Blogs & columns
Blog

Ongemakkelijke (on)waarheden

12 reacties

Het borrelt en gist al maanden in de wereld van het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS) en myalgische encefalomyelitis (ME).

De ‘gerenommeerde’ PACE-trial, op basis waarvan CGT (cognitieve gedragstherapie) en GET (graded exercise therapy) als behandeling van eerste en tweede keus voor de aandoening worden gepropageerd, zou voor geen sikkepit deugen. Sloppy wetenschap. In de US en de UK big news. Hier niet en vraag me niet waarom. Nu biedt dit ziektebeeld al jaren de aanblik van een slagveld, waar wanhopige patiënten, verontwaardigde politieke activisten en gelijkhebberige wetenschappers elkaar nog net niet de kop inslaan. Voorzichtigheid geboden dus.

Vaak heb ik moeite om zo’n ingewikkeld Engelstalig artikel op waarde te schatten. Je leest het en denkt ‘het zal wel’. Wat er geschreven staat is nog wel te volgen, maar een serieuze critical appraisal? Kom daar maar eens om. Zou de onderzoeksopzet wel kloppen, zouden de juiste patiënten zijn geïncludeerd, is er uitgegaan van een goede ‘baseline’ meting, zijn de goede instrumenten gebruikt om effect te meten, wie hebben daartoe besloten op welke gronden, om wélk effect gaat het eigenlijk en ga zo maar door. Je hebt er specialisten voor nodig, op wie je moet kunnen en willen vertrouwen. Intelligent overkomende gepensioneerde wetenschappers bijvoorbeeld, die niets te verliezen hebben. Kunnen ook lastposten zijn. Neem emeritus hoogleraar psychologie James Coyne met zijn strijd tegen weggegooid onderzoeksgeld en wetenschappers die hun status ontlenen aan discutabel onderzoek. De positieve psychologie (het als-je-positief-bent-bevordert-dat-je-herstel-mantra) en de onontkoombare mindfulness-hype moeten het ontgelden. Kostelijke materie. Zo komen ook de CVS/ME-onderzoekers bij Coyne aan de beurt.

Wat is er aan de hand? In 2011 werd de Engelse PACE-trial gepubliceerd, de tot nu toe grootste gedrags- en bewegingstherapeutische studie bij CVS/ME. Conclusie: CGT en GET zijn effectief: 22 procent van de patiënten herstelt. Nadere analyse laat echter zien dat de onderzoekers tijdens de studie de eigen definitie van herstel ingrijpend veranderden. Daardoor ontstond een overlap in ziek en hersteld zijn waardoor een deel (13%) van de patiënten bij de start van de trial al gedeeltelijk hersteld was. En dan hebben we het nog niet eens over de deelnemers die verslechterden tijdens en na de behandeling. Afijn, genoeg reden voor scepsis.

De vijf (!) jaar durende juridische strijd om de data van dit vijf miljoen pond kostende onderzoek te mogen zien en te verifiëren is een regelrechte soap. De onderzoekers wilden niets prijsgeven aan ‘onbekwame critici’, claimden fysiek bedreigd te worden en slachtoffer te zijn van een georganiseerde campagne van fanatici. De Britse rechter vond dat sterk overdreven, feitelijk onjuist en zwichtte uiteindelijk voor een beroep op de ‘Freedom of Information Act’.

Ons jarenlange gepush om vooral CTG en GET behandelingen te benutten: nauwelijks fatsoenlijk wetenschappelijk onderbouwd? Waar patiënten al jaren tegen te hoop lopen. Wat we raar vinden, want waarom zou je geen behandeling willen, die je herstel bevordert? Tot aan de Centrale Raad van Beroep aan toe (zie voetnoot) is erover geprocedeerd. Uitkeringen en voorzieningen zijn afgewezen met als argument ‘er is een behandeling die uw herstel bevordert, ik verwacht van u dat u die volgt’. Klopt de multidisciplinaire richtlijn CVS eigenlijk nog? Het Centers for Disease Control (CDC) heeft deze behandelopties zojuist verwijderd in een treatment update. Baat het niet, maar schaadt het wel? Daar zijn patiënten mooi klaar mee, en wij als sociaal geneeskundigen ook. Dachten we patiënten op het juiste spoor te zetten, maar staan we met lege handen. Ik ben in verwarring. Wat is hier goed handelen?

Ik citeer huisarts en verzekeringsarts Mark Vink; zijn analyse van de PACE-trial kreeg een nominatie voor de 2016 John Maddox Science Prize: ‘Het is in ieders belang dat ME-patiënten zo snel mogelijk weer aan de slag gaan en niet meer op uitkeringen zijn aangewezen. Heranalyses van de PACE-trial hebben nu aangetoond dat dat met gedrags- en bewegingstherapie nooit zal gebeuren’.

Als dit klopt moeten we onze aanpak wijzigen.

Recap: er is een wetenschappelijk dispuut over de kwaliteit van onderzoek naar de effectiviteit van CGT en GET bij CVS/ME. Dit dispuut ontaardt in kift en kinnesinne. Op basis van die onderzoeken en therapieën zijn richtlijnen geschreven. Wat moet je daar nu mee als praktiserend bedrijfsarts of verzekeringsarts? Hoe kun je in vredesnaam beoordelen wat wel en niet klopt? Tegelijkertijd ben je wel degene die adviseert en beoordeelt – en daarvoor ter verantwoording kan worden geroepen. Wat moet je in zo’n situatie? Ik zeg: niet meedoen in dit spel. Ons past vooralsnog een plaatsje ‘in the back seat’. Stellige oordelen en adviezen opschorten dus tot de dames en heren wetenschappers tot een fatsoenlijk vergelijk zijn gekomen. Alleszins redelijk, niet?

Voetnoot

Zie bijvoorbeeld: ECLI:NL:CRVB:2016:1200, Centrale Raad van Beroep, 14/4352 AWBZ en ECLI:NL:CRVB:2016:922, Centrale Raad van Beroep, 14/4183 WIA.

ME/CVS cognitieve gedragstherapie
  • Jim Faas

    Jim Faas is verzekeringsarts, jurist, docent en onderzoeker.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • dolf algra

    arts, commentator zorg en sociale zekerheid, rotterdam

    Erg interessante blog van Jim Faas, die naar mijn opinie de vinger op een vrij zere plek legt. Want inderdaad: wat te doen als praktiserende bedrijfsarts - verzekeringsgeneeskundige als blijkt dat wetenschappers over elkaar heen buitelen met verschil...lende meningen en interpretaties ?

    Dus hoe om te gaan met vigerende richtlijnen, die in tuchtzaken niet alleen als leidraad- maar ook als meetlat - blijken te worden gehanteerd door collega's/arts lid geneeskundige, blijkt uit recente uitspraken van het tuchtcollege. Kortom: deze blog van Jim Faas geeft meer dan genoeg stof tot overdenking ! Ik deel de visie van Jim Faas - kort samen te vatten als: bij twijfel niet inhalen.

    Maar wat vinden de beroepsverenigingen NVVG en NVAB ervan ? Helaas is daar tot op heden nog geen publieke reactie van ontvangen en dat lijkt reactie as usual - te bang om haar vingers te branden aan gevoelige zaken ?

    Toch nodig cq daag ik ze (NVVG en NVAB) uit 'kleur te bekennen' . Ben benieuwd.



  • Jim Faas

    verzekeringsarts , Amsterdam

    EXTRA! EXTRA!
    De controverse tussen de onderzoekers en critici van de PACE-trial bereikt een nieuw kookpunt als morgen - deo volente - een bijzondere uitgave van the Journal of Health Psychology verschijnt. Voor- en tegenstanders van het grootste en... duurste onderzoek ooit naar de werking van CGT en GET bij CVS en ME komen uitvoerig aan het woord.

    Tot op het laatste moment van publicatie van dit speciale nummer - het schijnt niet anders te kunnen met dit onderwerp - weer veel gedoe: de onderzoekers stelden speciale eisen, die zijn afgewezen, verschijnt het speciale nummer
    nu wel of niet, krabbelt de uitgever op het laatste moment nog terug.... Kortom, u bent gewaarschuwd!

    Link: http://journals.sagepub.com/home/hpqa

  • Anil van der Zee

    Voormalig balletdanser/ ME-patiënt, Amsterdam

    Geacht heer Faas,

    Wat een fantastische blog, Weinig artsen en journalisten durven dit onderwerp aan te kaarten. Respect.

    Het is tijd dat Nederland niet langer een soort russisch roulette speelt met deze behandelingen met het idee dat “sommige patië...nten wel beter worden”. Dit is onjuist. Het kernsymptoom van M.E. is Post Exertional Malaise (PEM) (https://goo.gl/3FALy2), een vertraagd zieker worden van minstens 24 uur na een geringe inspanning, en niet zoals veel clinici per abuis geloven dat het simpelweg een langdurige onverklaarbare chronische vermoeidheid is waar deze behandelingen inderdaad eventueel zouden kunnen helpen. Dat merk je ook aan de reacties van de artsen hier...

    Gelukkig is er in Amerika een echte paradigmaverschuiving gaande. Zowel het IOM report 2015 (https://goo.gl/s9aoMx) als op de website van de CDC (https://goo.gl/kDnBzK) die nog eens Post Exertional Malaise benadrukken en het zieker worden na welke inspanning dan ook bij M.E. En CGT/GET worden niet meer aanbevolen als behandeling. Ook de directeur van de NIH, Francis Collins schrijft over deze kwestie (https://goo.gl/hj2mrN)

    Gelukkig wordt er ook hard gewerkt aan een oplossing doormiddel van biomedisch onderzoek (https://goo.gl/AMf64R) met zelfs steun van de premier in Noorwegen (https://goo.gl/Fc5vs5). Echter in Nederland is er sinds 2005, na de gezondheidsraad, geen subsidie meer gegaan naar biomedisch onderzoek, maar wel naar CGT/GET. Duidelijk onterecht. Logisch dat de ziekte nog niet is opgelost.

    Ik denk dat het een goed begin is om stellige oordelen op te schorten en als arts of wetenschapper toe te durven geven dat je het eigenlijk gewoon niet weet. Vanuit daar komen betere oplossingen op langere termijn. Oplossingen die aansluiten op wat de patiënten al decennia zeggen en die ook nu door biomedisch onderzoek worden bevestigd. Dat heeft het hele CGT/GET model nog nooit gedaan.

    Nogmaals dank,

    Met vriendelijke groet,

    Anil van der Zee

  • Jim Faas

    verzekeringsarts, Amsterdam

    Een actueel pro-PACE weerwoord van Kjetil Gundro Brurberg 'A PACE-gate or an editorial without perspectives?' is te vinden op

    https://www.nationalelfservice.net/other-health-conditions/chronic-fatigue-syndrome/a-pace-gate-or-an-editorial-without-pe...rspectives/

    Gezien de felle reacties op de blog - Brurberg is niet onafhankelijk etc. - hoeven we niet te verwachten dat 'de dames en heren wetenschappers' op afzienbare termijn tot een fatsoenlijk vergelijk zullen komen. Helaas...

  • Manja de Wit

    CVS/ME klankbordgroep

    Waarom sommige reaguurder(s) verschillende ziektebeelden met Frankrijk als norm vergelijken is mij een raadsel. Familiaire mediterrane koorts komt ook minder voor in Frankrijk. Schrappen dan maar deze ziekte? Alle drogredenen en vooroordelen terzijd...e missen deze reaguurder(s) totaal de strekking van deze blog. Feit is dat CGT en GET niet afdoende blijken te werken bij de ziekte CVS/ME. Sterker nog: een ieder die de literatuur bestudeert betreffende 'The Pace trial' en enige statistische kennis heeft zal tot de conclusie komen dat er gegoocheld is met cijfers. Dit hoort niet thuis in de wetenschap. Dat de wetenschap nog geen verklaring heeft voor de ziekte CVS/ME betekent niet -zoals deze reaguurder(s) suggereren of graag zouden willen zien- dat deze patiënten geen rechten meer hebben. In de praktijk gebeurt dit helaas wel CVS/ME patiënten worden uitgesloten van (arbeidsongeschiktheids)uitkeringen en (medische) hulp. Het aantal zelfmoorden ligt bij deze ziekte beduidend hoger. Van ziektewinst is dan ook geen enkele sprake! CVS/ME zal de geschiedenis in gaan als een van de meest grote medische schandalen aller tijden.

  • Guido den Broeder

    Voorzitter , ME Vereniging Nederland

    Ten onrechte wordt telkens ME in deze discussie betrokken. ME is geen CVS, maar een specifieke hersenaandoening. Aan de PACE-trial deden geen ME-patiënten mee. Het is allang bekend dat behandelingen als CGT/GET bij ME volstrekt onverantwoord zijn. ME... moet worden behandeld met medicijnen.

    Het probleem waar wij bij UWV tegenaan lopen blijft eerst en vooral dat het bestaan van onze ziekte door verzekeringsartsen in twijfel wordt getrokken, ondanks dat deze al meer dan een eeuw bekend is, gewoon in de internationale ziekteclassificatie staat, en goed kan worden gediagnosticeerd. Een chronisch gebrek aan kennis dus. Een richtlijn, zorgstandaard of verzekeringsprotocol voor ME is er nog altijd niet, ondanks toezeggingen door de Tweede Kamer in de vorig eeuw.

    Met vriendelijke groet,

    Guido den Broeder
    Voorzitter ME Vereniging Nederland
    www.mevereniging.nl

  • Arthur Sterk

    bedrijfsarts, RIJSWIJK ZH

    Volgens mij zou de discussie hier niet hoeven te gaan over raadselachtige aandoeningen en hun verschijnings- en verspreidingsvorm. Wat Faas aan de orde stelt is dat er geen bewijs is voor de effectiviteit van een specifieke therapie bij een specifiek...e aandoening, of althans dat dit bewijs aanmerkelijk minder overtuigend is dan werd verondersteld. Dit zo zijnde is er ook geen onderbouwing voor het met grote stelligheid toepassen van de bewuste therapie. En dus ook geen onderbouwing voor het met grote stelligheid eisen dat deze therapie wordt toegepast in het kader van de aanspraak op arbeidsongeschiktheidsregelingen.

    Uit de reactie van Melchers en anderen spreekt de herkenbare frustratie dat de etiologie (en behandeling) van sommige fenomenen zich niet laten vangen in een biomedisch model. Als de samenleving ons zou gunnen dat we ons als dokters -van welke denominatie dan ook- zouden onthouden van een oordeel, zou in elk geval mijn frustratie op dit punt behoorlijk afnemen. "Op mijn terrein geen afwijkingen".

    Zo ligt het echter helaas (nog?) niet. Ook eenvoudige recepten, zoals het Franse whiplash-regime zijn ons niet vergund. Ergens in de procesgang van claimen en klagen is er doorgaans wel een schakel die breekt en die het 'stellige oordeel' onderuit haalt.

    En dus gaan we door met de folklore om taf van sociaal-maatschappelijke of fysiologische fenomenen te verpakken in 'ziekte' omdat alleen 'ziekte' het label is waarmee vrijstelling van verplichtingen zonder grote schade mogelijk is. En gaan er vervolgens vermogens aan (zorg)kosten zitten in het ontkrachten of juist onderbouwen van de aanspraak op regelingen, vrijstellingen, toeslagen en noem maar op. Wat zouden de kosten in de zorg kunnen dalen als we dit los zouden laten!

  • Jim Faas

    verzekeringsarts , Amsterdam

    PS: in de blogtekst ontbreekt een link naar het artikel van Carolyn Wilshire et al.
    'Can patients with chronic fatigue syndrome really recover after graded exercise or cognitive behavioural therapy? A critical commentary and preliminary re-analysis ...of the PACE trial'

    http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/21641846.2017.1259724?needAccess=true

    Conclusie: 'The claim that patients can recover as a result of CBT and GET is not justified by the data, and is highly misleading to clinicians and patients considering these treatments'.

  • Steven J.A. Verbeek

    Bedrijfsarts, Coullons, Frankrijk

    Collega Rensing heeft gelijk: er zijn ziektebeelden die alleen in Frankrijk bestaan. De "crise de foie" is niets anders dan een indigestie na zwaar tafelen en drinken, de "spasmophylie" is hypertventilatie en de zwangere met een "col fragile" mag voo...ral niet meer werken en autorijden.
    Natuurlijk zijn Fransen ook weleens moe. Daar wordt dan magnesium met vitamine B6 voor voorgeschreven.
    Dat Fransen zo goed verzekerd zijn is een misvatting. Werkenden zien hun ziekte-uitkering snel zakken, een volledige invaliditeit is maximaal 50% van laatstgenoten inkomen en gedeeltelijk arbeidsongeschikten vinden heel slecht werk.
    De "ziektewinst" (term die ik nog steeds niet naar het Frans heb kunnen vertalen) is dus beslist behoorlijk lager in Frankrijk.
    Standaard-behandeling whiplash (cou du lapin):
    1. Foto CWK (zie je nooit wat op dus geruststellend)
    2. 1 week een halskraag ("minerve")
    3. Zeer forse pijnstilling, spierontspanners
    4. Na 2, maximaal 4 weken weer aan de slag
    5. Indien het langer duurt: VG van de Sécurité Sociale maakt er snel een eind aan als er geen objectieve anatomische en/of neurologische gevolgen zijn.

  • jos rensing

    huisarts, den haag

    Ik meende dat de Fransen weinig weet hebben van CVS/ME maar daarentegen experts zijn in de coup de foie en de manque de magnesium. Wellicht kan collega Verbeek daar meer over vertellen.
    Gelet op de uitstekende verzekeringsstatus van de gemiddelde Fra...nsman verbaast het mij dat collega Verbeek daar weinig whiplashes ziet.

  • Steven J.A. Verbeek

    Bedrijfsarts, Coullons, Frankrijk

    Bij de 6.000 werknemers die ik al jaren in Frankrijk volg komt vrijwel geen CVS/ME voor. Ondanks de vele auto-ongevallen nauwelijks whiplash. Wel weer "fibromyalgie" en veel "dépressions". Hoe kan dat?

  • Roel Melchers

    Bedrijfsarts, Houten

    "Stellige oordelen en adviezen opschorten dus..." tot de wetenschappers er uit zijn...

    Hoe lang mag dat duren? En zo lang die CVS/ME'ers dan maar ten laste van werkgever en gemeenschap brengen...?

    Dat gaat niet. Ik ben van mening dat een bedrijfsa...rts en een verzekeringsarts (stellig) móéten oordelen.

    Net als een rechter. Een rechter begaat een strafbaar feit als hij NIET tot een (stellig) oordeel komt in een zaak die hem voorgelegd wordt.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.