Over de wereld van het werk (3): burn-out voor dummies, hoe scoor ik er eentje?

Een vastloper – burn-out – kan iedereen overkomen. Kijk maar om je heen. Met bosjes vallen ze om. Ook dokters zijn soms de klos. Maar burn-outs komen niet zomaar uit de lucht vallen. Nee, er moet behoorlijk hard voor gewerkt worden om er überhaupt ééntje te kunnen scoren. No easy piece.

Spelregel nummer 1 en absolute randvoorwaarde is dat je systematisch alle alarmbellen en rode olielampjes negeert, anders gaat het echt niet lukken. Ik leg het even uit en pak er een plaatje bij. Dat praat makkelijker.

Huisarts Berend Terluin heeft deze matrix van klachten bij surmenage zo’n dertig jaar geleden samengesteld op basis van de ziektebeelden die hij zag langskomen. Nog steeds erg inzichtelijk. Vinden vooral ook de patiënten die ik het voorleg ter verduidelijking en uitleg van de klachten.

Overspanning en burn-out – van oorsprong zijn ze alle twee hetzelfde – blijkt een straffe cocktail op basis van vier hoofdingrediënten, te weten (1) functioneel-lichamelijke klachten, (2) neurasthene klachten, (3) hyperemotionele klachten en (4) psychische klachten. Kijk, dit is het overzicht.

Symptomen bij surmenage – overspanning – burn-out

Het begint dus bij wegkijken bij vroege signalen als moeheid, vergeetachtigheid, concentratieproblemen, en prikkelbaarheid. Inderdaad: ongelooflijk vaag allemaal. Dat kan overal door komen. Ja toch? Dus gewoon naast je neerleggen met mantra’s als: hier heb ik dus effe geen tijd voor, straks is het weekend, dan neem ik rust. De eerste horde is genomen. Doorgaan met die banaan. Het resultaat is best verrassend. Het blijkt nog te werken ook.

Op naar de tweede ronde. Het lichaam en de kop zijn het absoluut niet meer met je eens en dat laten ze weten ook. Dus gooien ze meer zand en roet in het eten. Om de zaak op scherp te krijgen. Volgens basisprincipe: wie niet luistert, moet maar voelen. Met als gevolg dat de concentratie verder daalt, er foutjes in het werk sluipen, de onzekerheid langzamerhand begint toe te slaan, de koppijn of rugpijn niet meer met één pilletje weggaan én de irritaties soms net iets te hoog oplopen.

Kortom: je weet het. Het loopt niet meer zo gesmeerd, het hapert. Maar ja, hier hebben we dus echt geen tijd voor. Dit komt gewoon heel slecht uit. Dus blijf je alle rode olielampjes en alarmsignalen negeren. Je kunt nu nog terug, maar besluit toch door te gaan. All the way.

Je kunt nu kiezen uit twee varianten. De overspanning of de burn-out. De overspanning is de kortste route. Die is heftig, knallend, en spetterend als een pan kokend water. Je kunt ook voor de langzame – de glijbaanroute – kiezen. Dan rijd je de accu helemaal leeg en op een gegeven dag ben je niet meer vooruit te branden. Complete stilstand. Dat is de klassieke burn-out.

Op naar de derde en laatste ronde. De knock-outfase. Het slechte slapen begint je nu echt op te breken en de piekermachine – heel vervelend – draait overuren. Je wordt steeds onrustiger, geprikkelder, maar ook een stuk emotioneler. Elk incident blijkt opeens een wereldramp. De somberheid slaat toe én de stemming daalt onder het nulpunt.

We zijn er nu bijna! Het is nu wachten op die ene bananenschil en dan: hopla, opeens zijn alle lichten uit. Pats-boem, onderuit. Je hebt het gehaald.

De moraal van het verhaal – burn-out voor dummies – is vrij simpel: als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je kreeg. Dus: never waste a good crisis!