Over de wereld van het werk: minkukels en schapen

Veertig jaar geleden besloot ik om bedrijfsarts te worden. Vak van mijn eerste keuze. Dus geen huisartsgeneeskunde, of psychiatrie. Ik heb er nooit spijt van gehad of me een soort tweederangsdokter gevoeld, want: waarom zou ik?

De wereld van het werk is namelijk razend interessant, zeer uitdagend en verandert aan de lopende band. Werk heeft me van jongs af aan geïntrigeerd, want je ziet het overal en het is 24/7 aanwezig. Stap de deur uit en zie daar: de vuilnisman, de trambestuurder, de juf, de pakjesbezorger, de bouwvakker, de conducteur, de caissière, de politievrouw én ja, ook de dokter in zijn spreekkamer.

Allemaal aan het werk. Je hoeft alleen maar te kijken en je ziet het. De meesten van ons werken in groepjes. Soms klein (mkb), soms groot. En als ze solo werken (zzp), toch weer samen in een netwerk. Mensen zijn net mieren. Elke dag ongelooflijk druk bezig.

Interessant is ook: hoe al die mensen met hun werk omgaan. Halen ze juist energie uit hun werk of krijgen ze er alleen maar koppijn of de kriebels van? En: hoe komt het eigenlijk dat zoveel mensen tegen een vastloper – een burn-out – aanlopen? Juist in de zorg. Daar moeten patronen in zitten, toch?

Ik ben altijd actief op zoek naar die patronen. Elke patiënt, casus, situatie is een bron van informatie. Op basis van al die ervaringen heb ik een uitgebreide gereedschapskist ontwikkeld, vol met ultrakorte vragenlijstjes, uitgekiende gesprekstechnieken, en inzichtelijke infographics. En elke keer probeer ik het verder te verfijnen om het nog ‘werkzamer’ te maken. Erg bevredigend werk. Voor mij dan. Net zo belangrijk als het werk zelf is de organisatie ervan. Want wat is er eigenlijk nodig om het dagelijkse werk op rolletjes te laten lopen? Daar zijn boekenkasten vol over geschreven. Maar de kennis daarover druppelt behoorlijk slecht door naar de werkvloer. Veel mensen beschouwen hun werk – zeg de afdeling, de praktijk of het gezondheidscentrum – als een soort vanzelfsprekendheid, waar je zonder vragen te stellen ‘gewoon aan de slag gaat’ – volgens het principe ‘zo doen wij dat hier’. Totdat het vastloopt.

Maar ook organisaties of afdelingen vereisen onderhoud. Net als een auto. Anders gaat het piepen en kraken. Achterstallig onderhoud moet op tijd worden verricht. En structuur en/of weeffouten kunnen tot (ernstige) verzakkingen leiden. En dat geeft weer aanleiding tot veel heibel en gedonder. En dan sluipt er zomaar de kift, achterdocht, jaloezie – kortom het zuur de organisatie binnen. Wellicht herkenbaar: een afdeling in verval. Je komt ze overal tegen.

Hoe mensen met elkaar omgaan maakt het verschil tussen going up or going down. Chefs spelen daarbij een belangrijke rol, maar helaas lopen er nog te veel minkukels rond. Gelukkig zijn ze – net als de koekoek – goed aan hun ‘gezang’ te herkennen. Dit soort minkukels gebruikt namelijk een typisch bazentaaltje – bazenbargoens – met dooddoeners als ‘mijn deur staat altijd voor je open’, ‘ik hoor wat je zegt’, ‘hoe vind je zelf dat het gaat?’, ‘je moet durven loslaten’, ‘ik had het ook graag ook anders gewild’, en het ultieme ‘mijn besluit staat vast’. Dus als je zulke dooddoeners hoort, weet je wat voor vlees je in de kuip hebt. Een echte minkukel dus.

Werk is mijn natuurlijke habitat geworden. En na veertig jaar ronddolen in de wereld van het werk raak ik er nog steeds niet op uitgekeken én blijf me verbazen. Over die minkukels, maar ook over al de schapen, die deze minkukels al blatend blijven volgen.