn rechterwijsvinger is docerend voorwaarts gestrekt. Aan zijn ogen zie je dat hij nadenkt over wat hij gaat zeggen. Een fotograaf zou geen scherpere momentopname hebben kunnen maken dan deze meesterschilder!

Wie kiest zo’n meesterwerk voor reclamedoeleinden? Dat moet wel een aanbieder van nascholing zijn. En ja hoor, ik lees boven het hoofd van Charcot de woorden Brainfeed, Food for Thought. Hersenvoedsel, kort gezegd. Heel toepasselijk om dat te larderen met de beroemdste neurologen uit de negentiende eeuw. Maar dat zetten de aanbieders van de nascholing er niet bij. Zelfs de naam van het schilderij noemen zij niet. Een gemiste kans!

Brainfeed biedt masterclasses voor artsen, gegeven door niet-medici. Het docentengilde bestaat uit een antropoloog, een ethicus, een jurist, een statisticus en een neerlandicus. De twaalf tweedaagse masterclasses bieden volop stof tot nadenken. Dat is ook één van de twaalf titels: ‘Stof tot nadenken’. Sommige masterclasses zijn meer vaardigheidsgericht: het kunnen lezen van wetenschappelijke artikelen, onderhandelen, argumenteren, time management. Maar meestal gaat het om anders leren denken door de medische praktijk vanuit een filosofisch perspectief te benaderen. En dat lijkt aan te slaan. Op de binnenpagina van de folder lachen de juichende testimonials uit uiteenlopende specialismen je toe.

Ik bewonder de visie en het organisatietalent van de verzekeringsartsen Jan Buitenhuis en Astrid Blaauw-Hoeksma, de bedenkers van Brainfeed. Hun aanbod voorziet in een behoefte, naast alle vakinhoudelijke nascholing die over ons heen komt. In al die testimonials lees ik dat Brainfeed totaal anders is dan gewone nascholing. Het is inspirerend, verrijkend, verkwikkend.

Brainfeed is niet de enige aanbieder van filosofische nascholing voor dokters. De filosofie lijkt een ontsnappingsweg te bieden aan de overbelaste dokter. Maar dat heeft ook een keerzijde. Kennelijk komt men er in de medische praktijk van alledag niet meer toe om echt na te denken. Is dit een gebrek aan tijd? Of een gebrek aan hersenvoedsel? Zijn er te weinig stimuli voor het echte denken? En nemen we dan onze toevlucht maar tot Brainfeed? Dat zou zorgelijk zijn. Dan is er echt iets mis met onze praktijk. Laat die filosofie voor dokters geen Solutio Charcot worden 1.

Noot

[1] Solutio Charcot (mixtura bromidorum) is een obsoleet sedativum en anti-epilepticum. Het was lange tijd het middel bij uitstek voor allerlei nerveuze klachten. Het bestaat uit 100 mg ammoniumbromide, 200 mg kaliumbromide en 200 mg natriumbromide per 15 ml.