Mijn flapuiterige zelf

‘Weet je waar ik nog vaak aan denk? Jaren geleden zei jij na het gesprek met mijn ouders: “Wow, wat heb jij een ingewikkelde moeder…” Je was de eerste die benoemde wat ik altijd al voelde. En dat heeft me zó geholpen.’

Ik heb patiënt P aan de telefoon voor de coronaversie van haar jaarlijkse ‘APK’. Meteen weet ik welk gesprek ze bedoelt. Ik zie het nog levendig voor me.

P is net 21. Ze wordt opgenomen op de afdeling waar ik psychiater ben. Lang en mager is ze, met warrige donkere krullen. Ze is ongelooflijk onrustig. Alles aan haar beweegt. In haar rechterhand heeft ze een stressballetje waar ze continu mee in de weer is. Haar gedachten gaan net als haar ogen alle kanten op. Verschillende diagnoses kreeg ze: ADHD, borderline, depressie. Ze wil hulp. Tegelijkertijd is ze bang: wat als het niet zal helpen… Dan wil ze dood.

Het is aan ons om dat te voorkomen.

Ik ben met P, haar ouders en verpleegkundige Cora in een ruimte verlicht door tl-balken. Langs de wanden staan felgekleurde IKEA-banken met vlekken. We zitten rond een grote tafel. Resten verf en lijm waarin kruimels geplakt zitten, ontsieren het blad. Tegenover mij zit de moeder van P. Het onrecht dat het leven haar heeft aangedaan, straalt aan alle kanten van haar af. P zit als bevroren naast Cora. Het kruis dat deze moeder draagt, beneemt haar dochter alle ruimte. Ik voel de beklemming tot in mijn botten.

Ik doe echt mijn best. Maar aansluiten bij haar emoties laat deze moeder niet toe. Als het gesprek afgelopen is, praat ik met P en Cora nog even na. Ik voel me hondsmoe en verzucht dat haar moeder een behoorlijk ingewikkelde vrouw is.

Elf jaar duurde de studie na mijn eindexamen. Eerst zes jaar tot basisarts en toen vierenhalf jaar voor de specialisatie psychiatrie. Dat suggereert een degelijke wetenschappelijke basis, maar de waarheid is dat we vaak niet precies weten waarom een behandeling werkt.

Onze patiënten zijn de enigen die kunnen aangeven wat hen echt geholpen heeft. We vergeten hen meestal daarnaar te vragen, hoewel de standaardvragenlijsten die ze moeten invullen anders suggereren. P kwam na een paar jaar intensieve behandeling elders, terug bij mij voor haar medicatie. We zijn sindsdien zes jaar verder. Ze heeft haar opleiding afgerond, woont samen met de liefde van haar leven en ze is een kei in haar werk.

Vandaag vertelt ze mij spontaan dat mijn weinig professionele verzuchting over haar moeder destijds, voor haar het begin vormde van haar herstel.

Ik trek twee conclusies. Ik ga weer vaker vragen wat gewerkt heeft. En ik ga mijn flapuiterige zelf weer af en toe uit haar kooitje laten.