Niet over de dood praten

‘U mag hem niet vertellen dat hij dood gaat en u mag ook die ene ziekte niet noemen.’ Dat zegt zijn dochter meteen, terwijl ik bij de voordeur mijn schoenen uit aan het doen ben. Ik kijk haar vragend aan.

‘We hebben het er met alle kinderen over gehad, en we willen niet dat onze vader en moeder weten wat er aan de hand is, dan raken ze alleen maar in paniek of hij laat de moed zakken.’ Ik vraag me af hoe ik dan de begeleiding moet gaan doen, maar ik knik en loop met haar de woonkamer in. Daar zit een wat oudere, Turkse man, die mij met zijn vriendelijke gezicht glimlachend aankijkt. Hij is kanariegeel en heeft een enorm bolle buik, waarvan ik weet dat die vol met vocht zit. Dat komt door de uitzaaiingen in zijn lever die ervoor zorgen dat deze niet meer goed werkt.

Ik vraag hoe het met hem gaat. Hij spreekt en verstaat geen Nederlands, dus de dochter vertaalt mijn vraag voor hem. Hij is een beetje kortademig, maar voor de rest heeft hij weinig klachten. Hij vraagt waarom hij zo geel ziet en zijn buik zo dik is, en of ik daar wat aan kan doen. Ik leg hem uit dat zijn lever ziek is, en dat ik met medicatie kan proberen of het vocht in zijn buik dan minder wordt. Dat vindt hij goed.

Later praat ik verder met zijn dochter. Ik vind het lastig. Hoe moet ik goede palliatieve zorg leveren, als ik ten eerste niet rechtstreeks met hem kan praten? En ten tweede het niet over de kwaadaardigheid of de dood mag hebben? En hoe weet ik precies waar hij last van heeft als niet altijd iemand van de kinderen aanwezig is? Uiteindelijk spreken we af dat de dochter een schriftje koopt, waarin de kinderen opschrijven welke klachten vader uit, zodat als ik een keer kom en er niemand is, ik wel weet waar hij de afgelopen dagen last van gehad heeft. En we praten over medicatie, niet alle medicatie mag. In slaap brengen bijvoorbeeld niet, euthanasie al helemaal niet. Mijn voorstel is dat ik haar vertel wat ik aan medicatie zou willen geven aan vader, wat de reden is en wat het effect zal zijn en dat zij dan overlegt of dat past binnen hun geloof. Dat vindt ze prettig.

En zo is het gegaan. Met vader en moeder heb ik het alleen maar over de ziekte van de lever gehad, zijn klachten werden me verteld of ik las het in het schriftje. Toen hij later wat in de war werd, mocht ik hem toch wel wat haldol geven. En toen hij pijn kreeg, was morfine ook goed. De liefdevolle zorg van zijn vrouw en alle kinderen voor hem was ontroerend en omringd door deze liefdevolle zorg is hij in zijn eigen bed overleden. Zonder dat ik ooit met hem over de dood heb kunnen praten. Het leek mij onmogelijk, maar het kan dus wel.