PPPD en de verwaarloosde psychologie
4 reactiesEen duizelige patiënt is vaak een uitdaging. Urenlange aanvallen van vertigo met gehoorsymptomen passen bij de ziekte van Ménière, een acute blijvende vertigo is een herseninfarct of zenuwuitval en een BPPD halen we er ook nog wel uit, maar o, die mensen met hun vage duizeligheidsklachten die geen vertigo hebben. Die functionele of fobische duizeligheid, soms volgend op een echte vertigo, is nu opnieuw uitgevonden. Die heet nu persistent postural-perceptual dizziness, PPPD, spreek uit triple PD om verwarring met BPPD – een verondersteld organische aandoening – te voorkomen.
Het is goed dat er in de neurowetenschappelijke wereld meer aandacht komt voor functionele duizeligheidsklachten. Dat danken we vooral aan Jon Stone, die de term functionele stoornissen gemeengoed heeft gemaakt en een postzegel verdient voor de term number needed to offend, met welke meetwaarde hij vaststelde dat de term ‘functionele stoornis’ gemakkelijker door patiënten wordt geaccepteerd dan bijvoorbeeld ‘tussen de oren’. Het is belangrijk dat we begrijpen hoe functionele stoornissen zich ontwikkelen, want dan kunnen we onze patiënten helpen. In het geval van PPPD moeten we snappen dat ons gevoel van evenwicht samenhangt met ons gevoel van positie in de ruimte. Dat is veel gecompliceerder dan vertigo. Onbewust informeren onze hersenen zich voortdurend over die ruimtelijke positie door integratie van visuele informatie met sensomotoriek in ons houdings- en bewegingsapparaat en natuurlijk met de evenwichtsorganen en hun cerebrale projecties. Als ergens iets misgaat, ben je duizelig, terwijl soms de hersenen zelf niets mankeren. Zo kan men de duizeligheid bij whiplash begrijpen en daarom helpt een rollator of stok bij een sensibele polyneuropathie. Maar er is meer te zeggen over dit soort evenwichtsproblemen. Waarom vallen mensen bijvoorbeeld van een balk over een sloot, terwijl ze zonder problemen over een rechte lijn lopen die op de grond staat getekend? Omdat angst om te vallen de hele boel in de war kan sturen. Er is altijd die kenmerkende psychologische component van de klachtenonderhoudende vicieuze cirkels die, ook weer in het geval van PPPD, onvoldoende aandacht krijgt. Angst voor bijvoorbeeld pijn, beweging, uitputting, slecht slapen en voor verlies van evenwicht, kan enorm belemmerend werken. Mensen denken dat het goed is om voorzichtig te doen, maar onderhouden en versterken daarmee de klachten.
Die voorzichtigheid kan gemakkelijk sociocultureel versterkt worden. Denk aan de whiplashepidemie van veertig jaar geleden en de huidige problematiek rond chronische vermoeidheid. Je ziet dan dat wetenschappers dingen schrijven die op zich waar zijn, maar die voor patiënten aanleiding zijn om te denken dat de oorzaak van hun klachten dus niet psychisch is. In mijn ervaring komt er echter altijd een moment dat ik ga zeggen dat de klacht inderdaad lichamelijk, maar toch ook erg psychologisch bepaald is.
lees ook
Hidde Kleijer
ANIOS, bachelor filosofie, Groningen
Nog een reden waarom de term “functionele” stoornis treffend is: het verwijst naar de filosofische stroming “functionalisme” binnen de filosofie over lichaam en geest. Kort gesteld lost het de strikte scheiding op tussen lichaam en geest (dualisme) d...oor de psyche te zien als functies van het zenuwstelsel. Vaak wordt de software/hardware analogie gebruikt: de psyche is zoals de software, lichaam/zenuwstelsel als de hardware. Filosofisch en neurowetenschappelijk valt er op af te dingen maar mij helpt het vaak in de spreekkamer!
menno oosterhoff
psychiater, thesinge
Beste Emile
Vandaag of morgen verschijnt een blog van mij Wat is er nu eigenlijk psychisch. Als reactie op jouw blog. Want het blijft lastig om te gaan met klachten waarvoor we geen organisch substraat kunnen vinden. Ik denk wel dat het er moet zijn..., want belevingen of gedrag zonder enig organisch substraat zouden bewijzend zijn voor het bestaan van een niet materiele wereld. Niet dat ik dat perse afwijs, maar ik denk toch dat beleving samengaat met hersenprocessen. .
Tjerk De Ruiter
revalidatiearts, HENGELO OV
Soms denken we dat mensen het wél begrijpen met de goede uitleg, en soms denken we dat helemaal mis.
In mijn opleidingstijd, toen de term "software" nog niet zo ingeburgerd was, had een collega uitgebreid uitgelegd aan de ouders van een patiënt met... functionele bewegingsstoornissen dat er niets kapot was in de hersenen of de spieren en dat verdere diagnostiek zinloos was want alles was al uitgezocht en ontkracht. Er was dus geen somatische oorzaak. Onze taak was het schakelaartje dat de spieren aanstuurde te zoeken en weer te leren hergebruiken.
Tevreden gingen ouders en dokter uit elkaar, want nu was het duidelijk.
De volgende dag bedankten ze de dokter nogmaals voor dat duidelijke verhaal, met nog even één dringende vraag: "Nog even over dat schakelaartje in de hersens, dokter. Kunnen we daarvoor geen MRI maken. daar zie je toch alles op?"
jan Keppel keppel hesselink
pijnarts, Bosch en Duin
Een van mijn opleiders, Dr Tjaard Hoogenraad, bekend door zijn pionierswerk op het gebied van de behandeling van de ziekte van Wilson met zinksulfaat (samen met Dr. Gerrit Schouwink, de opleider neurologie van het gemeenteziekenhuis te Arnhem en mijn... buurman), had bij functionele stoornissen een geniale opmerking. Hij zei dan: mevrouw of meneer, we hebben alles onderzocht, uw hersenen, uw zenuwen, uw spieren, en alles functioneert perfect. Alleen de samenwerking he, tussen die organen, die kan nog beter. Daar is een arts die vooral daarover gaat, mevrouw / meneer, en dat is de (en dan zweeg hij een seconde om een dramatisch effect te bereiken) ...huisarts. Ik zal uw huisarts schrijven dat alle organen het goed doen, maar dat het om de samenwerking ervan gaat, de functie van de diverse organen. Vandaar dat sommigen dit wel een functionele stoornis noemen....