Shit happens

Een paar weken geleden hielden de huisartsen een actieweek en een landelijke manifestatie om aandacht te vragen voor de oplopende werkdruk en het toegenomen aantal taken in de huisartsenzorg, waardoor de toegankelijkheid tot die zorg in gevaar komt en de basis van ons zorgstelsel onderuit kan gaan. In sommige regio’s in Nederland is al sprake van een huisartsentekort, in andere regio’s dreigt dat binnenkort ook. Nu is de huisartsenzorg helaas niet de enige sector waar dit probleem speelt; ook uit andere zorgsectoren, zoals de ouderenzorg, komen, op zijn zachtst gezegd, alarmerende geluiden.

Volgens vrij recente cijfers van het CBS werken er bijna anderhalf miljoen mensen in de zorg en welzijnssector, met andere woorden: circa één op de zes werkenden heeft zijn, of veel vaker haar, hoofdbaan in de zorg. En toch is er een – groeiend – tekort aan personeel.

Als de zorg nu de enige sector was waar het tekort aan menskracht speelde, dan konden we nog zeggen dat ze daar op de een of andere manier de boel niet op orde hebben, maar het doet zich in heel veel sectoren van onze samenleving voor, van het onderwijs tot en met de bevoorrading van winkels.

Ik kan me herinneren dat er een tot twee decennia geleden omineuze voorspellingen geuit werden over de werkgelegenheid: door de automatisering zouden steeds meer banen verdwijnen en we moesten er rekening mee houden dat de werkeloosheid flink toe zou nemen. Vooralsnog is niets minder waar, zou je kunnen zeggen. Dat roept uiteraard de vraag op: hoe kan dat nu? Verklarende factoren die veel genoemd worden zijn de vergrijzing, waardoor het arbeidspotentieel afneemt, en de coronacrisismaatregelen, waardoor er minder bedrijven failliet zijn gegaan. Maar erg bevredigend zijn die verklaringen niet en ze zijn ook bij lange na niet afdoende. Om even terug te keren naar de zorg: er werken dus ruim 1,4 miljoen mensen in de zorg. De vraag die dan bij mij opkomt is: welk percentage daarvan verleent nu ook daadwerkelijk zorg? Daarachter komen is lastig, maar ik denk wel dat daar een deel van het probleem zit. We hebben alles namelijk zo ingewikkeld gemaakt en willen alles zo goed geregeld en vastgelegd hebben dat er heel veel mensen nodig zijn om alles in goede banen te leiden, en dat geldt echt niet alleen voor de zorg. De zorgprofessionals klagen steen en been over de regeldruk en het administratieve gedoe, en de taskforce ‘Ontregel de zorg’ heeft het in de afgelopen jaren niet voor elkaar gekregen dat de regeldruk daadwerkelijk afneemt, blijkens recente evaluaties. Daaruit blijkt overigens ook dat zorgprofessionals zelf een aardig aandeel hebben in die regeldruk. We moeten, dat geldt voor onze hele samenleving, niet verwachten dat alles altijd perfect gaat en dat rottigheid uitgebannen kan worden.

Ooit reden we op weg naar Denemarken langs een krakkemikkige, gebutste auto waarop stond: ‘shit happens’. De kinderen moesten daar hard om lachen, maar zouden wij ons dat ook niet wat meer moeten realiseren in al onze regeldrift, zodat we ons kunnen concentreren op wat echt nodig is?

Lees ook het vervolg dat Henriëtte van der Horst hierop schreef: Shit happens (2)