Palliative outreach

Al mijn organen worden door elkaar geschud op deze onverharde Malawiaanse wegen. Met onze ziekenhuisambulance rijden we al urenlang heuveltje op, heuveltje af, dorpje in, dorpje uit. We scheren rakelings langs geiten, koeien, vrouwen met water op hun hoofd en mannen op fietsen met huizenhoog gestapeld hout op het achterrek. Het is niet te geloven dat ze in evenwicht blijven

We zijn op ‘palliative outreach’, dat wil zeggen dat we mensen thuis bezoeken die aan het sterven zijn. Wie in een van de armste landen ter wereld gaat werken verwacht niet zo snel deel uit te maken van een palliatief team. Ik niet in elk geval. Gewoonweg omdat mijn verwachting was dat de tijd tussen ziekte en overlijden een stuk korter is dan thuis. Ik was in de veronderstelling dat palliatieve zorg een onderdeel was van de westerse geneeskunde. Niets is minder waar. In het zuidoosten van Afrika zijn er naast de onze al veel meer palliatieve-zorginitiatieven.

Waar is toch onze palliatieve patiënte die vorig jaar nog eindstadium levercirrose had?   Het zou om een 60-jarige vrouw gaan met vier kinderen, maar helemaal zeker weten doen we het niet. We stoppen ettelijke keren om de weg te vragen. Ik begrijp überhaupt niet hoe ‘Happy’, onze chauffeur, de weg weet zonder verkeersborden, navigator of kaart. Alles lijkt hier op elkaar. Ik ben erg happy met Happy.

Al in 2013 werd deze palliatieve-zorgservice opgezet hier in het Nkhoma ziekenhuis in centraal Malawi. Mensen die ongeneselijk ziek naar huis gaan vanuit ons centrum komen ervoor in aanmerking. Maar er zijn nog veel uitdagingen, met name op fronten die in Nederland vanzelfsprekend zijn.  

Zo sputtert de geldkraan net als de waterkraan in het droge seizoen. Af en toe is er weer budget en dan weer niet. We horen eigenlijk elke dinsdag en donderdag te gaan, maar soms hebben we geen geld voor diesel. Dan gaat het niet door en zitten de patiënten in hun lemen hutje te wachten. De tochten zijn lang in deze plattelandsomgeving. We hebben dus veel diesel nodig voor het bereiken een laag patiëntvolume. 

Daarnaast wil de Malawiaanse overheid niet dat we morfine voorschrijven buiten de ziekenhuizen... Dat maakt goed palliëren lastig. We moeten het doen met eerstelijnspijnmedicatie. Ook is het kennisniveau van de verpleegkundigen laag. Enkelen hebben weleens vijfweekse cursus gevolgd, maar meestal gaan die zelfs niet mee en wordt er gewoon lukraak een verpleegkundige van de afdeling geplukt. Soms zien ze daarom niet goed wat mensen precies voor behoeften hebben en weten ze weinig over de primaire aandoeningen.

Uiteindelijk, nadat we een riviertje zijn overgestoken, komen we in het dorpje aan, stappen uit en worden verwezen naar een van de hutten. Daar zitten vier kinderen voor de deur. Geen moeder. Zou ze al overleden zijn?

Wat blijkt, na al die kilometers ploegen? Ze bevindt zich in ... ons eigen ziekenhuis. Ze is opgenomen met algehele malaise. De kinderen zijn nu bijna wees, want papa is er al jaren niet meer. We kopen een grote zak mais voor de kinderen en rijden weer naar huis. Het is te hopen dat het dorp een mantelzorgrol aanneemt voor dit viertal.

Ik was dus nog vergeten te vermelden als een van de problemen dat ook de verslaglegging wel wat beter kan. Die liters diesel hadden we een stuk beter kunnen besteden.