Blogs & columns
Blog

Patiënt of bloedwaarde

5 reacties

De laatste onderzoeken en de NHG-standaard Mictieklachten bij mannen zijn vrij resoluut als het gaat om de zin en onzin van het bepalen van de PSA-waarde. Lukraak deze bepaling aankruisen op een labformulier is niet zinvol.

Sterker nog, zonder een anamnese en een rectaal toucher zegt de uitkomst van deze waarde niks. Als ik de uroloog bel dat ik een licht verhoogde PSA-waarde heb gevonden bij een gezonde man van middelbare leeftijd, zonder dat ik hier een verhaal en mijn bevindingen van het lichamelijk onderzoek bij kan vertellen, krijg ik een draai om mijn oren: ‘We behandelen mensen en geen cijfertjes.’

Laten we vooropstellen dat ik het hier helemaal mee eens ben. Maar probeer dit eens aan een patiënt uit te leggen. Onlangs zag ik op mijn spreekuur een man van rond de 50 jaar in het kader van het cardiovasculair risicomanagement. Toen ik de benodigde bepalingen aankruiste op het labformulier vroeg hij me tussen neus en lippen door: ‘Nu ik hier toch ben,  doe ook maar de PSA-waarde.’

Fight, fright, freeze, zijn de verdedigingsmechanismen die bij mens en dier optreden wanneer er acuut gevaar dreigt. Ik voelde het acute gevaar van de uroloog en schoot meteen in de fight-houding. Ik had zojuist tien minuten gespendeerd aan een consult en de tijd was om. Mijn volgende patiënt zat al in de wachtkamer en de rest van mijn agenda loog er niet om.

In gedachten telde ik tot tien en na een korte innerlijke strijd kwam het goed hulpverlenerschap weer omhoog, om vervolgens de patiënt te vragen waarom hij graag zijn PSA-waarde wilde weten. ‘Vorig jaar ben ik bij de uroloog geweest en die zei me dat ik dat jaarlijks moest blijven vervolgen. Bovendien is dat tot op heden altijd gedaan.’ Een korte blik in de specialistenbrief van de uroloog liet zien dat de patiënt bekend was met aspecifieke mictieklachten waar hij geen medicatie voor wilde gebruiken. Ik lees niks terug over een eventuele PSA-bepaling. Is dit nooit gezegd? Heeft de patiënt het verkeerd begrepen? Zonder verwijtend te klinken vraag ik de patiënt wat hij verwacht van deze waarde. Zuchtend antwoord hij: ‘Ja, gewoon. Daar is nooit naar gevraagd en altijd gedaan. Je hoort dat er zo veel prostaatkanker voorkomt. Misschien heb ik het ook wel.’ Daar heeft mijn patiënt een goed punt. Uit secties is gebleken dat van alle mannen tussen de 50 en 60 jaar 10 tot 30 procent prostaatkanker heeft en bij mannen tussen 70 en 80 jaar is dit al 50 tot 70 procent. Bijna alle mannen krijgen, als ze maar oud genoeg worden, prostaatkanker. De vraag is of ze dood gaan aan prostaatkanker of doodgaan met prostaatkanker.

Ik bedenk me net op tijd dat deze informatie niet zal bijdragen aan de geruststelling van mijn patiënt. Ik ben er inmiddels achter dat de patiënt geen nieuwe mictieklachten heeft en bij het rectaal toucher tref ik geen bijzonderheden. Twintig minuten later ga ik dan toch strijdend ten onder: ik kruis het vakje ‘PSA’ op het labformulier aan. Leuk hoor, die richtlijnen, maar die zijn lang niet altijd soepel in de praktijk te introduceren. Gelukkig mogen we er als dokter goed beargumenteerd van afwijken. Wat is goed beargumenteerd? Daar heb ik geen antwoord op. Ik hoop enkel dat indien de PSA-waarde toch afwijkend blijkt te zijn, de uroloog me die draai om mijn oren bespaart. Ik heb in ieder geval geen cijfertje, maar een patiënt geholpen. Voor even.    

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Leenders: Het is te hopen dat u de brieven van de neuroloog beter leest dan mijn commentaar. Ik zie in mijn commentaar nergens dat "de meeste patiënten een scan willen". Om precies te zijn, in de afgelopen 14 jaar is dit nog maar twee keer voorgekom...en, twee keer bij mensen die meteen bij binnenkomst in de spreekkamer al vertelden dat ze een scan wilden, ongeacht wat ik vond. Ik heb ik de afgelopen iets meer mensen gezien waarbij ik er in het gesprek zonder enig probleem uitkwam of er nu wel of niet een scan gemaakt moest worden. Ik zou bijna durven zeggen dat ik er met "de meeste" mensen wel uitkom.

  • JH Leenders

    huisarts, Leeuwarden

    Collega Bonte, neuroloog , is onnavolgbaar.
    Hij stelt dat de meeste patiënten een machtsstrijd aangaan en een scan willen; zij krijgen dan de uitslag zonder toelichting , met als gevolg ontevredenheid.
    Waarom dan niet gekozen voor de optie" geen sc...an" , blijven denk ik even ontevreden, maar wel zo goedkoop.Beetje defensief handelen allemaal.
    Tevens de vraag wat te doen , indien er onverhoopt, wel een serieuze afwijking wordt gevonden.
    Ik mag toch hopen dat de collega dan zijn beleid bijstelt of moet er dan eerst een nieuwe DBC geopend worden.
    PS: mi gaat niet de patiënt de machtsstrijd aan, maar meer de dokter zelf .

  • Pim Mesker

    Huisarts, niet praktiserend, Vught

    Het kan ook anders gaan bij een onderzoek in het kader van cardiovasculair risicomanagement. Toen ik op de prikpost mijn labformulier bekeek, bleek tot mijn verrassing en dus ongevraagd PSA aangekruist.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Hoe herkenbaar. Jarenlang discussies met patiënten gevoerd over het nut van een MRI bij hoofdpijn zonder alarmsymptomen, volgens de richtlijnen niet nodig. Of wat te denken van een MRI van de lumbale wervelkolom bij alleen rugpijn. Ook niet nodig vol...gens de richtlijnen.

    En dan werk je opeens als waarnemer in een ziekenhuis met een zogenaamde rugpoli, en komen mensen op de poli nadat de MRI van de lumbale wervelkolom al gemaakt is.

    En dan blijkt minstens de helft van je mensen klachten te hebben die minstens 30 centimeter verwijderd zijn van de lumbale wervelkolom... Artrose van de heup, longembolie, spierblessures van de rectus abdominis, hernia inguinalis en zo nog wat kleine kwaaltjes. Maar gelukkig hebben ze wel de scan van de lumbale wervelkolom gehad. Hoe efficiënt. Hoe kosteneffectief.

    Ik los het tegenwoordig anders op. Ik ben redelijk soepel, en als ik denk dat patiënt er erg veel gelukkiger van wordt, en het een ingang is om het over een andere (therapeutische) boeg te gooien, dan doe ik niet moeilijk en maak ik de scan, overigens niet na te vertellen dat ik het niet nodig vind. Veel mensen reageren dan alsnog met dat als ik het niet nodig vind, zij ook niet.

    Bij de patiënten die een machtsstrijd aangaan en gewoon "een scan" willen, terwijl er geen reden voor is doe ik het anders: Ik vraag ze vriendelijk wat ze van mij willen; mijn oordeel of een scan. Als het mijn oordeel is, komt er geen scan. Dat is echter niet wat de meesten willen: Zij willen immers een scan. Prima, dan krijgen ze die. En daarmee vervalt het recht op mijn oordeel. Ik lees ze dan telefonisch de uitslag van de radioloog voor. Als ze daarna alsnog om mijn beoordeling vragen, wijs ik ze fijntjes op het feit dat ze een scan wilden en niet mijn oordeel. Dat leidt niet tot tevreden patiënten, maar bespaart me wel een hoop frustratie. En dit is vraaggestuurde zorg in optima forma.

  • Joeri Cohen

    Huisarts, Harderwijk

    Heel herkenbaar!
    Een nog 'leuker feit': als ik met veel moeite een man heb overtuigd om geen PSA te bepalen, maar diezelfde man later met therapieresistente LUTS klachten doorverwijs naar de uroloog, krijgt deze een standaard lab en urine onderzoek,... en wat schetst mijn verbazing? Daar zit standaard een PSA bij....!!!!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.