Omvergeblazen door rapé

We zitten in een cirkel. Ongeveer twintig mensen, allen in het wit gekleed. Het gaat om een eigentijds sjamanistisch ritueel. Mijn buurvrouw heeft een tatoeage van een waterlelie op haar onderarm en is nu aan de beurt. Voor haar knielt de leider van het ritueel met een doos en een langwerpig pijpje. Hij vraagt of ze heftig, gemiddeld of mild wil. Ze wil heftig. Hij pakt uit de doos een kleiner doosje, opent het en strooit bruin poeder in zijn handpalm. Met een geroutineerd gebaar verdeelt hij het hoopje poeder in twee delen en schept het eerste deel in het pijpje. Ze krijgt het poeder ingeblazen in eerst het linkerneusgat en dan de andere helft in het rechterneusgat.

Ze proest en grijpt naar haar hoofd. Een oerkreet ontsnapt aan haar lippen en ik beraad me inmiddels erop of ik misschien toch een milde dosis wil voor de eerste keer. Nah, gewoon een echte man zijn en voor max gaan. Ik wil immers ervaren wat het effect is. Het volle effect. Terwijl ik me voorbereid op de blaasactie in mijn neusgaten begint mijn buurvrouw brakende geluiden te maken. Misschien toch nu de dosis bijsturen? Maar ik heb al gezegd: ik wil heftig. Nou en het werd heftig. Ik krijg de voor mij afgemeten dosis ingeblazen en het is alsof een felle witte vlam via mijn linkerneusgat zich in mijn gehele schedel van vertex naar occiput uitstrekt. Ik slaak een kreet en val naar een zijde. Me vermannen om weer rechtop te zitten. Hetzelfde nu met het rechterneusgat. Tranen lopen over mijn wangen en mijn buurvrouw komt tot rust. Ik voel een enorme stoot energie en mijn beide neusgaten wateren er wat op los om het tabakspoeder te verwijderen uit het systeem. Maar de penetratie van de actieve componenten over het neusslijmvlies in de bloedbaan is reeds geschied. Ik ga met de flow mee. Alsof ik op een boot zit.

Dit ritueel is bedoeld om weer in balans te komen, in contact met jezelf en in verbinding met de anderen en onze wereld. Het is een ‘cleansing’, zo heet dat. Het idee is dat het hele systeem gereinigd wordt. Het feit dat je neus gaat lopen en je eventueel misselijk wordt en gaat braken is een bewijs van de reinigende werking. In de middeleeuwen noemden we het flegma, het slijm dat stagneert in ons systeem. En dat de tabak weer in beweging brengt en afvoert. We hebben het hier over het rapéritueel.

Uitgesproken als ‘ha-peh’ of ‘rapay’, is rapé een fijn vermalen sjamanistische snuiftabak uit de oerwouden van de Amazone. Gebruikt door indianenstammen zoals de Kaxinawá, Nu-nu en Yawanawá. Vermoedelijk al duizenden jaren oud. Rapé is gemaakt op basis van een tabaksplantvariant, Nicotiana rustica, ook wel mapacho genoemd. Een totaal andere tabakssoort dan de tabak die in sigaretten wordt gebruikt, de Nicotiana tabacum. In rapé zit veel meer nicotine dan in gewone tabak. En vele begeleidende farmacologisch actieve stoffen. Er wordt gesproken over de zuiverende en slijmoplossende effecten van rapé. Tegelijkertijd kan het lichaam fysieke spanningen loslaten, wat resulteert in een ontspannen, vredige toestand. Dat laatste is zeker waarneembaar.

We weten in wezen niet veel over de positieve, noch over eventuele negatieve effecten van rapé op onze gezondheid. Omdat ik wel vaker in vage kringen mee zweef, in mijn antropologische veldstudies naar wat de mensheid drijft, heb ik waargenomen dat ook met dit product verslavende aspecten mogelijk zijn. Alles met mate dus en dat geldt ook voor rapé.

Deze rituelen dringen in toenemende mate in onze cultuur door. Ik denk dat de leegheid van de sociale media en de vervreemding van onszelf en van onze maatschappij hier een rol in speelt. Rituelen zijn immers in essentie gericht op verbinding, met onszelf, met onze medemens en onze wereld en met het hogere. En dat alles lijkt verdwenen met het kantelen der kerken. U zult vaker patiënten aantreffen die meedoen aan eigentijdse sjamanistische rituelen is mijn inschatting. Om te reinigen. Dan weet u dat vast.