Rutger Bregman en het simsalabimdenken
11 reactiesHet boek De meeste mensen deugen van journalist Rutger Bregman won dit jaar de NS Publieksprijs. Het is ook onder (jonge) medici veel gelezen. Er zijn onderhand meer dan 350 duizend exemplaren van verkocht. Een prestatie van formaat.
Bregman weet op curieuze wijze veel mensen – met name BN’ers – voor zich te winnen. Het boek is magistraal, aldus Matthijs van Nieuwkerk. Bregman blijkt bovendien een goede prater met een hoge gunfactor. Een getalenteerd influencer en opiniemaker. Je zou bijna geloven dat wat hij stelt ook klopt.
Het boek gaat – in de woorden van Bregman – over een ‘radicaal idee’: de meeste mensen zijn niet egoïstisch, maar juist vriendelijk van aard (homo puppy),samenwerkingsgericht (want dat is gewoon slimmer), en altruïstisch (juist als de bommen uit de lucht vallen en de dijken breken komt het beste in ons boven). Het idee dat de beschaving louter een vernislaag is (de zogenaamde vernistheorie) is aangeprate lariekoek door ‘de machthebbers’.
Als een Indiana Jones op zoek naar de Heilige Graal vliegt Bregman door de materie heen. Gebeurtenis (Blitzkrieg), na verhaal (Lord of the Flies), na ramp (orkaan Cathrina), na ontdekking (lijst van Steven Pinker is een rommeltje), na onderzoek (mensen hebben diepe afkeer aan geweld), na onderzoek (Milgram fleste het onderzoek), na onderzoek (terroristen moordden niet voor een ideologie), na bezoek op locatie (Jos de Blok van Buurtzorg is geen kletsmajoor). Er is maar één conclusie mogelijk. Simsalabim: de meeste mensen deugen. En deze ’hoopvolle’ boodschap gaat er bij zijn lezers in als koek, blijkt ook in mijn kennissenkring.
Een jaar geleden kocht ik het boek. Ik keek uit naar nieuwe inzichten. Het werd een grote teleurstelling. Om de haverklap dacht ik bij mezelf: dít kun je zó helemaal niet stellen! Zijn stijl met ultrakorte zinnen (‘toen begon het’, ‘ga maar na’, ‘daar was hij weer: de vernistheorie’, ‘en dan nu de olifant in de kamer’) en interne dialogen (‘ik heb inmiddels wel een vermoeden’, ‘je voelt hem waarschijnlijk al aankomen’, ‘toen kwam het’) pakte bij mij bovendien averechts uit. Het ergerde me. Ik ben per slot van rekening geen Famke Louise.
Geschrokken van mijn eigen ergernis ben ik – volgens goed intellectueel gebruik – daarna de bronnen van het boek gaan checken. 41 pagina’s lang. Dat bleek geen gemakkelijke opgave omdat een index ontbreekt. Was dat toevallig? Al met al werd het een tijdrovende klus. Essentiële bronnen en standaardwerken had Bregman over het hoofd gezien.
Met als eindconclusie dat hij zijn huiswerk gewoonweg niet goed heeft gedaan. Het rammelt aan alle kanten. Zijn observaties, analyses en duidingen doorstaan de toets der wetenschappelijke kritiek niet. En dat is een pijnlijke constatering als je de pretentie hebt ‘een nieuwe geschiedenis van de mensheid te schrijven’.
Illustratief voorbeeld is de bewering van Bregman dat er geen enkel bewijs voor oorlog in de oertijd is (hoofdstuk 4). Oorlog zou pas ontstaan zijn als gevolg van de agrarische revolutie. Nu is theorievorming over oorlog een oud expertisegebied van me. Dus ben ik er weer eens ingedoken om te checken of dit een valide verklaring is. Dat blijkt niet het geval.
Bregman blijkt de werken van Johan van der Dennen Oorlog draait om hebzucht, angst, eer en wraak (The Origin of War), Azar Gat (War in Human Civilization), Lawrence Keeley (War before civilization – the myth of the peaceful savage) niet te hebben gelezen. Ook Verwoesting en vooruitgang van Ian Morris en het Nederlandse standaardwerk Met alle geweld van Hans Achterhuis schitteren door afwezigheid.
Hetzelfde geldt voor zijn beschouwingen over de Holocaust, Rwanda, Chagnon en Yanomami. Het is allemaal flinterdun zwart-witdenken. Wetenschappelijk gezien valt hij dus door de mand. Maar de meeste mensen houden ook gewoon van sprookjes. En dat verkoopt – simsalabim – als een tierelier.
Meer lezen
Judith Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde , Drachten
NB ik houd niet van Bregman, maar wil wel graag van mensen houden
Judith Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde , Drachten
Ik heb het boek wel gelezen en het gaf mij als cynicus eerste klas hoop. Zeker in de huidige tijd kun je je wapenen om bedonderd te worden (en dat worden we ook, door big pharma, graaiers aan de top en leugenachtige politici). Wat levert dit ons op? ...Stress, hoofdpijn en een maagzweer. Dat is mijn cynische gelijk krijgen me niet waard. Zo veel mensen zijn tegenwoordig op zoek naar betekenisvol leven en doen daarom aan mindfulness/yoga of bezoeken een coach/psycholoog ter preventie of herstel van burn out.
Wees niet bang om je kwetsbaar op te stellen want wat je aandacht geeft groeit (dus angst, achterdocht en woede: laat het los)
Net zoals de keerzijde van een gelukkig huwelijk is dat als 1 partner overlijdt de ander deze vreselijk zal missen, dat is voor de meeste mensen geen reden om dan maar geen relatie aan te gaan.
Maar hé dit is waarschijnlijk ook te veel Sim sala bim voor sommige (of de meeste) mensen. En dat is ook oké :)
Dolf Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Simsalabim @ van der Harst, Ik heb me dood geërgerd. Het was een grote worstelpartij. Maar het heeft me curieus genoeg ook veel gebracht. Ik heb aantal heel aardige goeie boeken ontdekt. Ergo: elk nadeel heb zijn voordeel.
Dolf Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Simsalabim @ van der Harst, Ik heb me dood geërgerd. Het was een grote worstelpartij. Maar het heeft me curieus genoeg ook veel gebracht. Ik heb aantal heel aardige goeie boeken ontdekt. Ergo: elk nadeel heb zijn voordeel.
Dolf Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Het Simsabalim denken kent geen grenzen
@ Yolande de Kok - dank voor je reactie: zij die betoverd zijn, laten zich niet graag ontnuchteren - ergo: kans op succes bij je vrienden lijkt mij niet erg groot - dat is mijn ervaring tot nu toe
@ Wilschu...t- Verhoef - 25 jaar voordat Rutger Bregman (1988) werd geboren maakte Maarten Toonder de strip: Tom Poes en de zonne(bloem) bril. Ik was 11 jaar, toen ik het las en kan het me nog steeds herinneren.
Moraal van het verhaal: het is maar door welke bril je naar de wereld kijkt.
In dit verhaal gaat het over een dubbel kronige zonnebloembril. Als je die opzet ziet de wereld er vrolijk en fijn uit.
Bosbaas Pee Pastinakel zegt daarover: 'dit is geen onschuldige bloem. er zit te veel zonnewieling in. als dat op de omgeving slaat, dan krijg je vroeg bloei en dan gaat het leven naar de bevriezing'
Dit is de bril van Bregman. De mens deugt. Helaas gaat hij niet verder in op het deel dat niet deugt en al die rim ram veroorzaakt .
https://www.bol.com/nl/f/tom-poes-hc05-tom-poes-en-de-zonnebril/9200000090520421/
@ D.arts te Rotterdam - always look at the bright side of life !
@ Els van Veen huisarts - dank
Yolande de Kok
Psychiater, Den Haag
Dank collega, voor deze column en vooral ook voor het nazoeken van de aangehaalde theorieën. De titel en vooral ook het hele circus erom heen stonden me tegen, maar op aandringen van een goede vriend die ik ken als kritisch lezer ben ik eraan begonne...n. Niet om doorheen te komen.
Bij het goedpraten van in WOII begane misdaden ( wat in recensies niet wordt genoemd) heb ik het boek ( dat ik gelukkig niet had gekocht) opzij gelegd.
Vrienden die er enthousiast over zijn, zijn echter niet ontvankelijk voor kritische geluiden. Dat is niet zo gek, het boek vertelt overduidelijk wat mensen willen horen. Toch ga ik eens kijken of het met hulp van uw argumenten wel lukt om vrienden van hun Bregmanbetovering af te helpen.
A.Wilschut-Verhoef
algemeen arts, homeopathie, Barendrecht
Ik heb het boek NIET gelezen en toch denk ik iets te herkennen. Met welke bril kijk je naar de wereld? Ooit was ik voorzitster van een lokale scoutinggroep. Er moest besproken worden hoe de opbrengst van Jantje Beton verdeeld moest worden binnen de a...fdeling. De sherpa's, de tieners gingen alleen op pad , de kabouters gingen met begeleiding. Het bestuurslid, met PvdA sympathie zei: gelijk verdelen. Het bestuurslid, met VVD sympathie voelde wel iets voor "wie het meeste opgehaald had, kreeg ook meer. En dat waren dus de sherpa's , waar het verzoek vandaan kwam. Toen kwam een bestuurslid die in Delft studeerde. Zijn oplossing werd uitgedrukt in cijfers, dus hoeveel sherpa's en kabouters en opbrengst. En daar een formule voor. Er was nog een bestuurslid, helaas is dat me niet bijgebleven, erg jammer. Maar ik zag mijn beurt aankomen en wat ga ik zeggen? Door welke bril kijk ik? Mijn standpunt werd, "hoe hebben we het in het verleden gedaan en heeft dat ooit problemen opgeleverd? Zou dat ook een verklaring kunnen zijn, waarom ik de homeopathie niet wil zien verdwijnen? Hoeveel brillen zijn er op de markt? Het zou mooi zijn, als we konden zien door welke bril iemand kijkt en welke bril hebben we zelf op? En er was geen probleem op te lossen , maar wel een gevoel van oneerlijkheid ontstaan en dat is moeilijker op te lossen. En helaas kan dat in de wereld tot oorlog leiden. Heb ik een antwoord, helaas !
S van der Harst
Arts M&G, Den Haag
Wat leuk, ik dacht al dat het aan mij lag, dat ik het boek helemaal niet zo geweldig vond.
Ik heb me er door heen geworsteld en kreeg inderdaad de neiging om in discussie te gaan.
D.
Arts, Rotterdam
Een flinterdunne column.
Dolf Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
De betere alternatieven. Met meer diepgang Drie suggesties om door te lezen.
1. Over de evolutionaire wortels van onze samenleving- Het goede in de mens. Nicholas Christakis
Lees het interessante interview. In het Belgische dagblad De Morgen ...
https://www.demorgen.be/nieuws/yale-hoogleraar-nicholas-christakis-over-mens-en-evolutie-een-duidelijk-vijandbeeld-is-positief-voor-een-samenleving~b0626a44/
2. Richard Wrangham - The goodness paradox
Antropoloog Richard Wrangham: in potentie zijn we allemaal kleine dictators. Interview met Bas Heijne- NRC
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/24/antropoloog-richard-wrangham-in-potentie-zijn-we-allemaal-kleine-dictators-a3997790
3. Over evolutie . Lucy , Darwin & Lady gaga - Marc van Vugt
Hoe de evolutie onze kijk op de wereld verdiept
Els van Veen
huisarts
Fantastisch blog! Verfrissend ook dat het C-woord niet genoemd is.