Schaamrood op verlaten plekken

Na een moeizame aanloop, waarbij ik op mijn knieën moest voor de Gemeentelijke Vestigingscommissie, bestierd door een overwerkte ambtenaar, was het grote moment daar: ik nam de praktijk van dokter Van Dijk over. Op een bewaarde foto sta ik vol trots met het bord ‘I. Bergman, huisarts, spreekuur volgens afspraak’ in mijn ene hand en mijn pasgeboren dochter op mijn andere arm. Let’s roll!!

Ik wist dat het niet makkelijk zou worden, omdat mijn illustere voorganger 24/7 beschikbaar was voor zijn patiënten. ‘Dokter Van Dijk zag dat vader erg ziek was, bracht hem zelf naar het ziekenhuis, keek mee met de operatie en vertelde ons tegen de ochtend, dat het gelukkig goed was verlopen. En hoe was uw naam ook alweer? Bergman?’ Zijn consulten duurden erg lang, mensen verlieten de spreekkamer als ze volledig uitgepraat waren of als ze ergens anders naartoe moesten. Alleen mensen met astma bleven korter, omdat hij tijdens de consulten rookte met zijn ruftende herdershond aan zijn voeten. De assistente gaf ze wat Ventolin en dan konden ze weer de boze buitenwereld in. Twee uur wachten was niets bijzonders. Er lagen meerdere leesmappen in de wachtkamer. Mede door de enorme loyaliteit van mijn assistente Greetje, die er al bijna twintig jaar werkte, gaven bijna alle patiënten deze jonge tempobeul (een kwartier per patiënt) een kans. Geleidelijk aan bevocht ik het vertrouwen van de mensen en bleek ook hier het adagium ‘De koning is dood, leve de koning’ te gelden.

Mevrouw Smaling was de enige die mij met een soort van misprijzen bleef benaderen. Ze had wat fysieke malheur, dus kwam met enige regelmaat. Er was niets bijzonders voorgevallen, geen onenigheid over beleid, eigenlijk geen onvertogen woord. En toch voelde het of ze een hekel aan me had. Ik werd er onzeker van en ging steeds meer mijn best doen om de aardige dokter te worden die ik voor haar steeds maar niet werd. Metacommunicatie was mij toen nog niet bekend, dus ik modderde maar door tot ze na twee jaar op het spreekuur verscheen en vertelde dat ze naar een andere huisarts ging. ‘Ik ben jaren geleden op een verlaten strand in Spanje gewelddadig verkracht en die man lijkt als twee druppels water op u. Ik heb het geprobeerd, omdat ik weet dat u er ook niets aan kunt doen, maar ik kan het niet meer opbrengen.’ Dat was het dus, dacht ik meteen, daarom gaat het niet. Ik was opgelucht en blij dat ik nu eindelijk wist waarom het niet ging tussen ons! ‘Mevrouw Smaling, ik begrijp hoe u zich voelt en ik respecteer uw beslissing volkomen.’ We gingen wat onhandig uit elkaar en een kleurrijke anekdote was geboren…

Nu ik door de mist van dertig jaar kijk naar mijn jongere ik, toen daar achter dat bureau, schaam ik me. Ik loop naar hem toe en ga tegenover hem zitten. ‘Dus jij begrijpt die vrouw? Jij begrijpt hoe ze zich voelde daar op dat strand, toen ze bang was het niet te overleven? Jij begrijpt hoe ze zich voelde toen ze gewond en beschadigd alleen achterbleef? Jij begrijpt hoe het voor haar was toen de opvolger van haar vertrouwde huisarts als twee druppels water op haar verkrachter leek? Jij begrijpt wat voor living hell het voor haar was toen ze met jou de onderzoekskamer in moest? En je respecteert haar beslissing?! Je respecteert háár niet. Nee, je hebt er een kleurrijke anekdote van gemaakt! Waarom heb je je hoofd niet gebogen voor zoveel ellende en waarom heb je niet bescheiden gevraagd of je iets voor haar kon doen en hoe afschuwelijk je het voor haar vond en dat er geen woorden zijn voor haar rauwe verdriet… waarom niet?’ En dan, na een lange stilte hoor ik mijn jonge ik zeggen: ‘Ik zou het graag kunnen, maar ik weet nog niet hoe dat moet.’ En dat is de tragiek van deze situatie in één zin. Misschien had de huisarts die ik geworden ben, iets voor haar kunnen betekenen, daar, op dat moment, maar ze kreeg de huisarts die ik toen was. Dat is wat ik ook zie bij mijn aiossen: ze kunnen uitgroeien tot de dokter die in en op hen te wachten ligt, maar tot die tijd zullen hun patiënten het moeten doen met de enthousiaste en nog onzekere reiziger die ze nog zijn, met onvermijdelijke beperkingen.

Soms, als ik op een verlaten plek ben, overspoelt me dat gevoel en denk ik aan haar en voel dan altijd het schaamrood naar mijn oude kaken stijgen.