Onheilspellend vaag

Aan coassistenten vraag ik vaak wat ze later willen worden. De meesten noemen een specialisme, op de tweede plaats staat huisarts en dat is het dan meestal wel. De publieke gezondheidszorg kennen de meesten niet (‘bent u ook bedrijfsarts?’). Logisch ook, we worden vanuit het ziekenhuis opgeleid, de Umwelt komt later pas.

Volgens jonge aiossen is het beeld van het vak maatschappij en gezondheid te weinig herkenbaar en zelfs ‘stoffig’. Die beeldvorming bestond al in mijn eigen opleidingstijd. Ik kwam er ook pas tien jaar na mijn artsexamen achter dat er zoiets als forensische geneeskunde bestond. Tijdens mijn eerste dienst zag ik wel al meteen een moord in de relationele sfeer. Ik was direct verkocht.

Maar wat te doen als de herkenbaarheid een probleem is? Er is gekozen voor het veranderen van de opleiding. Tja. Je ziet het voor je: heidagen, vergaderingen, dure externe consultants en wollige teksten.  Eenheid in verscheidenheid, luidt de onheilspellend vage titel van het recentelijk verschenen nieuwe Opleidingsplan arts Maatschapij en Gezondheid 2020. Mijn vak wordt ondergebracht in – ga even zitten – het ‘deskundigheidsgebied Medische expertise kindermishandeling en huiselijk geweld (huidige vertrouwensartsen) en Forensische geneeskunde (MF)’. Lekker pakkend geformuleerd. Nog even los van de inhoudelijke tegenstellingen: een vertrouwensarts werkt ten behoeve van de patiënt en niet in opdracht van politie/justitie.

Hou het simpel: jeugdarts begrijpt iedereen. Arts infectieziekten (inclusief tbc) ook. Forensisch arts idem. Maar ‘Donor- en Farmaceutische geneeskunde (DF).’ Wat is dat? Als je het mij als sociaal-geneeskundige al moet uitleggen, klopt er iets niet.

En dan de duur van de huidige opleiding: vier jaar. Waarom zo lang? Waarom zou je een goede huisarts kunnen worden in drie jaar en voor bijvoorbeeld jeugdarts of forensisch arts vier jaar nodig hebben?

De reden blijkt administratief: een opleiding van vier jaar is het EU-minimum om ‘specialist’ te kunnen worden genoemd. Maar dat is een arts M&G nu juist niet: dat is een generalist die niet alleen medische skills heeft maar ook iets kan zeggen over organisaties, voorlichtingscampagnes, wet- en regelgeving, populatie-onderzoek, pandemieën, enzovoort. Persoonlijk denk ik dat ze tot de knapste dokters behoren.

Het moet dus korter: twee jaar opleiding in het profiel, waarna men alvast aan de slag kan (zoals nu). Aangevuld met maximaal een jaar verdiepend onderwijs over publieke gezondheid, inclusief onderzoeksstage. Samen drie jaar. Indien men toch zo nodig ‘specialist’ genoemd wil worden, kunnen aanvullende modules van een jaar gevolgd worden. Het moet gewoon flexibeler.

Speaking of which: artsen die al een registratie hebben als huisarts of specialist – en die tot inkeer zijn gekomen – moeten een verkort programma van één of twee jaar kunnen volgen, afhankelijk van eerdere werkervaring. Een soort maatwerk ‘master’-opleiding waarmee je veldervaring de publieke gezondheidszorg in trekt. Werkt kwaliteitsverhogend.

Ook belangrijk: de arbeidsvoorwaarden moeten aangepast te worden tot hetzelfde niveau als een (zieken)huisarts. Geen hogere wiskunde, zo te regelen.

Tot slot en vooral om redenen van preventie: de opleiding tot arts M&G wordt nooit meer ‘gereorganiseerd’. Gewoon uit principe. En alsjeblieft geen externe commerciële bureautjes meer. Alle kennis, ervaring en zelfvertrouwen hebben we echt wel zelf in huis. De opleiding wordt alleen nog wat ‘bijgesteld’, zonder nadere ophef of vergaderingen. Want ook die aanhoudende, rommelig ogende veranderingen, die geen duidelijk en gedragen doel uitstralen, zijn geen reclame.

Als dit alles (mede) een leidraad voor de nieuwe opleiding wordt, voorspel ik dat lange wachtrijen voor de deuren van de Netherlands School of Public and Occupational Health het nieuwe normaal zullen zijn.

Arts maatschappij en gezondheid

Denkend aan de nieuwe opleiding

zie ik breede stromen woorden

traag langs oneindige Utrechtse burelen  gaan,

rijen ondenkbaar

ijle onderwijskundige bezweringen

als triomfantelijke termen

in weer een rapportje staan

in muffe vergaderkamers besproken – de lucht hangt er laag.

onze jonge artsen

verspreid door het land,

hun mooie ambities geknot

door een muggezifterig verband,

in grijze dampen gesmoord.

en in alle gewesten

wordt de stem van bestuurlijk gewauwel

met zijn eeuwige rampen

gevreesd en gehoord.

Vrij naar H. Marsman ‘Herinnering aan Holland’.