Materiële controle VGZ discrimineert daklozen

Mijn goudeerlijke doktersassistente kreeg kinderopvangtoeslag. Ze bleek een verkeerde (Turkse) achternaam te hebben en werd als veel andere allochtonen verdacht bij de belastingdienst en moest twee jaarsalarissen terugbetalen. De door ons ingehuurde advocaten veranderden daar bij de rechtbank maar weinig aan.

Een 'optelsom van onvermogen', concludeerde de commissie-Van Dam vorige week over de manier waarop ambtenaren, politiek en de rechterlijke macht handelden in deze toeslagenaffaire. Gezinnen die door de Belastingdienst jarenlang onterecht zijn klemgezet, stonden er helemaal alleen voor. Ontluisterend is het hoe volslagen machteloos burgers kunnen staan tegenover instanties die hen zouden moeten beschermen.

Ook in mijn werk met dak- en thuislozen ervaar ik die machteloosheid. Voor twintig verpleegbedden voor dak- en thuislozen in CVD Havenzicht hebben we te maken met zes financieringsstromen. Om het nog gekker te maken moet voor een van die zes financieringsstromen – namelijk de eerstelijnsverblijfbedden – contracten afgesloten worden met  zeven verschillende zorgverzekeraars. Knap als u het als lezer nog volgen kan!

Begin januari 2017 nodigde ik daarom André Rouvoet uit, als voorzitter Zorgverzekeraars Nederland, op de verpleegafdeling voor dak- en thuislozen van CVD Havenzicht in Rotterdam. Zorgverzekeraars zorgden samen met de overheid dat alle daklozen sinds 2015 zonder  adres onverzekerd zijn! Ik wilde met hem praten over de cumulatie van medische problemen bij deze groep, en over onze praktische problemen om ze zorg te bieden. Hij was onder de indruk van hun verhalen. Maar vooral ook van de krankzinnigheid van de financieringsconstructie van onze bedden. Daarom besloot hij de volgende dag meteen met burgemeester Aboutaleb te overleggen. Ook had hij inspiratie voor een stevige nieuwjaarstoespraak voor de zorgverzekeraars enkele dagen later. Ik citeer:

'Niemand mag in de zorg tussen wal en schip vallen. Zeker niet als het om de zwakste groepen in de samenleving gaat, zoals dak- en thuislozen. Wanneer dat dreigt, moeten betrokken partijen de koppen bij elkaar steken, zo nodig wat scharrelruimte organiseren en ook bereid zijn meer te doen, dan waartoe ze formeel gehouden zijn.'

Een van de verzekeraars aan wie deze speech gericht was, VGZ, klopte in juni 2020 bij ons verpleegbeddenproject voor daklozen aan. Met zogenaamde algoritmes had VGZ bij ons, in het rioolputje van de zorg, patiënten gevonden die niet erg vlot waren doorgestroomd. In 2017! Deze afwijking van de statistiek vroeg volgens VGZ om een ‘materiële controle’.

Veel begrip had VGZ niet voor de dak- en thuislozen die met medische problemen op onze bedden hadden gelegen. Ook na zes maanden overleg bleef de door Rouvoet gevraagde ‘scharrelruimte’ zeer beperkt. Een halfzijdig verlamde patiënt hoorde niet volgens VGZ op onze bedden. Iemand met hiv-complicaties, een bedreigd been, een depressie, een verslaving en een zelfgekozen medicatiestop die op straat leefde, had ook niet op een bed gemogen omdat dakloosheid het hoofdprobleem zou zijn? De materiële controle mondde uit in een terug te betalen bedrag ter hoogte van het jaarsalaris van een paar verpleegkundigen. Op mijn mondelinge en schriftelijke vraag of de VGZ-medewerkers de toespraak van hun voorzitter begrepen hadden heb ik nooit een antwoord gekregen.

Net als bij kinderopvangtoeslag zijn dit soort claims gebaseerd op argwaan; in de papierentijgerwereld moet het vinkje op de juiste plek staan, anders is het: fraude! Veel zorginstelling krijgen bij  VGZ-controles te horen dat zij dingen fout doen en schikken uit angst om het contract te verliezen. Een instelling  is immers verantwoordelijk voor de salarissen van haar medewerkers. Ik schrijf dit daarom op persoonlijke titel. Dat VGZ pas na 2,5 jaar controles uitvoert, maakt het nog moeilijker om de papieren tijger te temmen.

Net als bij kinderopvangtoeslag zijn deze zorgverzekeringscontroles – maar ook de overheid die meent dat dit soort controles moeten worden uitgevoerd –  desastreus voor de mensen om wie het gaat en voor de medewerkers. We leggen heus niet alle 40 duizend daklozen als straatdokters op de eerstelijnsverblijfbedden! Laat ons tijd en geld besteden aan zieke dak- en thuislozen die in de reguliere zorg tussen wal en schip vallen. In plaats van aan zes financieringsstromen, onderhandelingen met zeven verzekeraars en materiële controles voor twintig bedden. 'Organiseer wat scharrelruimte en wees bereid om iets meer te doen dan waar u formeel aan gehouden bent.'

Wie controleert de controles bij VGZ? Wat stellen toezichthouders voor? Moeten zorgverleners niet meer melden  dat dit soort materiële controles het moreel van zorgverleners  ondermijnt en hardop protesteren? Wat kan ik als zorgverlener met de mooie praatjes van Zorgverzekeraars Nederland?

Als ik een nieuwjaarsreceptie moest houden? Dan zou ik zorgverleners een vriendelijk en waardig controlestelsel zonder argwaan toewensen en een land met ruimte voor  daklozen. Goed 2021!