‘Ongemakkelijk’ dekt de lading bij lange na niet

Ik heb een hekel aan klankschalen en word onpasselijk van wierook. Zwakzinnig newagegeneuzel waarin je wordt aangespoord de Zuid-Afrikaanse melabobosteen op je navel te leggen, zodat verstoorde evenwichten worden hersteld (49,50 euro, bezorging gratis!), lees de Happinez er maar op na, roept een heftige braakreflex bij mij op. Deze navelstaarderige uitwassen leiden mijns inziens tot vertrutting van het gevoel.

Ongeveer twaalf jaar geleden merkte ik dat communicatie met alles erop en eraan een van de boeiendste onderdelen van het huisartsenwerk was. Ik wilde daar een slag in maken en ging de opleiding volgen tot kaderhuisarts supervisie en coaching. Het was allemaal uitermate zinnig en leerzaam, maar het allerbelangrijkste was dat ik er hoorde over een cursus ‘deep listening’ die werd gegeven in een boeddhistisch centrum in Ierland. De klankschalen en wierook werden in mij wakker, dus ik ging niet mee. Pas jaren later, aangespoord door een vriend die ik aan de opleiding had overgehouden en die geen zweverige inborst had, trokken mijn vrouw en ik, boeddhistische hymnes neuriënd richting Ierse kust. Als het niks bleek te zijn konden we er altijd nog lekker wandelen. Het centrum lag op de rotsen boven een woeste oceaan en het uitzicht was adembenemend. De cursus (geaccrediteerd, jazeker) werd verzorgd door Ross Oliver, een vrouw van middelbare leeftijd, die er geruststellend gewoon uitzag, ze had zo in een groentewinkel kunnen staan. Wat ze zei had een hoog ‘voeten in de modder’-gehalte en ze kon ook nog hartelijk lachen. De cursisten waren een aparte internationale mix van huisartsen, bouwvakkers die ook psychotherapeut waren en mensen die helemaal niet in de zorg zaten. Je kon met dit gezelschap ook uitstekend naar de Ierse kroeg, bleek later. Ik keek zo eens rond en scande de hele groep op ‘eerste gezicht leuk, eerste gezicht niet leuk’. Slechts één vrouw stond me tegen, leek helemaal niet mijn type.

De eerste oefening was dat je tegenover iemand moest gaan zitten en elkaar aankijken. Een van de twee moest aan iets ingrijpends denken dat in zijn of haar leven was gebeurd en de ander moest alleen maar in de ogen blijven kijken. Tien minuten lang! Ik weet niet of u wel eens iemand tien minuten non-stop in de ogen hebt gekeken en dan ook nog een volstrekt vreemde? Dat is voorbij alle sociale codes en het woord ongemakkelijk dekt de lading bij lange na niet. Zelfs toen ik in een grijs verleden heftig verliefd was, haalde ik dit van geen kant. Ross deelde de koppels in en, ja hoor, ondanks dat ik mijn adem inhield, eindigde ik tegenover ‘niet mijn type’. Zij begon en na enige tijd liepen de tranen over haar gezicht. Het was zichtbaar en voelbaar dat ze leed. Na een paar minuten liet ik mijn ongemak los en keek haar écht aan. Haar gezicht werd een soort landschap waarin het verdriet zich aftekende. Ik had heel erg met haar te doen. Na afloop bedankte ze me, het had haar enorm geholpen. Er was geen woord gezegd, ik had geen idee waaraan ze had gedacht, maar dat ik er was bij haar tocht in het duister zonder iets te doen of te zeggen was kennelijk van grote waarde geweest. Ook was ze in tien minuten veranderd in een medereiziger in het leven, helemaal mijn type!

Aanwezig durven zijn bij het verhaal van de ander en leren luisteren met je ogen, het heeft de horizon in mijn werk verlegd. Dat van alle 1500 uur bijscholing die ik in mijn loopbaan heb gevolgd de meest waardevolle plaatsvonden te midden van klankschalen en wierook… Het moet niet veel gekker worden.