Blogs & columns
Blog

Niet genezende kunde

3 reacties

De afgelopen zes weken in een Engels hospice waren in alle opzichten leerzaam. Ik ben zeer geraakt door de wijze waarop palliatief specialisten hier zorg verlenen aan terminaal zieke patiënten en hun familie. Maar laat ik eerst een belangrijk verschil benoemen met Nederland.

In Engeland wordt een patiënt niet alleen naar een hospice verwezen voor terminale zorg, maar ook voor symptoombestrijding bij een terminale ziekte. De exacte verwijsreden is niet altijd bij voorbaat duidelijk, maar ontslag uit het hospice is zeker niet uitzonderlijk. Bovendien zijn palliatieve sedatie en euthanasie verboden.

Zonder standpunt over goed of fout, maar met gemengde gevoelens ging ik naar Engeland. Is het mogelijk om iemand een ‘waardig’ einde te laten beleven, zonder deze mogelijkheden? Kan een levenseinde überhaupt ‘waardig’ worden beleefd?

Elke patiënt wordt bij opname gezien door een arts-assistent waarna er wordt overlegd met een supervisor. De diagnostische en therapeutische mogelijkheden in het hospice zijn vergelijkbaar met die van een gemiddelde huisartspraktijk in Nederland. Voor aanvullende diagnostiek en behandeling is een ziekenhuisbezoek onoverkomelijk. Elke keer is een belangrijke vraag: waar ga je naar op zoek met – in deze setting – al de zekerheid dat er iets afwijkend gaat zijn? Wat ga je er vervolgens mee doen? En de allerbelangrijkste: wat willen de patiënt en diens familie? Al deze verwachtingen en wensen moet je al bij opname bespreken, evenals de (organisatorische) mogelijkheden.

Ik ausculteer de longen van een patiënt met bot-, hersen- en longmetastasen. Hij is met hevige dyspneu verwezen voor terminale zorg. Ik hoor rechts duidelijk verminderd ademgeruis en gedempte percussie. Aan mijn supervisor stel ik een X-thorax en eventueel directe behandeling in het ziekenhuis voor. Ze glimlacht: ‘What does the patient want?’ Ik stamel. We streven toch naar symptoomverlichting? Dat wil de patiënt ook, alleen niet meer naar een ziekenhuis, zo blijkt later. We behandelen zijn klachten. Ook de verpleegkundigen, sociaal werker, geestelijk verzorger, diëtiste, logopediste en fysiotherapeut worden bij het proces betrokken. De patiënt overlijdt enkele dagen later ogenschijnlijk rustig. Volledig volgens zijn wens. De familie heeft er vrede mee.

Ik zie een gedesillusioneerde vrouw van rond de 70. Zij is gediagnosticeerd met een maligniteit en botmetastasen. Met een prognose van langer dan 6 maanden, maar vanwege inadequate pijnbestrijding en snelle cognitieve achteruitgang werd zij naar ons verwezen. Hypercalciëmie behoorde tot de differentiaaldiagnostische mogelijkheden. Een ‘simpele’ waardebepaling in het bloed zou ons verder kunnen helpen en ik stel dit voor aan mijn supervisor. Wederom die rustige glimlach: ‘What does the patient want?’ Een familiegesprek volgt. Er wordt afgezien van aanvullende diagnostiek en intraveneuze vochttoediening. Met de hypercalciëmie in gedachten stimuleren we haar zoveel mogelijk om zelf te drinken. Ook nu wordt het hele zorgteam en de familie betrokken. Met adequate pijnbestrijding en geaccepteerde cognitieve achteruitgang, wordt ze ontslagen naar een verpleeghuis. Wederom naar tevredenheid van alle partijen.

Opvallend aan deze twee voorbeelden is dat de palliatief specialisten hier nog meer dan andere artsen kritisch naar aanvullende diagnostiek en behandeling kijken. Soms is een grote waarschijnlijkheid al voldoende. En ook zonder sedatie of euthanasie kan er goede palliatieve zorg worden verleend. Met tijd, communicatie en educatie misschien wel als belangrijkste zorgmiddel.

Het Engelse palliatief beleid zal voorlopig niet veranderen en in Nederland is het eind van de discussie hoe ver te gaan, voorlopig niet in zicht. Nog steeds zonder te ver- of beoordelen vertrek ik naar huis. De aandacht voor palliatieve geneeskunde neemt toe, maar wat houdt het nou echt in? Geen genezende kunde op de ziekte, maar wel een kunde met genezende werking vanuit een breder perspectief. En er zijn vele manieren om dit te bereiken. Daar waren de afgelopen zes weken een duidelijk voorbeeld van. Ik ben weer met mijn neus op de feiten gedrukt. Communicatie, communicatie, communicatie. Maar als één ding duidelijker dan ooit is geworden, is het wel het volgende. Zoals gezondheid niet de abstinentie van ziekte is, zo is geneeskunde niet alleen de kunde tot genezen.


Meer van arianne beckers

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J. Duits

    bedrijfsarts, Houten

    Het is goed de signalen te zien van de collega's dat het in Nederland ook gebeurt op een rustige en waardige manier, want zo komt het bovenstaande en de reacties hierop over.
    Het zou goed zijn om hier ook eens aandacht aan te geven, het rustig begel...eiden van de patiënt naar zijn of haar dood. Zonder klaar te staan met euthanasie-verklaringen, "comfort-medicatie" (= was de term in het verpleeghuis waarmee wij te maken hebben gehad voor "palliatieve sedatie"). Gewoon rustig en vragen wat de patiënt wil en vooral ook, wat deze niet wil.

  • J de Vries

    specialist ouderengeneeskunde, Assen

    En, .... dit is ook de wijze waarop de specialist ouderengeneeskunde de patiënt in het verpleeghuis en hospice begeleidt, in nauw overleg met de naasten. Gelukkig herkenbaar hier in Nederland.

  • CPR Verbeek

    Huisarts, Hoogeveen

    Dit is wat ik (en ik denk bijna alle huisartsen) in Nederland ook doen: met patiënt en familie, mantelzorgers en soms ook thuiszorg bespreken wat we met en zonder verder onderzoek kunnen verwachten of vermoeden. En op basis daarvan besluiten hoe verd...er. En lang niet altijd is palliatieve sedatie of euthanasie in beeld. Maar soms wel.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.