Blogs & columns
Blog

’s Avonds slikken scheelt dooien

11 reacties

In 2020 las ik een klein referaat in Huisarts en Wetenschap over de Hygia-trial, een Spaans onderzoek waarin 19 duizend (!) patiënten waren geïncludeerd die allemaal op antihypertensiva stonden.

Ze waren gerandomiseerd over twee armen. De ene groep nam de medicatie ’s morgens, de andere ’s avonds. Na een looptijd van ruim zes jaar bleek het aantal cardiovasculaire incidenten en cardiovasculaire sterfte in de avondgroep 50 procent lager te liggen dan in de ochtendgroep. Pardon, 50 procent!!!!!! Mijn broek zakte geheel en al af. Ik besprak dit, onder het genot van een biertje, met mijn achterbuurman, een cardioloog in opleiding. ‘De Hygia-trial’, sprak hij peinzend, ‘daar was iets mee, was daar niet mee gefraudeerd?’ Nu was mijn nieuwsgierigheid helemaal gewekt. Ik besloot me er als een True Detective in te verdiepen.

In 2020 werd genoemde trial gepubliceerd in European Heart Journal, nou niet bepaald het eerste het beste huis-aan-huisblad. De uitkomsten waren zoals hierboven beschreven en deden enorm veel ingezonden stof opwaaien, variërend van inhoudelijke vragen tot regelrechte verdachtmakingen. De redactie zag zich genoodzaakt het artikel ‘under investigation’ te plaatsen en adviseerde haar lezers terughoudendheid bij het toepassen van deze resultaten. Oftewel: er is rook, dus, en zo gaat dat bij de menselijke soort: er zal ook wel vuur zijn. De ethische commissie van EHJ werd van de plank getrokken om de onderste steen boven te krijgen. Hierin zaten niet de minsten, onder andere prof. Maarten Simoons van het Erasmus Medisch Centrum. De Hygia-groep was graag bereid alle gevraagde gegevens aan deze commissie te overhandigen. Bij zorgvuldige analyse, EHJ had een reputatie te verliezen, waarbij ook externe bigshots werden geraadpleegd, werd niks frauduleus gevonden. De conclusie luidde: ‘The committee could not document any scientific misconduct and exonerates the authors.’ Oftewel: helemaal niets te vinden. Nou zijn ze natuurlijk niet huis aan huis bij 19 duizend mensen langs geweest, maar dat in deze multicentertrial is gesjoemeld is zeer onwaarschijnlijk. Het artikel van deze ethische commissie is trouwens van hoog niveau en zeer lezenswaardig.

Ik heb het bovenstaande aan een aantal hypertensiologen voorgelegd, zowel academisch als niet academisch en kreeg twee soorten reacties: ‘Deze resultaten zijn zeer opvallend. Ze moeten eerst in verder onderzoek worden bevestigd, voor ze in de richtlijnen kunnen worden opgenomen.’ Een alleszins redelijke reactie, maar is het aannemelijk dat een trial van deze omvang nog herhaald gaat worden? Wie gaat dat betalen? Onze vrienden van de farmaceutische industrie, strijders voor ons aller welzijn, zullen het niet doen, omdat er geen moer aan te verdienen valt en overheden hebben altijd andere financiële prioriteiten. De tweede groep reageerde als volgt: ‘Ik heb de resultaten van deze onderzoeksgroep nooit vertrouwd en verder is het moeilijk voor te stellen dat deze resultaten kloppen.’ Dit valt onder de zogenaamde ‘mag niet, kan niet’-reacties, waar jaloezie en kinnesinne in doorklinken.

Wat moet ik, als eenvoudig ploeteraar aan het hypertensiefront, tegen mijn patiënten zeggen? Ik doe dat zo: ‘Er is een enorm Spaans onderzoek gedaan met 19 duizend patiënten. De helft ging de hogebloeddrukpillen ’s avonds nemen en de helft bleef ze ’s ochtends nemen. Na zes jaar was het aantal hartinfarcten en beroertes in de avondgroep de helft minder en het aantal doden door hartziekten ook. Er was geen enkel verschil in bijwerkingen. Nou vinden wetenschappers dat dit onderzoek nog een keer herhaald moet worden, maar het is de vraag of dat ooit nog gaat gebeuren, want niemand wil dat onderzoek betalen. Wat vindt u? Wilt u de pillen ’s ochtends blijven slikken of gaat u over naar ’s avonds?’ … Ik heb nog geen één ochtendmens getroffen.

Waarde collega-huisartsen, zwoegend achter uw bureau, stel uzelf de vraag: ben ik een avondmens? Ga ik mijn patiënten dit (mogelijke) voordeel gunnen of blijf ik wachten op wat waarschijnlijk nooit gaat komen? Ik was trouwens altijd al een avondmens.

Bedtime hypertension treatment improves cardiovascular risk reduction: the Hygia Chronotherapy Trial, European Heart Journal (2020) 41, 4565-4576
Scientific Integrity: what a journal can and cannot do, European Heart Journal, (2020) 41, 4552-4555
Lees ook
  • Imme Bergman

    Hoewel ik in het echt anders heet ben ik het wel, bijna 35 jaar huisarts. In mijn innerlijke wachtkamer zitten veel patiënten, mensen met wie ik ontroerende tot hilarische dingen heb meegemaakt. Ze hebben op deze blog gewacht. Ik heb veel van hen geleerd en ze hebben mijn leven verrijkt.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • R.C. Mannak

    arts (met pensioen), doch sinds 2017 bezig met Leefstijl, de Biologische klok, (epi)genetica e.d. en aangesloten bij o.a. Arts & Leef en het Microbioom Centrum.tijl l, Schore

    Ik heb verschillende kennissen die hun antihypertensiva 's avonds innemen, tot hun en tot mijn grote tevredenheid

  • Huisarts , Nijmegen

    Mijn oma wees me eerder op dit artikel: Chronofarmacologie Ntvg 1987 ;131 nr. 1
    Heeft veel raakvlakken met deze bevindingen en blijkbaar dus al heel lang bekend.

  • J.S. Woltjer

    Huisarts, Usquert

    Het blijft grappig hoe onopgemerkt soms opzienbarende nieuwsfeiten in toonaangevende media kunnen blijven, ook in ons vakgebied. Ik probeer al twee jaar de antihypertensiva naar de avond te verschuiven in m'n praktijk, al kan 's ochtends voor therapi...etrouw handiger zijn.
    Dit is ook zo'n artikel waarvan je verder niets meer hoort: 'Hit or miss: the new cholesterol targets', artikel van december 2021 in BMJ Evidence-Based Medicine, waarin tevens, bijna achteloos, wordt vermeld: 'The negative results of numerous cholesterol lowering randomised controlled trials call into question the validity of using low density lipoprotein cholesterol as a surrogate target for the prevention of cardiovascular disease'...

  • Oud huisarts , kaderarts DM , Den Bosch

    In Nederland zijn er miljoenen mensen die antihypertensiva slikken . Bij een ARR van een 0,5% zou verandering van de richtlijn leiden tot een reductie van minstens 10.000 events per jaar !!!!!!! ( 7 uitroeptekens) .
    In 2013 stond in het Ntvg overi...gens al een interessant over het onderwerp.
    Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6022
    Ik begrijp écht niet waarom de richtlijnen niet al lang aangepast zijn….

  • H. van der Pol

    psychiater, Heerenveen

    Het allermooist was natuurlijk geweest als er ook nog placebocontrolegroepen waren geweest, het zou wel eens tot hele verrassende uitkomsten hebben kunnen leiden m.n. gezien het grote NNT bij dit soort preventieve medicatie. Voor zo'n onderzoek staan... natuurlijk te veel wetten in de weg en praktische bezwaren (en ethische commissies) maar stel je toch eens voor...

  • M.F. Nijhoff

    Internist, Leiden

    Ik ken de studie en adviseer mijn patiënten ook om 's avonds medicatie in te nemen, ook omdat je dan niks merkt van een lagere bloeddruk. Het lijkt bijna te mooi om waar te zijn, maar baat t niet dan schaadt t niet!

  • P. Leusink

    huisarts, seksuoloog NVVS, Utrecht

    Beste, waarom staan er zes ! achter die 50% in het artikel? En een ! achter 19.000? Dat zegt toch niks? Uit het onderzoek blijkt per jaar 1,5% van deze groep te overlijden, 0,5% van de avond slikkers en 1,0% van de ochtendslikkers. De absolute risico...reductie per jaar is dus 0,5% (!!!!). Dat betekent dat er 100/0,5= 200 mensen een jaar een avondpil moeten slikken om een 1 overlijden te besparen. Dat is nog eens solidariteit. Maar ga niet slikken voor jezelf want je reduceert je kans nauwelijks.

    • E. Wannee

      Forensisch arts

      Als er slechts 200 mensen de pil alleen maar op een ander tijdstip hoeven in te nemen om jaarlijks een leven te redden, dan is dat toch heel makkelijk verdiend?

      [Reactie gewijzigd door Wannee, Erik op 12-07-2022 20:54]

      • P. Leusink

        huisarts

        Zeker, eens. Ik adviseer het al jaren. Het ging me om de suggestie van die schreeuwende 50%, alsof je als individu 50% voordeel hebt en dat is niet zo. Het persoonlijk risico neemt maar 0,5% af.

    • M. Schipper

      Haio, Nijmegen

      Nou begrijp ik het zo dat er meerdere interessante uitkomstmaten zijn, zoals een lagere dosering nodig hebben (daaruit voortvloeiend een gunstiger kostenperspectief op grote schaal, betere kwaliteit van leven want ja, pilletje eraf, en lagere milieub...elasting). Ook wat waard, toch?

  • Oud huisrarts, T.E.Halbertsma, oud huisarts, thans in Bergen NH, 072 5813896

    Wie in 1974 of daaromtrent de Boerhave Cursus "Over de biologische klok", een toen geheel nieuw onderwerp, had gevolgd zou nu niet zo vreemd opkijken. Daar hoorde ik, eveneens tot mijn stomme verbazing, dat de letale dosis voor phenobarbital nachts ...anderhalf keer hoger was dan overdag. De lever werkt 's nachts geheel anders dan dan overdag luidden de woorden die het plausibel moesten maken.
    Ik wam als apotheekhoudend huisarts stomverbaasd thuis en verzuchtte: werk aan de winkel, binnen drie jaar word het van "drie x keer daags" tot " 's avonds om 10.15 uur 1 pil".
    Tot nu toe word vooral prednison speciaal ' s morgens ingenomen en het laatste jaar heeft zich daar nog een ander medicament aan toegevoegd. Dus mijn verzuchting is; hè, hè, eindelijk. Zo zie je hoe dingen soms een halve eeuw vertraging oplopen.
    P.S. Tijdens de lunch van die cursus vertelde een arts van het Emma Kinderziekenhuis mij dat iets dergelijks gold voor de hoeveelheid straling benodigd: 's nachts aanzienlijk minder dan overdag.
    Toen ik 10 jaar later bij verhuizing mijn boekenkast opschoonde: 100 dissertaties als relatiegeschenk, heb ik hem opgebeld of e.e.a. nog gold. Zijn antwoord was "ja". Hij herinnerde zich nog exact het gesprek wat wij toen voerden onder het nuttigen van de croquet en vulde dat desgevraagd aan met de opmerking dat een en ander nog steeds stond en er toch overdag bestraald werd.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.