Niet alleen het kraakbeen slijt
2 reactiesIn de eerste week van het nieuwe jaar heeft de NVAB de landelijke pers gehaald. De beroepsvereniging van bedrijfsartsen maakt zich zorgen over het effect van het verhogen van de pensioenleeftijd. Bestuurslid Ernst Jurgens breekt in het AD een lans voor laagopgeleide werknemers. Die zijn de dupe van het langer doorwerken. Laagopgeleiden worden in hun arbeidsleven zo zwaar belast, dat het een keer ophoudt. Kraakbeen is op een gegeven moment gewoon op, aldus Jurgens. En werkgevers doen te weinig om werknemers te ontzien.
Het is goed dat de NVAB dit probleem onder de aandacht brengt. Want het is levensgroot. De komende jaren gaan oudere werknemers massaal uitvallen. Ze halen de opgeschoven eindstreep niet. Ik heb wel een paar vragen bij de publiciteitsactie.
Vraag één. Waarom komt de NVAB er nu mee? Dit wisten bedrijfsartsen toch allang? Dit brachten we al voor het voetlicht toen de discussie over het verhogen van de pensioenleeftijd net was ontbrand, in 2010. Donner, toenmalig minister van sociale zaken, wilde naar 67 jaar. Wij brachten daartegenin dat mensen in zware beroepen dat niet zouden halen. Maar wat zijn nu precies zware beroepen? Donner suggereerde dat een beroep tijdelijk de status ‘zwaar’ zou kunnen krijgen, bijvoorbeeld voor een periode van vijf jaar. De discussie liep vast in een definitieprobleem. Parlement en overheid deden niets met onze bezwaren. De verhoging van de pensioenleeftijd voor iedereen was niet meer te stuiten.
Vraag twee. Tegen wie heeft de NVAB het? Het grote publiek? Gezien het gekozen medium van een landelijk dagblad ligt dat voor de hand. De werkgevers? Want die badguys doen te weinig volgens Jurgens. De laagopgeleiden? Die vertelt hij niets nieuws. De hoger opgeleiden? Die voelen zich gepasseerd. Want ook die kunnen het zwaar voor de kiezen krijgen.
Dat brengt mij bij vraag drie. Waarom dat kraakbeen? Gaat het alleen over gewrichtsslijtage? Is de probleemanalyse van Jurgens wel compleet?
Vraag vier. Welke oplossing stelt de NVAB voor? Daarover lees ik niks in de krant. Ik kan natuurlijk wel wat fantaseren. Er zijn veelbelovende ontwikkelingen zoals kraakbeentransplantatie. Of zie ik het te simpel? De NVAB spreekt op de eigen website over ‘goede bedrijfsgeneeskundige zorg’ en ‘preventief medisch onderzoek’. Die moeten het tij keren. Gaat de NVAB de werkgevers nu eindelijk overtuigen van het nut van deze ‘kroonjuwelen’?
Mensen moeten langer doorwerken. Maar kunnen ze het ook? En zijn ze daarvoor te motiveren? Dat zijn de kernvragen. Toen onlangs werd aangekondigd dat mensen geboren in 1955 of later door moeten tot 67 jaar en 3 maanden vonden veel ‘jongere ouderen’ dat een behoorlijke tegenslag. Dat waren geen laagopgeleiden, maar vooral mensen uit het onderwijs en de zorg. ‘De rek is er bij mij uit’, zo formuleerde iemand. En een ander: ‘Ik zie dat niet zitten. Ik ben nu al opgebrand.’ Zij hadden het niet over hun kraakbeen.
Duurzame inzet bereik je alleen als je alle facetten beziet. Als er een alliantie komt die niet alleen focust op gezondheid, maar ook op motivatie, kennis en vaardigheden. Een deltaplan is nodig. Bedrijfsartsen kunnen daaraan een bijdrage leveren. Het is niet alleen het kraakbeen dat slijt. Het is ook de menselijke geest die vanaf het 35ste levensjaar steeds meer leunt op ervaring en routines. Dat is niet alleen een voordeel. Want ervaring veroudert en kan het denken verstarren en de creativiteit doen slinken. Dat leren we van de psychologen. Lees het proefschrift van psycholoog Steemers: ‘Blijvende inzetbaarheid in langere loopbanen’.1 Handelen volgens bestaande patronen en denkwijzen wordt ineffectiever naarmate de leeftijd van 50 jaar dichterbij komt. De in eerdere jaren opgebouwde mentale bagage is uitgewerkt, of zelfs een ballast geworden. ‘Alertheid voor verandering, vernieuwing van denkstijl of bijstellen van denkinhouden rond de 50 jaar geeft meer kans op een goed loopbaanvervolg.’ Natuurlijk is dit vooral van toepassing op hoger opgeleiden. Voor laagopgeleiden kan het beroepsonderwijs meer op deze loopbaaninzichten worden toegesneden. Verder zijn voor hen oplossingen op het technische vlak te bedenken. En dan denk ik niet aan knieprotheses, maar aan hulpmiddelen die de fysieke belasting verminderen.
NVAB, kom met ideeën. Want daar ontbreekt het nu aan. Kom met een plan van aanpak. Val niet terug in oude reflexen en routines. Wees creatief. Praat met psychologen. Praat met ergonomen. Praat met werkgevers. Denk mee over het creëren van werk waarin mensen een arbeidsleven lang kunnen groeien, in plaats van alleen maar te verstarren en te verslijten.
voetnoot
1. Steemers FJ. Blijvende inzetbaarheid in langere loopbanen. Proefschrift. Leiden: Sidestone Press, 2010. dspace.ubvu.vu.nl/bitstream/1871/15820/5/8638.pdf
Jurriaan Penders
bedrijfsarts, voorzitter NVAB
Collega Weel stelt goede vragen. En ik ben blij met goede vragen want daarmee houden we een maatschappelijk meer dan relevante discussie gaande. Over problematiek die we als beroepsgroep alleen niet kunnen oplossen. Daar is maatschappelijke awareness... voor nodig met politieke beslissingen als vervolg. In de media ging het nu over lager opgeleiden en fysiek zwaar werk, maar de problematiek over langer doorwerken en zwaar werk is natuurlijk breder.
Regelingen als Prepensioen VUT ed zijn een aantal jaar geleden verdwenen. Daarmee verdwenen ook de mogelijkheden eerder het werk te verlaten wanneer het werk te zwaar werd. Deze mensen bleven doorwerken en zien we nu veelvuldig in onze spreekkamer omdat ze vastlopen. Dat is de reden om het nu in het maatschappelijk debat te brengen.
De agendering van het thema langer doorwerken is op dit moment gelukt. Daarmee zijn we er nog niet. Blijvende aandacht in het maatschappelijk debat is nodig.
Maar ook verdere actie van ons als praktiserende bedrijfsartsen is nodig: aandacht op alle onderdelen van duurzame inzetbaarheid. Als praktiserend bedrijfsartsen kunnen we die discussie entameren in de klantorganisaties waar we zitten. Op deze website van het ministerie van SZW http://werkgevers.duurzameinzetbaarheid.nl/ staan voorbeelden en initatieven. Laten we ons daarmee inspireren. En natuurlijk kunnen we ook zelf bijdragen aan het voorkomen van vroegtijdige uitval, bijvoorbeeld door een PMO te organiseren en die medewerkers op te sporen die het risico lopen hun pensioen niet te halen.
dolf algra
zlefstandig bedrijfsarts, rotterdam
Op zich goeie actie /initiatief van de NVAB. Beter laat dan nooit, zullen we maar zeggen.
Het aankaarten van het probleem - langer doorwerken - kan dat eigenlijk ? - is goed gelukt. Het kreeg ruime aandacht in de kranten als bij Radio en zelfs TV. ...In NRC schreef Marieke Stellinga een fraai overzichtsartikel.
Het was hét gespreksonderwerp op radio 1 op die bewuste dinsdag 3 januari en menig nieuwjaarsreceptie in de rest van de week. Hulde dus.
Maar de vragen die André Weel opwerpt zijn meer dan terecht. Want de voorgestelde oplossingen zijn te weinig zeggend. Preventief Medisch Onderzoek bijvoorbeeld is louter een instrument en geen doel.
En ook ik heb het vage idee cq bruine vermoeden dat er geen doordachte plan de campagne achter de zit. Dat is jammer. Bijzonder jammer zelfs.
Want: langer doorwerken zit er voor veel mensen niet in. Niet op de wijze waarop het werk en de pensioen regelingen nu zijn georganiseerd. Dus daar moet de bijl in. Dat impliceert vergaande en doordachte hervormingen- veranderingen in het sociale beleid van BV Nederland. Op drie niveaus: macro/beleid - meso/bedrijf/organisatie als micro/individu niveau. Daarin zou NVAB een initiërende en sturende rol kunnen spelen, mits zij het slim aanpakt. En dat vergt een doordachte plan.
Na het aankaarten komt het agenderen en adresseren, gevolgd door langdurige het duw en trek werk De noodzaak is er. Ik verwijs naar recent studie van Bastian Ravesteijn over zware beroepen die meer dan voldoende munitie en aanknopingspunten biedt.
Kortom: na geslaagde eerste fase (aankaarten) is nu fase twee met helder tien punten plan nodig. Een actie al la Hugo Borst dus. Aan de slag dan maar ?