Planetary health: wat moet ík ermee?

Ik neem deel aan de EASOM Summer School. EASOM staat voor Europese Vereniging van Bedrijfsartsenopleidingen. Maar de sprekers hebben het vooral over planetary health, en wat wij bedrijfsartsen daaraan kunnen bijdragen.

De aarde is ziek. Dat is de schuld van de mens. En alleen de mens kan die ziekte genezen, althans de ernst en de progressie verminderen door zijn leefwijze aan te passen. Dat is de boodschap van de sprekers. Ik dacht dat ik daar al veel aan deed, door niet meer te vliegen binnen Europa, en hoogstens eens per week vlees te eten. Maar zo komen we er niet. Er is veel meer nodig. Dat roept vragen op.

Eerste vraag. Wat kunnen dokters doen? Zij zijn opgeleid om zieke individuen te behandelen, niet om zieke systemen te transformeren. Preventie is bij het individu al lastig genoeg.

Tweede vraag. Wat kunnen bedrijfsartsen doen? Bedrijfsartsen besteden hun tijd vooral aan re-integratie van zieke werknemers. Als ze al wat aan preventie doen, blijft dat binnen de muren van het bedrijf. Wat schiet de planeet daarmee op?

Ik kan maar beter naar huis gaan en me met nuttige zaken bezighouden. Terwijl ik twijfel krijgt de ene na de andere spreker het woord. Sprekers uit Finland, Italië, Spanje, Duitsland. Mijn interesse groeit.

De planetaire ziekte is een multicausale aandoening. Klimaatverandering, lucht- en waterverontreiniging en verminderde biodiversiteit zijn de meest bekende oorzaken. De grote drie. De nog altijd dominante fossiele economie, gericht op winst en wegwerpen, is maar moeilijk in transitie te brengen. Het gaat veel te langzaam. Grote belangen van macht en rijkdom van staten, multinationals en individuen zijn hier de tegenkrachten die die grote drie in stand houden.

Ineens zie ik het. Bedrijfsartsen zijn bij uitstek dokters die hebben geleerd om met belangentegenstellingen om te gaan. Het is hun dagelijks werk! Zij wegen de belangen van werknemer en werkgever. Dat is het microniveau. Zij wegen soms ook belangen op het mesoniveau van het bedrijf. Wat levert een investering in betere arbeidsomstandigheden op termijn op voor het bedrijf?

Nu is het nog maar één stap naar het macroniveau van de planeet. Kijk over de muren van het bedrijf heen, naar de omgeving. Emissies in de omgeving die de gezondheid schaden (denk aan Tata Steel) plaatsen ons schouder aan schouder met de public health-artsen en de medisch milieukundigen. En we gaan nog meer grenzen overschrijden. Niet alleen de muren van het bedrijf, maar ook de soms knellende grenzen van onze eigen discipline, de arbeidsgeneeskunde. Niet alleen de werknemers, maar de gehele bevolking wordt onze doelgroep. Ons beroep wordt zo een roeping: de roeping om bij te dragen aan het behoud van een gezonde planeet als ons aller leefmilieu.

Derde vraag. Wat kan ik doen als niet-praktiserende bedrijfsarts? Nooit meer vliegen. Nooit meer vlees eten. Maar ook: in discussie met collega's en anderen gaan, om samen een grens te overschrijden vanuit ons comfortabele leventje als werkend of rustend dokter. In het belang van ons nageslacht.