Naar Madurodam

De aanmelding was summier. ‘Schreeuwt. Mogelijk psychotisch.’ Vanwege zijn gedrag was hij in het gewone huis van bewaring niet te hanteren en werd hij overgeplaatst naar het Penitentiair Psychiatrisch Centrum. Of hij ooit eerder in de psychiatrie behandeld was geweest, wisten we niet. Volgens het systeem was hij niet eerder gedetineerd geweest, althans niet in Nederland. Hoe en wanneer hij in Nederland was gekomen, wisten we ook niet en hij vertelde het niet. Hij was aangehouden omdat hij zich agressief had getoond naar een agent of beveiligingsbeambte. Het delict waarvan hij werd verdacht, was echter alleen aangegeven met een code. Wat hij precies had gedaan, wisten we niet.

We spraken hem aan in het Nederlands, waar hij helemaal niet op reageerde, in het Frans, wat hij wel leek te begrijpen maar waar hij voornamelijk onverstaanbare antwoorden op gaf en in het Arabisch. De Arabischsprekende collega, die een native speaker was, begreep alleen dat hij wegwilde, maar hoe hij hier was gekomen, bleef onduidelijk. Hij noemde een woord dat de collega niet kende en dat heel goed een neologisme kan zijn geweest. Hierop begon hij te schreeuwen en nam hij zo’n dreigende houding aan dat we de cel verlieten.

Meer informatie zouden we niet krijgen, maar we konden de aanmelding aanscherpen: ‘Schreeuwt. Psychotisch.’

Bij heftige beelden is de behandeling eenduidig en nadere diagnostiek pas mogelijk nadat die behandeling is ingezet. Hij kreeg een injectie Haldol en dat maakte hem minder vijandig en beter te benaderen.

Hij bleef onbegrijpelijk. De telefonische tolk die we de volgende dag inschakelden, klonk wanhopig. ‘Ik versta hem niet. Hij praat zacht. Het is niet te vertalen wat hij zegt.’ 

Maar toen de tolk voor mij vertaalde dat de man medicijnen door moest blijven nemen, luisterde hij aandachtig en hij slikte de druppels die we hem gaven, aangelengd met siroop.

De agressie waarvoor hij was opgepakt, was blijkbaar miniem, want na een week kwam hij vrij. Hij zal misschien geschreeuwd hebben en misschien had hij daarbij een dreigend gebaar gemaakt.  Waar hij nu heen zou gaan en wat hij zou doen, wist hij niet. Het was wel in te schatten: hij zou gaan dolen en als iemand hem aansprak, ook al was het om hem te helpen, zou hij weer gaan schreeuwen. De Haldol die hem iets vriendelijker had gemaakt, zou hij buiten niet blijven nemen.

We vroegen de crisisdienst om hem te komen beoordelen. Met een opname in de ggz zou zijn psychose in elk geval verder behandeld kunnen worden. Hoe het gesprek met de crisisdienst precies verliep, weet ik niet.  Hij was in elk geval niet dreigend en zal ook geen dreigende uitspraken hebben gedaan. Hij sprak nog steeds weinig. Het gevaarscriterium van de maatschappelijke teloorgang, waarmee iemand ook gedwongen kan worden opgenomen, wordt zeker in acute situaties nog minder toegepast dan het criterium van dreigende agressie. Hij kreeg geen crisismaatregel.

Te weinig gevaarlijk voor de gevangenis, te weinig gevaarlijk voor de psychiatrie, en met te weinig ziektebesef om vrijwillige hulp te accepteren, liep hij de gevangenispoort uit, de paar kleren die hij bij zich had met zich meedragend in een blauwe vuilniszak.

Collega’s zagen hem dezelfde dag lopen, een paar honderd meter voorbij de gevangenis, bij de ingang van Madurodam.