Slechte Dokter - Blog Michael van Balken

Eind december 2014 schreef ik mijn blog 'Slechte patiënt' over hoe symptomen van een hartinfarct zorgden voor een moment van grote angst en onzekerheid voor mijn gezin en mij, en over hoe ik in die situatie volstrekt niet de mondige patiënt bleek die ikzelf wel gedacht had te zijn. Op deze blog, en op het interview (pag 30-31) dat daaruit voortvloeide, kreeg ik veel hartverwarmende reacties. Ik ben daar dankbaar voor en ik kan inmiddels met een gerust hart zeggen dat het goed met me gaat. Toch ben ik van een deel van de reacties erg geschrokken.

Patiëntencontacten zijn in de loop der jaren duidelijk anders geworden. Ten eerste nam het aanbod aan patiënten eerder toe dan af. Daarnaast vroegen de contacten zelf – door terecht meer vraag naar uitleg en beter meebeslissen – juist extra tijd, wat ook gold voor de bizar gestegen administratieve lasten per consult. En dat bij maximaal gelijk gebleven, maar vaak zelfs afgenomen tijdsloten per patiënt. Aan het eind van de dag volgt steevast bespreking zus of vergadering zo, want álles moet tegenwoordig 34 werkgroepen door. Bovendien houdt voor wie passie voor het vak heeft de tijdsbelasting daar niet mee op: wetenschappelijk onderzoek en inzet voor je beroepsvereniging komen er nog bovenop. Toch doe je dat óók, want dat geeft juist de extra ‘jeu’.

Tot mijn grote schrik bleek niet alleen dat ikzélf misschien niet oneindig kon blijven doorstapelen. Dat gold voor meer collega’s die daar overigens liever niet te hard voor uitkwamen. Zoals een chirurge* me schreef: ‘Ik ben zelf ook geconfronteerd met hartkloppingen, slapeloosheid en naar wat blijkt tekenen van overwerktheid; misschien iets waar wij “duizendpoten” sneller tegenaan lopen?’ Of een oud-jaargenoot die ik dacht te kennen als ‘die maak je de pis niet lauw’: ‘Elke dagelijks doordaverende dokter loopt dit risico. Duidelijke keuzes maken en zó voor jezelf zorgen dat je het kunt blijven volhouden er voor anderen te zijn en kwalitatief ook de tijd en het inlevingsvermogen kunt blijven opbrengen om echt iets voor anderen te kunnen betekenen, is een groot goed. Ik had er een coachingtraject voor nodig, maar het is zo vreselijk makkelijk om in je oude patroon terug te vallen.’

En daar ligt meteen een ander groot probleem: durven erkennen dat het misschien een tandje minder moet, levert naast het gevoel van falen naar jezelf een schuldgevoel naar je collega’s en patiënten op, want wie gaat jouw werk dan overnemen? Schuldgevoel dat door die collega’s overigens vaker bevestigd dan weggenomen wordt. Een nog jonge gynaecoloog hierover: ‘Toen ik na een lichamelijke knauw als die van jou in mijn maatschap ter sprake bracht dat ik mijn steevast tot 110 tot 120 procent geboekte spreekuren zo niet volhield en terug wilde brengen naar gewoon maximaal 100 procent, kreeg ik reacties als ‘maar hoezo heb jij het drukker dan wij’ en ‘heb je je arbeidsongeschiktheidsverzekering al ingeschakeld, want feitelijk ben je dan dus gedeeltelijk arbeidsongeschikt’. Of een kno-arts over niet eens de onwil, maar de onmacht van de directe collega’s: ‘Dan stel je je grenzen harder, en maak je de dijk breder, maar als de druk bij de maten toeneemt en zij daarop gedwongen worden hun dijken ook te verstevigen, dan komt de druk weer bij jou te liggen.’

Het gaat dus niet goed met veel dokters. Uitzonderingen? Njah, niet helemaal dus. Ik kan link na link opvoeren met getallen hierover. Ook betreffende huisartsen en – hoe zorgwekkender kan het – ook aangaande de dokters die nog met hun opleiding bezig zijn. ‘Compassion for care begint met compassion for self.’ Uitvogelen wat echte compassion for self is viel al niet mee. Daar in een er niet op ingestelde cultuur invulling aan geven, is al helemaal een lastige opgave. Blijk ik naast een slechte patiënt nou ook nog een slechte dokter?

* Geslacht, discipline, citaten: er werd (of niet) wat aan gesleuteld om de niet voor niets niet openbare uitspraken onherleidbaar te houden. Aan de strekking van de uitspraken is overigens nadrukkelijk niets afgedaan.

Michael van Balken