Blogs & columns
Blog

Niet hechten en niet vechten

5 reacties

Stel je voor. Je zit in de huiskamer en boven slapen kinderen en het brandalarm gaat af. Je had een kaars branden in hun slaapkamer en weet niet meer of je die wel uitgedaan hebt. Nu mag je echter niet naar boven rennen om direct te gaan kijken, maar moet je gewoon blijven zitten en verder gaan met waarmee je bezig was.

Dat lukt natuurlijk niet en de drang te gaan kijken wordt steeds sterker, maar je moet dat onder geen beding doen. Als je lang genoeg wacht dan raakt de batterij van het alarm vanzelf wel leeg en heb je daar geen last meer van.

Een onmogelijke opdracht natuurlijk, zelfs al zou ik erbij vertellen dat het alarm heel vaak ten onrechte afgaat. Toch is dit wel wat we van dwangpatiënten vragen. Niet omdat we zo wreed zijn, maar omdat we geen betere manier hebben. Bij dwang is sprake van een forse onrust, die je niet van je af kunt zetten. Dat noemen we de obsessie. Logisch dat je actie gaat ondernemen om de onrust te verminderen. Dat zijn de compulsies/dwanghandelingen. De narigheid is echter, dat die geruststelling bij dwang maar even werkt en dat het effect op lange termijn is, dat het alarm steeds makkelijker afgaat. Om je alarmsysteem weer te resetten moet je dus niet zoeken naar zekerheid of perfectie, maar je moet leren de onrust uit te staan. Dan neemt het op den duur wel af. Dat is althans de theorie. In de praktijk kan die duur lang duren. Een patiënte van me, die obsessief bang was anderen te besmetten vond de opdracht die ze kreeg om geen maatregelen te nemen om dat te voorkomen gewoon  barbaars. ‘Over 20 jaar vragen we ons af hoe we mensen dat aan konden doen’, zei ze. ‘Ik ben met je eens’, zie ik, ‘maar ik kan het over twintig jaar nog wel verantwoorden. Toen er nog geen narcose bestond opereerden ze onverdoofd , als dat nodig was. Ze konden niks anders.’  Laat me er overigens wel bij zeggen, dat het opzien tegen de onrust verdragen vooraf vaak groter is dan wanneer je de stap durft wagen. Maar ik dwing nooit. Iemand moet zelf de geest krijgen. En ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is. Maar ik zie ook, dat het kan helpen aan de greep van de dwangstoornis te ontsnappen. Een man, die last gehad had van een obsessieve twijfel of hij geen vreemde dingen gezegd had vertelde me: ‘Stoppen met contrôleren was erg moeilijk, maar het contrôleren was nooit goed genoeg. Er kwam geen eind aan. De onrust is er nog steeds, maar ik ga er niet meer mee in gesprek. Ik weet zo langzaamaan wel wat hij te vertellen heeft.’

Zo’n omgang met je obsessie gun ik iedereen met een dwangstoornis. Liever nog, dat de onrust helemaal weg is, maar dat is helaas niet altijd mogelijk. Maar wat meestal wel kan is ervoor zorgen dat het niet zo’n enorme invloed meer heeft. Dat iemand geen waarde meer hecht aan wat hem obsessief onrust baart en dat hij ook niet langer probeert het te bestrijden door te ordenen, schoonmaken, contrôleren of perfect te maken. Dat is prachtig samengevat in: ‘Niet hechten en niet vechten.’ Het is, geloof ik, oorspronkelijk een advies over hoe je met auditieve hallucinaties (stemmen horen) moet omgaan. Maar het geldt ook helemaal voor hoe je met obsessieve onrust moet omgaan. Tot we iets beters hebben, want het blijft een hele opgave.

P.S. Op 25 september 20.25 op NPO3 bij de Psycho show aandacht voor obsessieve onzekerheid over je seksuele oriëntatie, ook wel H-OCD genoemd.

  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Beste Lieke

    Er zijn zeker veel overeenkomsten tussen anorexia en OCD. Ik noem AN ook wel vetvrees en vastdwang naar analogie van smetvrees en wasdwang.
    Ook genetisch blijken dezelfde genen een rol te spelen.
    Ik zie AN als een vorm van body dysm...orfe stoornis, dat is ingebeelde ellijkheid. AN is ingebeelde dikheid. Bij beide is het besef dat je beleving onjuist is maar heel beperkt terwijl dat althans verstandelijk bij OCD meestal wel aanwezig is.

  • Lieke

    Student, Gelderland

    Ik zie hierin ook veel overeenkomsten met de eetstoornis anorexia nervosa. (het obsessief bang zijn te dik te zijn of worden en er alles aan doen om die onrust hierover te onderdrukken door het handelen te richten op afvallen). Hierbij zou zo'n zelfd...e insteek misschien ook wel verbetering kunnen geven.

  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Beste Thomas
    Leuk, dat je dit noemt. Hoe psychische problematiek zich verhoudt tot existentiele is een uitermate boeiende vraag. Ernst Becker zei, dat een neurose geen vertekening is van de werkelijkheid, zoals de analytische visie was maar een onve...rmogen de werkelijkheid te vertekenen, Je ziet de verschrikkingen van het bestaan te scherp. Gezond is het een beetje door een roze bril te zien. Ik zeg wel eens, dat het hebben van een dwangstoornis haast vereist dat je je de levenskunst eigen maakt van leven in het hier en nu en meegaan met de stroom. Daarmee wil ik beslist niet zeggen dat je daarmee het probleem helemaal kunt oplossen, maar het kan helpen. Maar ik geloof dat een spirituele oplossing voor een psychisch probleem wel kan bijdragen, maar het niet helemaal wegnemen.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Wederom een illustratie van het feit dat je het meest leert van patiënten. Ook al zijn ze zelf psychiater... Wat een prachtige illustratie van een dwangstoornis!

  • Thomas Niers

    Psychiater, Rotterdam

    Beste Menno,
    Ik ken ‘niet hechten en niet vechten’ uit een Boeddhistische beoefening van meditatie: Vipassana. Gelijkmoedigheid is een centraal begrip daarin. Het komt neer op zich niet te verzetten tegen, niet af te wijzen van, wat is. En niet te ‘...craven’, te verlangen naar wat niet is.
    Al het lijden wordt veroorzaakt door afwijzen en verlangen en niet gelijkmoedig zijn, zo leren de Boeddhisten.
    En ik zie dat ook als een centraal thema in psychotherapie: jezelf te leren kennen in wat er aan belevingen, overtuigingen, verlangens, illusies, angsten e.d. in je aanwezig is. Ook de manieren te zien hoe men zich daarvan afkeert. De ontwikkeling ligt in het zich leren toekeren naar wat is en wat zo moeilijk te beleven is. Daarom is werken met concepten als het onbewuste en het ongezegde en het interpersoonlijke zo belangrijk. Omdat louter werken met wat men zich al bewust is men daar niet brengt.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.