Opleiden2025: terugkomdagen 2025?

Ruim twee jaar na het verschijnen van de toekomstvisie ‘De medisch specialist 2025’ van de Federatie Medisch Specialisten (FMS) klinkt op 9 oktober het startschot voor ‘Opleiden2025’, waarin FMS, gesteund door VWS, de contouren van de nieuwe medische vervolgopleidingen schetst. De specialist van de toekomst heeft aandacht voor positieve gezondheid en preventie bij patiënten, in consulten is samen beslissen met patiënten de norm, voor aiossen is in 2025 interprofessioneel en in netwerken samenwerken met collega’s en andere zorgprofessionals de norm, de aios weet alles van e-health en springt soepel om met alle veranderingen die het zorglandschap zullen blijven kenmerken.

Stevige en mooie ambities. Hoe zal dit alles zijn weg naar de opleidingswerkvloer gaan vinden? Bij eerdere grote opleidingsveranderingen wordt er vanuit Utrecht van alles georganiseerd, van symposia en toolkits tot overleg met wetenschappelijke verenigingen (WV’s) en concilia, maar is men voor de vertaling naar de dagelijkse opleidingspraktijk toch grotendeels afhankelijk van wat het veld ermee doet. Dat laatste varieert nogal. Natuurlijk heb je enthousiastelingen en pioniers die voortvarend met de opleidingsvernieuwing aan de slag gaan. Toch hebben veel opleiders en leden van opleidingsgroepen moeite met het feit dat de aios door de opleidingsveranderingen van de laatste tien jaar minder tijd aan patiëntenzorg (de ‘productie’) besteedt dan ‘vroeger’. Want juist die hulp in de patiëntenzorg, en in de diensten, is niet alleen leerzaam voor de aiossen, maar ook prettig en overzichtelijk voor de opleidende specialisten.

De financiële prikkel van de beschikbaarheidsbijdrage lijkt ook meer aan te moedigen om aiossen zoveel mogelijk in eigen huis op de werkvloer en in de diensten te houden dan om ze een opleiding op maat te bieden met veel ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Elke WV organiseert zijn eigen cursorisch onderwijs en elke opleider bepaalt wat de aios daarbuiten aan onderwijs en andere niet-patiëntgebonden taken doet. Tegen deze achtergrond zal het niet eenvoudig zijn om de koerswijziging in de opleidingen die FMS en VWS de medisch-specialistische wereld op 9 oktober gaan voorstellen snel te implementeren. Om die implementatie vlot op gang te brengen zal niet alleen veel overleg met, en medewerking van alle WV’s nodig zijn, maar denk ik dat er ook krachtiger aansturing en regelgeving van het opleidingsproces nodig zal zijn. Daarvoor kunnen we kijken naar de huisartsopleiding.

De huisartsopleidingen stellen aanzienlijk meer eisen aan de scholing en begeleiding van hun opleiders, en van hun aiossen, dan de medisch-specialistische vervolgopleidingen. Huisarts-opleiders besteden jaarlijks tenminste acht hele dagen aan scholing in opleidingsvaardigheden, bij medisch specialisten is de eis twee uur elke vijf jaar. De haio’s werken vier dagen per week in de praktijk (in de ‘productie’), en besteden elke week één hele dag aan cursorisch onderwijs, waarin ook intensieve scholing in de patiëntgerichte communicatie die de huisartsopleidingen bewust nastreven, en reflectie op hun professionele ontwikkeling. Huisartsen en hun haio’s zijn zich ervan bewust dat zij zichzelf inzetten als instrument in de patiëntenzorg, en dat het dus belangrijk is om die interactie tussen persoon en dokter zorgvuldig te onderzoeken, en zo te ontwikkelen dat die zo goed mogelijk kan worden ingezet voor de patiënt, en voor het welzijn van de dokter. Ook in de specialistische wereld zet elke dokter zichzelf als instrument in, maar wordt er tot nu toe niet of nauwelijks aandacht besteed aan reflectie op en scholing in de ontwikkeling van professionaliteit, of aan training in effectieve patiëntgerichte communicatie. En dat zijn nu juist de dingen die Opleiden2025 beoogt.

Als we met de FMS de nu beoogde grote veranderingen in de medisch-specialistische vervolgopleidingen echt voortvarend ter hand willen nemen, dan lukt dat alleen als we samen serieus werk maken van intensieve scholing in en reflectie op al die nieuwe vaardigheden die we onze aiossen willen leren. Net als in de huisartsenopleiding zouden we dan ook de aiossen in de medisch-specialistische vervolgopleidingen één dag per week uit de productie kunnen halen, en in het eigen opleidingsziekenhuis met aiossen uit andere specialismen, met verpleegkundigen en huisarts-aiossen, laten werken aan de ontwikkeling van netwerkgeneeskunde, samen beslissen, e-health en veranderkunde. Met collega’s en onder deskundige leiding reflecteren op de eigen professionele ontwikkeling, je eigen sterke punten en valkuilen leren kennen en eraan werken, een stevig begin maken van het levenslang leren dat we van onze toekomstige specialisten verwachten.

Laten we voor 2025 een begin maken met wekelijkse terugkomdagen voor aiossen in alle medisch-specialistische vervolgopleidingen.