Blogs & columns
Blog

Long covid of een gemaskeerde depressie?

33 reacties

Twee jaar na een covidinfectie is Emma nog steeds moe en labiel. Huilen bij het minste of geringste. Geen energie om het leven weer op te pakken, elke keer weer een terugval. Chronische pijnen die opflakkeren en minder worden. Geen duidelijk organisch substraat. De eerste twee diagnoses die me te binnen schieten nadat ik Emma gehoord en gezien heb, zijn de gemaskeerde depressie en het hyperesthetisch emotioneel syndroom. Maar helaas, die diagnoses bestaan eigenlijk niet meer. In de ijver om de psychiatrie schoon te spoelen, poetste men in de DSM-5 meteen enkele belangrijke syndromen weg. Ten onrechte denk ik. De psychiatrie heeft daarmee een dimensie verloren.

De diagnose long covid is een lastige. Niet alleen omdat velen denken dat het om een pneumologisch probleem gaat. Anglicismen sijpelen immers overal door.

Een lange reconvalescentie na infectieziektes is niet nieuw en niet specifiek voor covid. Het postinfectieuze syndroom kennen we al sinds vele decennia. Vooral mononucleosis infectiosa is een bekende oorzaak ervan. De biologische basis van de reconvalescentie wordt gekoppeld aan een ontsporing van ons immuunsysteem. Er zijn aanwijzingen dat cytokines erbij betrokken zijn. Er is ook een debat of vermoeidheid en malaise na een virale aandoening nu in wezen somatisch zijn, of dat het uiteindelijk een psychisch reactiepatroon is. Maar het zou best eens kunnen dat beide voorkomen. Naast elkaar of door elkaar.

Emma heeft een groot trauma in haar leven opgelopen, door een baan mis te lopen die haar op het lijf geschreven was. In plaats van in haar droombaan is Emma min of meer per ongeluk terechtgekomen in een omgeving die haar weinig plezier en uitdaging geeft. Maar door haar omstandigheden meent ze het risico niet aan te kunnen gaan om te breken met haar huidige baan. Ze voelt zich eigenlijk een slachtoffer van de situatie en vertoont de symptomen die passen bij aangeleerde hulpeloosheid. Dat leidt tot depressie volgens een populaire theorie (van Seligman). Wat Emma ook doet, ze heeft nooit het gevoel dat het leidt tot verbetering. Integendeel. Na wat inspanningen krijgt ze vaak een terugval. Tot overmaat van ramp loopt haar man ook nog bij haar weg.

Al vele jaren gaat achter het masker van de gemaakte glimlach bij Emma dus zielenpijn schuil. Welke clinicus kent nog de ‘smiling depression’?

De cytokinen die door covid opgeroepen worden veroorzaken neuro-inflammatie en neuro-inflammatie kan tot ernstige depressieve reacties leiden. Zou in het geval van Emma niet een betere werkdiagnose de ‘gemaskeerde depressie’ kunnen zijn?

De beroemde psychiater Juan José López-Ibor (1906-1991) schreef in het ‘British Journal of Psychiatry’ een lezenswaardig artikel: ‘Masked depressions’. Hij geeft in dat artikel aan dat de lichamelijke klachten zoals pijnen, die hij depressie-equivalenten noemt, cyclisch zijn en wisselen in ernst. Net zoals bij Emma. Die pijnen omschrijven patiënten als zeurend en moe-makend. Ook ervaren patiënten soms andere symptomen, waar we geen duidelijke neurologische verklaring voor kunnen vinden, zoals prikkelingen en tintelingen (over hypersensitieve tintelingen schreef ik al eerder een blog).

López-Ibor geeft verder aan dat de gemaskeerde depressie een manier van de persoon is om uiting te geven aan een diepe droefheid en dat de symptomen ervan veelal gepaard gaan met gevoelens van verlies aan vitaliteit. Net zoals bij Emma. Ze is danslerares, maar elk dansstapje is haar nu te veel.

López-Ibor voegt eraan toe dat als je de tijd neemt voor de anamnese, het duidelijk wordt dat patiënten droevig gestemd zijn, alleen (h)erkennen ze dat soms niet zelf. Zou het ons beleid helpen als we de diagnose ‘gemaskeerde depressie’ weer in het vizier krijgen? Misschien geeft het herkennen ervan nog een paar extra handvatten om te helpen? Het zou toch ook zomaar kunnen dat een pre-existente gemaskeerde depressie in de reconvalescentie van covid opflakkert? Als we tenminste deze diagnose weer op de radar zetten!

Lees ook
  • Jan Keppel Hesselink

    Jan Keppel Hesselink is arts niet-praktiserend, farmacoloog en medisch bioloog. Hij adviseert op het gebied van research en ontwikkeling van geneesmiddelen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • H.C. van Gorsel

    Arts-onderzoeker en ervaringsdeskundige, Amsterdam

    Het zou zomaar kunnen dat Emma ongelukkig is met haar leven en daar depressieve klachten bij heeft. In het verhaal komen echter ook een aantal klachten naar voren die vooral wijzen op long covid. Hoewel depressie inderdaad ook gepaard kan gaan met fy...sieke klachten is terugval na inspanning juist typisch voor post-virale beelden. Het helpt long covid patiënten ook zeker niet om afgescheept te worden met een psychiatrische diagnose vooral omdat een arts niet weet wat hij/zij met klachten aanmoet als er bij standaard aanvullend onderzoek 'geen duidelijk organisch substraat' wordt gevonden. Long covid komt van 'lang', niet de longen, en de long problemen staan meestal niet op de voorgrond (zie ook https://www.c-support.nu/feiten-en-cijfers/).

    Dat gezegd hebbende, bij het laatste congres van de European College for Neuropsychopharmacology was er ruim aandacht voor de gevolgen van covid. O.a. dat opviel dat er vaak depressieve klachten voorkomen die niet anders dan door de infectie zelf te verklaren waren. Juist die depressies reageerden opvallend goed op SSRIs (vooral als de klachten nog niet erg lang bestonden). Dat is mogelijk te verklaren doordat SSRIs zowel antiinflammatoire als antistollende effecten hebben. Zowel neuroinflammatie als stolling in de kleine vaten zijn bekende verschijnselen bij covid. En ook aantasting van neuronen m.n. in de hersenstam door het coronavirus zelf, wat een verklaring zou kunnen zijn voor de ontregeling van het autonome zenuwstelsel die bij long covid vaak wordt gerapporteerd.

    Als het dan moet gaan om het stellen van een diagnose is in dit voorbeeld dan eerder sprake van een depressie door een somatische aandoening. Die bestaat nog wel in de DSM-5. En/of burn-out achtige klachten door chronische overbelasting omdat i.v.m. long covid de belastbaarheid lager ligt.

    Er is een interessante studie waarin fluvoxamine verbetering gaf bij bij covid, los van psychiatrische klachten https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(21)00448-4/fulltext. Het is dus wel verdedigbaar om bij deze groep SSRIs te proberen, maar dan niet door ze maar een depressie aan te praten die ze zelf niet herkennen.

    Tenslotte, als ervaringsdeskundige zowel met recidiverende depressies als long covid, kan ik zeggen dat het echt verschillend is. Wat ik heb geleerd om uit een depressie te komen/blijven werkt bij long covid vaak averechts. Het is niet uitzonderlijk dat long covid langer dan 2 jaar duurt. Veel zorgmedewerkers die in voorjaar 2020 zijn besmet zijn nog steeds niet aan het werk. Emma heeft er waarschijnlijk het meeste aan als ze serieus genomen wordt en haar fysieke klachten en zij psychologische ondersteuning krijgt hoe daar mee om te gaan zo lang er geen oorzakelijke behandeling voorhanden is.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en duin

      Boeiend relaas. Apart ook dat je schrijft: "Het helpt long covid patiënten ook zeker niet om afgescheept te worden met een psychiatrische diagnose ." Het gaat mij bij deze casus niet om algemeniseren - wat blijkbaar velen menen - van alle LongCovid i...s een gemaskeerde depressie! Het gaat me om het overwegen van een diagnose die vroeger door top-psychiaters zoals Lopz-Ibor serieus genomen werd. Verder lijkt het alsof je suggereert dat ik Emma niet serieus neem, omdat ik enkele vragen stel rond de diagnose gemaskeerde depressie. Ook dat is niet het geval. Verder suggereerde ik al een proefbehandeling met fluvoxamine. Aanpraten van een depressie die patienten zelf niet herkennen lijkt me inderdaad een kunstfout, Suggereer je dat ik dat gedaan heb?

      • H.C. van Gorsel

        Arts-onderzoeker en ervaringsdeskundige, Amsterdam

        Ik ben niet bij uw gesprek met Emma geweest, dus kan niet oordelen over wat er gezegd is en hoe zij dat heeft ervaren. Ik hoor alleen vaak van patiënten met long covid (of andere lichamelijke klachten waar bij standaard aanvullend onderzoek geen goed...e verklaring wordt gevonden), dat artsen daar weinig mee kunnen en proberen het in een vakje te stoppen dat ze wel kennen. Of verwijzen naar een psychiater. Long covid wordt door artsen nog veel te vaak niet (h)erkend en als allerlei andere dingen weggezet.

        De moeite die ik heb met de term gemaskeerde depressie, is dat het suggereert dat iemand iets heeft terwijl ze het zelf niet herkennen. Meestal werkt het zo dat zelfs met psychiatrische diagnoses waarvan ik zelf zou denken 'het zou je maar gezegd worden', mensen die het daadwerkelijk hebben dat met goede uitleg wel als verklaring zullen accepteren, mits het klopt. Herkent je patiënt het wel, is het 'gewoon' depressie en niet gemaskeerd. Herkennen ze het na uitleg niet, is de kans groot dat de gesuggereerde diagnose niet klopt. Helaas zijn er dan best veel collega's die denken het beter te weten dan hun patiënt, tenslotte hebben ze er voor geleerd, in plaats van verder doorvragen en hun oordeel te heroverwegen.

        Of dat in uw geval zo is kan ik niet beoordelen. Ik hoop alleen te waarschuwen om niet in die valkuil te trappen.

  • Anil van der Zee , Amsterdam

    Beste Jan,

    Gezien mijn LinkedIn bericht hier geplaatst is, leek het me goed om hier zelf ook nog te reageren. Het is mij geheel duidelijk waarom je dit bericht plaatste, alleen ben ik het er niet helemaal mee eens.

    Ik ben geen arts of wetensc...happer, maar wat ik als iemand met zo'n 15 jaar ervaring met "long-CMV" zie en herken, is iemand die behoorlijk wat tegenslagen heeft gehad, maar die zich ondanks dat nog goed staande weet te houden. Ik herken eerder een soort van (chronische) rouw vanwege het ziek worden/zijn en de bijkomende verliezen, dan een (gemaskeerde) depressie.

    Ook herken ik symptomen, zoals post-exertional malaise, die typisch bij een post-viraal beeld als ME passen. En ja, ME kan jammer genoeg langer dan 2 jaar duren. We weten aan de hand van voorgaande epidemieën en infecties dat, tenzij er effectieve behandelingen komen, een gedeelte van de patiënten ziek zullen blijven.

    Het betekent uiteraard niet dat, ondanks dat Emma mijns inziens niet aan een (gemaskeerde) depressie lijdt, ze psychisch niet kan lijden. Ik denk echter wel dat ze meer aan een professioneel luisterend oor en ondersteuning voor haar huidige long-COVID klachten en situatie zal hebben, dan dat zo'n extra label behulpzaam zal zijn.

    Mijn reactie komt voort uit het feit dat ME patiënten ook al jaren allerlei (extra) labels opgeplakt krijgen die niet met hun ervaring overeen komen. Dit vaak omdat behandelaren de symptomen van ME niet herkennen, en ze het met andere diagnoses verwarren. Hierdoor kunnen ze zich niet gehoord, gezien en gesteund voelen. Ze krijgen niet passende behandelingen aangeboden die eventuele iatrogene schade in de hand werken.

    We zien dan ook dat dit vaak tot het geheel mijden van zorg kan leiden. Zo ook wat betreft psychologische ondersteuning. Dit is uiteraard contraproductief, en dient in mijns inziens voorkomen te worden. Ik snap dat het missen van een depressie verstrekkende gevolgen kan hebben, maar het foutief stellen van zo'n diagnose natuurlijk ook.

    Groet,

    Anil

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en duin

      Het Blog gaat uitsluitend over dat ik de diagnose gemaskeerd depressie overweeg bij deze patiente, die ik al lang ken. Het gaat niet over andere chronische aandoeningen, niet over ME. het is niet mijn bedoeling om te generaliseren.

      Ik geloof dan ...ook niet dat je directe veroordeling op LInked-in dat het een 'erg rare en tevens ongeïnformeerde blog' juist is. En ik vind die reactie ook niet erg respectvol en open.

      Diagnostiek is niet simpel bij dit soort klachten, en het gaat hier ook niet om labels die ME patienten opgeplakt krijgen.

      Het gaat uitsluitend om de volgende vragen naar aanleiding van mij ervaringen bij Emma, en met die vragen sluit ik ook af!

      1. Zou het ons beleid helpen als we de diagnose ‘gemaskeerde depressie’ weer in het vizier krijgen?

      2. Misschien geeft het herkennen ervan nog een paar extra handvatten om te helpen?

      3. Het zou toch ook zomaar kunnen dat een pre-existente gemaskeerde depressie in de reconvalescentie van covid opflakkert?

      [Reactie gewijzigd door Keppel Hesselink, Jan op 08-04-2022 16:44]

      • Anil van der Zee , Amsterdam

        De diagnose ME is zeker van belang omdat een aanzienlijk deel van de long-COVID patiënten aan de ME criteria voldoen. Emma lijkt ook aan het kernsymptoom post-exertional malaise te lijden. Mijn voorgevoel is dat een ME specialist bij Emma geen (gemas...keerde) depressie zou overwegen, aangezien de symptomen prima bij het long-COVID-ME fenotype passen. Het feit dat u dit wel doet, wekt bij mij niet echt de indruk dat u goed genoeg op de hoogte bent van long-COVID, en andere post-infectieuze aandoeningen.

        Antwoorden op uw vragen:

        1. Ik vind een gemaskeerde depressie problematisch aangezien mensen die niet depressief zijn, met een depressie gediagnosticeerd kunnen worden. Ik denk dat bij deze mensen rouw beter zou passen. Mijn antwoord op de vraag is daarmee dus nee.

        2. Gezien mijn antwoord op vraag 1 zeg ik hier ook nee.

        3. Het zou zeker zomaar kunnen dat een pre-existente depressie in de reconvalescentie van covid opflakkert.

  • H. van der Pol

    psychiater, Heerenveen

    Oef, een woud van misverstanden en spraakverwarring, zo blijkt uit de vele reacties van lezers en de reacties van de auteur weer daarop.
    De makke van ons diagnostisch systeem als het om klachten van vermoeidheid, pijn, verdriet, somberheid, frustrat...ie, 'zielenpijn' (om even een term uit de column te lenen), blijkt hier overduidelijk. En ook steeds weer de verwarring die noodzakelijkerwijs ontstaat omdat onze concepten van lichaam/geest, materie/bewustzijn, als het erop aankomt toch uitermate dualistisch blijven, of in elk geval het primaat van 'de materie' (whatever that may be) als vanzelfsprekend uitgangspunt nemen.
    Gemaskeerde depressie. Diagnostisch/classificatorisch een onding natuurlijk. Een depressie zonder je depressief te voelen is wat raar toch? Maar als een term voor ongeluk en pijn die achter lichamelijk ongemak schuilgaat misschien wel bruikbaar, we kunnen ons er allemaal wel wat bij voorstellen. Gevaar is dat de term depressie dan toch weer klinisch psychiatrisch opgevat wordt, als bijna letterlijk onderliggend lijden dat gewoon als depressie behandeld moet worden. Ik kom ook nogal eens de simplistische redenering tegen dat als een antidepressivum helpt we dus met een depressie te maken hadden. Zoek de fout!
    Hanteer de bestaande diagnostische begrippen op een losse manier zou ik zeggen, ze hebben alle slechts beperkte waarde. Stop geen problemen (en al helemaal geen mensen) in een mal die niet past.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Amice, dank voor de reactie.

      Maar net zoals er een migraine sans migraine bestaat, zijn er vele toonaangevende clinici die gewezen hebben op het bestaan van een 'depressio sine depressione'.

      Zelfs in de DSM-5 diagnose is het niet noodzakelijk... dat er een "Depressed mood most of the day, nearly every day" aanwezig is. "Markedly diminished interest or pleasure in all, or almost all, activities most of the day, nearly every day." is voldoende samen met enkele andere symptomen. Als ik de eisen voor die diagnose tegen EMMA aanhoud, dan zie ik dat ze in ieder geval voldoet aan de diagnose 'Minor depressive disorder'.
      Ik wijs ook nog even op de inhoud van de Hamilton Depression Rating scale, waar een aantalsomatische equivalenten van depressie gescoord worden, zoals: "Heaviness in limbs, back or head. Backaches, headaches, muscle aches. Loss of energy and
      fatigability" Precies wat ik van Emma hoorde.

      Je schrijft: "Een depressie zonder je depressief te voelen is wat raar toch?" Maar het geval van Emma wordt door haar het depressief voelen geuit in andere symptomen, zoals nergens zin in hebben, geen energie hebben, etc.

      We zouden toch ook niet de fout willen maken om iemand die in wezen een mood disorder heeft maar dan zonder de eerste eis van "Depressed mood most of the day, nearly every day" een proefbehandeling met antidepressiva te ontzeggen?

      Vrijwel alle misverstanden, vooral die op Linked-in rond deze discussie ontstonden omdat mensen alleen maar reageren op enkele woorden, en niet op de hele strekking van mijn Blog. Vooral menen velen dat ik zou vinden dat de Long Covid problematiek een gemaskeerde depressie zou zijn. Dat komt omdat met blijkbaar niet nauwgezet leest, en meteen als een stier op een rode lap reageert. Het enige punt van de Blog dat ik wilde maken is, dat gemaskeerde depressie een diagnose is die je zou kunnen overwegen in het geval van Emma. Ik eindig toch ook met 3 open vragen om dat thema heen.

      • H. van der Pol

        psychiater, Heerenveen

        Uw reactie toont de semantische en classificatorische verwarring waar ik op doel.
        Van migraine heb ik weinig verstand maar de ongelukkige term 'migraine sans migraine' lijkt me vooral te gaan om hoe je migraine definieert: vind je dat hoofdpijn een ...wezenlijk kenmerk is van migraine of niet? Zo ja, dan is het geen migraine en noem je het anders, zo nee dan kun het het wel zo definiëren. BOGSAT, net als de DSM, waarbij de G uiteraard niet alleen voor Guys maar ook voor Girls staat. Maar misschien doe ik de neurologie hiermee te kort en is die meer sophisticated dan de psychiatrie.
        Het verschil tussen de sombere stemming en het verlies van interesse en plezier in bijna alles heb ik nooit kunnen zien (of snappen), en geloof me: er zijn heel wat als depressief gelabelde patiënten aan mijn oog voorbijgetrokken.
        Probleem is dat het begrip depressie zo breed is geworden en aan inflatie onderhevig is geraakt dat het nog slechts een algemene aanduiding van onwelbevinden lijkt te zijn. Het zegt bijzonder weinig over welke symptomen je mag verwachten bij de als depressief geduide mens, het zegt niets over wat er aan de hand is en al helemaal niet over wat er nodig is.
        Er zijn geen los verkrijgbare depressieve stoornissen, dat is een reïficatie.
        Als bij een patiënt lichamelijke klachten en vermoeidheid op de voorgrond staan mag je dat van mij depressie noemen. Bedenk wel dat je daarmee eigenlijk niks zegt, alleen een soort pseudowetenschappelijk label plakt. Het maakt niets duidelijk omtrent de plek waar de schoen wringt.

        [Reactie gewijzigd door op 08-04-2022 15:25]

  • M. van den Blink

    waarnemend huisarts, Eys

    Ik snap inderdaad niet goed waarom het zo belangrijk is de klachten van patiënte te kunnen onderbrengen in een (één?) diagnose. Huisartsen (en waarschijnlijk ook andere artsen) werken al heel lang met een tweesporenbeleid, dit is vaak goed aan de pat...iënt uit te leggen.
    Het gesprek met de patiënt en heel goed blijven luisteren naar elkaar, het delen en blijven toetsen van je eigen gedachten en overwegingen met patiënt (en vice versa) lijkt mij een goede basis.
    Ik las ook de reactie van dhr Anil op LinkedIn, m.i. worden hierin veel zinnige dingen gezegd, alleen de eerste zinnen, met kritiek op de schrijver van de blog, zijn naar mijn mening niet zo handig verwoord en kunnen snel tot irritatie leiden. Dan wordt verder lezen met een 'open mind' een uitdaging. Laten we elkaar blijven respecteren.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Het is in ons vak relevant om een diagnose te stellen, of te overwegen binnen de DD omdat op basis hiervan verschillende behandelingen overwogen kunnen worden. In dit geval zou bijvoorbeeld een proefbehandeling met fluvoxamine overwogen kunnen worden..., om eens wat te noemen. Verder lijkt het of de heer Anil zinvolle dingen zegt, maar hieronder heb ik de 4 aandachtspunten die hij meende te moeten noemen volgens mij ontzenuwend. Ik heb veel ruimte om met leken te discussiëren over medische problemen, en heb dat heel vaak gedaan op sociale media. Veelal is het nut minimaal, omdat ze luk raak medische artikelkelen citeren en in de discussie werpen. Artikelen die ze zelf niet gelezen hebben of begrijpen. Men leest alleen de abstract en cherrypicked een aspect. Zo ook hier. Ik heb op Linked in een en ander trachten te bespreken, maar de emoties laaien hoog op. En met emoties in het limbische systeem kan men niet meer helder nadenken. Men neemt een aspect meteen persoonlijk en voelt zich dan aangevallen en vervolgens slaan de stoppen door. Heel apart dit fenomeen.

      • M. van den Blink

        waarnemend huisarts, Eys

        Ik bedoel uiteraard niet te zeggen dat je geen diagnose zou moeten stellen. En een dd hebben we allemaal wel in ons hoofd bij bepaalde klachten, zo ook hier. Maar wat mij betreft nog altijd twee sporen. Misschien had ik mijn vraag inderdaad moeten he...rformuleren: is het van belang de klachten onder te brengen in één diagnose?
        Social media lenen zich denk ik vaak slecht voor een zinvolle discussie omdat veel geschreven woorden anders opgevat kunnen worden dan ze bedoeld zijn. Zelfs herken ik regelmatig het equivalent van 'niet luisteren' in het lees -/reactiegedrag

        • J.M. Keppel Hesselink

          pijnarts, Bosch en Duin

          De reacties van veel leken op Linked in zijn verbazingwekkend, niemand heeft begrepen dat ik met deze Blog aan wil tonen dat het relevant kan zijn om de diagnose masked depression te overwegen bij een patiente die na 2 jaar nog allerlei symptomen erv...an vertoond. Maar leken, en ook enkele collega's lezen mijn Blog totaal anders en veroordelen het meteen in afwezigheid van elk zinvol argument. Het niet missen van de diagnose depressie bij patienten die in het verleden Covid gehad hebben lijkt me altijd het overwegen waard. Anders kan je niet gericht (proef-)behandelen! Het is dus NIET van belang alles op te hangen aan een diagnose, dat hen ik nooit gesteld. Ik ben ook wel weer wat geschrokken door de enorme eendimensionaliteit van redeneren in de hele discussie over de masked depression. Het lijkt wel of alles wat we in het verleden geleerd hebben over these-antithese-synthese aan de moderne reageerder op LInked-in voorbijgegaan is.

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE

    Ik ben niet zo dol op de term gemaskeerde depressie. Dan werden mensen depressief verklaard terwijl ze zelf vinden van niet. Maar dat zijn academische discussies. We behandelen geen classificaties, maar klachten. Mensen met verstand van SOLK wat nu ...geloof ik ALK heet weten wel hoe je het beste kunt helpen. Disclaimer: Als ik iets SOLK of ALK noem zeg ik niet dat er geen fysieke oorzaak is, alleen dat je op dat vlak niet zoveel kunt beginnen.
    Een proefbehandeling met AD of misschien zelf ritalin ( zie het blog over Sophie zou misschien te overwegen zijn.

    • I.E. Ullmann

      Huisarts, Oosterbeek

      Geen classificaties, maar klachten behandelen, betekent ook dat de herkenbaarheid voor patiënten en hun visie op hun klachten meer betekent tav de klinische relevantie, dan dat de bewoording van academische discussie suggereert. Je kunt proefbehandel...ingen starten, maar het begint bij die terugkoppeling met de patiënt; hoe kijkt die tegen deze hypothese aan, laat staan een proefbehandeling? Dat is net als dat je niet iemand die moe is na een scheiding op proef behandelt met thyrax, omdat er ergens hypothyreoidie in de differentiaal diagnose staat. Eerst de basis; anamnese, lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek, en samen kijken; wat is nu wat? De patiënt is zelf eigenaar van lijf en leven heeft een heel referentiekader. Voelt het überhaupt herkenbaar als een depressie? Zolang die stap wordt overgeslagen, is de waarheid van deze patiënt ondergeschikt aan creatieve differentiaal diagnoses voor klachten bij longcovid. En dan is dit stukje niets meer dan theoretisch gehypothetiseer zonder klinische relevantie. Kijkend naar de reactie van patiënten van postvirale ziektebeelden, waaronder ook collega’s, wordt het heel erg kwalijk gevonden dat de waarheid van de patiënt geen enkele rol speelt in deze blog. En dan de reactie daarop, waarin deze collega’s worden weggezet als weinig respectvol, en andere reageerders als leken die het beter menen te weten, zonder dat er één keer oprechte interesse is naar hun ervaring en waar de pijn bij hen zit, vind ik heel erg verdrietig.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Het kan zijn dat patienten niet dol op een bepaalde diagnose zijn, dat komt omdat ze de achtergrond niet hebben om de hele context te begrijpen waar de diagnose uit ontstaat. Maar los daarvan denk ik dat een deel van de spraakverwarring rond dit begr...ip semantisch is, en toch ook een deel nosologisch....

      • I.E. Ullmann

        Huisarts, Oosterbeek

        Hoe weet je dat dat de reden is dat patiënten niet dol op bepaalde diagnoses zijn? Hoe kom je tot dit oordeel/deze interpretatie? Hoe verklaar je in dit kader de kritiek van collega’s, al dan niet tevens patiënt? Hoe zou je hier open vragen naar kunn...en stellen?

        • J.M. Keppel Hesselink

          pijnarts, Bosch en duin

          Lees even de reacties op LInked-in dan weet je precies waarom ik weet dat patienten niet dol zijn op deze diagnose...

          Je draait de zaak om, met de suggestie dat ik open vragen zou moeten stellen. Ik zelf startte met de de open vraag met deze Bl...og of het niet zinvol is een oude vergeten diagnose te stellen bij deze patiente. Een lawine van onbegrip wordt op Linked-in gegeven door allerlei leken, die blijkbaar niet kunnen lezen en meteen menen dat ze als PostCovid patienten weggezet worden als dat er met hun iets aan de hand zou zijn tussen de oren. Deze 'Fehlinterpretation' is niet omdat ik geen open discussie wil voeren, maar is een simpel stimulus-response gebeuren omdat velen blijkbaar direct getriggerd worden, en dan niet meer logisch willen argumenteren, maar alleen emotioneel.

          Als je mijn Blog nog eens leest, zal je zien dat ik zelfs met 3 open vragen eindig!

          Zou het ons beleid helpen als we de diagnose ‘gemaskeerde depressie’ weer in het vizier krijgen?

          Misschien geeft het herkennen ervan nog een paar extra handvatten om te helpen?

          Het zou toch ook zomaar kunnen dat een pre-existente gemaskeerde depressie in de reconvalescentie van covid opflakkert?

          • I.E. Ullmann

            Huisarts, Oosterbeek

            Open vragen dienen een doel. Het is geen straf om open vragen te stellen, het kan je helpen. Ik probeer je te verleiden tot je aannames en hypotheses tav reacties op je blog te toetsen, voordat je ze op mensen loslaat, precies zoals je in deze blog h...ebt gedaan met de patiënt. Dat is het probleem waar men over struikelt. Ik overwoog een keer een dissectie bij een acute scheurende rugpijn. Dat was het niet. Ik overwoog ook een keer een sinustrombose bij een acuut psychiatrisch beeld. Dat was het wel. Raadt eens waar meer klinische relevantie in schuilt? Differentiaal diagnoses alleen zijn onvoldoende voor een casusbeschrijving of een leereffect. Ze moeten ook de toets ondergaan van de werkelijkheid voor klinische relevantie. En die werkelijkheid bevindt zich in de patiënt, niet in jou. Het gaat om de patiënt. Niet om jou.

          • G. de Jong

            Bedrijfsarts, VLEUTEN

            Beste Jan, door je aangevallen te voelen en daarop te acteren door te stellen 'dat anderen het toch echt verkeerd zien' en dat 'je toch echt het anders gezegd hen' en anderen ook nog eens te veroordelen tot leken die er niets van begrijpen vindt je g...een aansluiting. Dat kun je blijven doen maar is een doodlopende weg. Met vriendelijk groet, Gerben de Jong

    • M.D. Oosterhoff

      psychiater, THESINGE

      Overigens vind ik de vraag long covid of (gemaskeerde) depressie niet juist.
      Het ene benoemt een veronderstellende etiologische factor, het ander is een weinigng specifieke classificatie van ziekteverschijnselen. Het is inderdaad wel jammer dat de c...lassificatie HES is verdwenen, maar aak kun je yhet wel als depressie classificeren waarbij je dan in de beschrijvende diagnose benoemt de overgevieligheid, moeheid, gebrek aan vitaliteit als belangrijkste ziekteverschijnselen.

      • J.M. Keppel Hesselink

        pijnarts, Bosch en Duin

        Dat klopt, dat is ook NIET de vraag! De vraag is of het zou kunnen dat in deze individuele patient er sprake is van een gemaskeerde depressie, geluxeerd door de Covid infectie, met name omdat het toestandsbeeld al 2 jaar voortduurt. DE patiente toon...de alle aspecten van HES overigens. Dat de diagnose verdwenen is wil niet zeggen dat het symptomencomplex niet bestaat...

        • M.D. Oosterhoff

          psychiater, THESINGE

          Volgens mij zijn we het net zo oneens maar is het meer een kwestie van wat ander gebruik van de terminologie.
          Ik heb niet gezegd dat het symptomencomplex HES niet bestaat. Ik heb alleen gezegd dat je het nu vaak aanduidt als depressie.
          We behandel...en klachten geen classificaties.
          Als patiënte zo duidelijk het beeld toont van wat we vroeger HES noemden waarom kan je het dan niet een depressie noemen maar moet het gemaskeerd zijn?
          Maar los van alle classificatie en etiologie onduidelijkheden.: Ik noemde al dat behandeling met antidepressiva en msi=schien zelf stimulantie mij zo op het oog zeker te overwegen lijkt.

  • J.M. Keppel Hesselink

    pijnarts, Bosch en Duin

    @Gerben de Jong - ik geloof niet dat het verwijzen naar dualisme erg helpt bij deze discussie.

    De diagnose depressie wordt ook gesteld als somatische equivalenten overheersen, en nergens lees ik een inhoudelijk argument waarom de diagnose gemaske...erde depressie achterhaald zou zijn.

    Ook snap ik niet waarom Emma op het verkeerde been gezet zou worden, als ik in de DD gemaskeerde depressie overweeg. Ik denk dat het bijzonder relevant is om ons af te vragen of bij bepaalde patienten met Long Covid en een verleden met depressieve kenmerken/somatische equivalenten de Covid niet weer deze depressie loswoelt, vermoedelijk op basis van gereactiveerde neuroinflammatie.

    En verder meen ik dat we op Linked in kunnen zien hoe leken het tegenwoordig het allemaal beter menen te weten. En dokters meteen veroordelen als nitwits. Doordat je een stuk van een leek opnieuw onder je eigen naam dupliceert en dan je eigen negatieve oordeel bij zet, versterk je niet-artsen ook nog eens in hun idee dat dokters het ook allemaal niet weten. De willekeurige selectie van wetenschappelijke links die de leek die je citeerde opnam in zijn stuk is een voorbeeld van 'discussie' in onze postmoderne tijd, en in wezen pathognomonisch voor de crisis waarin we als artsen zitten.

    • G. de Jong

      Bedrijfsarts, VLEUTEN

      Beste Jan,
      Ik neem aan dat je reageert op onderstaande link en reactie? Waarom plaats je die niet er onder?
      Ik ken Anil al langere tijd en als je hem volgt op LinkedIn zie je dat hij geen 'leek' is op dit gebied en zinvolle dingen zegt. Lijkt mij w...aardevol om serieus te nemen. Ik heb ook exact aangegeven waar mijns inziens de schoen wringt in je blog. Daar kun je gebruik van maken of niet. Lijkt mij goed om het daarbij te laten.
      Met vriendelijke groet,
      Gerben de Jong

      https://www.linkedin.com/posts/anilvanderzee_long-covid-of-een-gemaskeerde-depressie-activity-6917530237425614849-oEuF?utm_source=linkedin_share&utm_medium=ios_app

      Beste Jan.
      Dat klopt. Gelukkig wordt er op dit moment steeds meer bekend over LongCovid en daarmee ook over andere postvirale beelden.
      In een eerder stadium heeft de NVAB een richtlijn gepubliceerd: https://nvab-online.nl/content/herstel-re-integratie-covid19-pasc die binnenkort weer wordt geupdated.
      Recent is er is ook een multidisciplinaire richtlijn gepubliceerd: https://www.c-support.nu/richtlijn-langdurige-klachten-na-covid-19-gepubliceerd/
      Het is overduidelijk dat deze postvirale beelden systemische beelden zijn en dat de Cartesiaanse tweedeling niet realistisch is en (terecht) weerstand bij cliënten oproept.
      https://www.linkedin.com/posts/chilchiu_hoewel-iedereen-begrijpt-dat-de-cartesiaanse-activity-6858325615490154496-AAVN/
      Dus het concept 'gemaskeerde depressie', hoewel past niet bij de huidige stand der wetenschap. Hoewel waarschijnlijk goed bedoeld wordt Emma mogelijk hierdoor op het verkeerde been gezet en dat is onnodig en pijnlijk.
      Waarom niet eerlijk zeggen dat we het nog niet volledig weten maar dat het een systemische ziekte is en los daarvan positieve aandacht besteden aan de trauma's in haar leven?
      Vriendelijke groet,
      Gerben de Jong Minder lezen

      • J.M. Keppel Hesselink

        pijnarts, Bosch en Duin

        Ik reageerde hier omdat een reactie op een reactie op een reactie niet mogelijk was in het MC systeem. De reactie van de leek die jij zo steunt vind ik persoonlijk enorm aanmatigend. Elke leek kan zinvolle dingen zeggen, maar in dit geval is het sc...hieten met links die hij vermoedelijk zelf niet begrijpt en daarbij meteen mij veroordelen een bizarre en weinig respectvolle reactie!

  • G. de Jong

    Bedrijfsarts, Vleuten

    https://www.linkedin.com/posts/anilvanderzee_long-covid-of-een-gemaskeerde-depressie-activity-6917530237425614849-oEuF?utm_source=linkedin_share&utm_medium=ios_app

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Amice, U verschuift een mogelijke discussie naar Linked in, dat is prima, maar beter is om de ins en de outs hier te bespreken.
      1. U beoordeelt de Blog meteen met:" Een erg raar en tevens ongeïnformeerd artikel ". Wat raar is en ongeïnformeerd dat ...blijft voor mij zoeken in uw aanval. Verder is het natuurlijk geen artikel maar een Blog, een kort en bondig stukje om een thema aan te stippen, dat mogelijk boeiend kan zijn.
      2. U schrijft op LInked-in: "Ik vind het ook problematisch dat hij voorbij gaat aan de eventuele rouw vanwege het ziek worden, en het bijkomende verlies." Maar in een Blog van rond de 600 woorden kan je niet zo veel kwijt als je zou kunnen zeggen over het probleem dat ik beschrijf. Ik geef in mijn Blg juist aan dat deze patiente duidelijk rouw al in haar biografie heeft vanwege 2 verliezen. Duidelijk moge zijn dat ze nu een 3de stressor erbij heeft.
      3. U schrijft: "Er zijn studies die auto immuniteit bij long-COVID suggereren." Ik geef in mijn Blog toch ook duidelijk aan dat er immuunproblematiek is.
      4. U schrijft dat het erg twijfelachtig is dat Emma puur aan een gemaskeerde depressie zou lijden, omdat ze na inspanning zich niet beter voelt, terwijl mensen met een depressie dat in het algemeen wel voelen. Ik zie niet in waarom alleen op basis van dit gegeven de diagnose gemaskeerde depressie twijfelachtig is.
      5. Tenslotte beoordeelt u : "wel is het weer duidelijk hoe sommige artsen nog maar weinig kaas van post-infectieuze aandoeningen zoals long-COVID of ME gegeten hebben. Pijnlijk om te lezen, maar vooral pijnlijk voor Emma." Ik lees eigenlijk niet duidelijk in uw commentaar waarom het pijnlijk zou zijn voor mijn patiente, dat ik deze diagnose uit de oude doos weer eens zou willen overwegen in dit geval. Oude klinische begrippen zijn soms, en ik denk in dit geval, de moeite waard van het kennis nemen ervan. ALs u verder deze diagnose wilt bijzetten in het mausoleum voor zinloze diagnoses, is dat een keuze die u maakt. Het Blog is puur een uitnodiging voor clinici om weer eens kennis te nemen van hoe we deze problematiek vroeger zagen, en misschien gooien we wel het kind met het badwater weg. Dat zouden we niet willen.

      [Reactie gewijzigd door Keppel Hesselink, Jan op 06-04-2022 20:57]

      • G. de Jong

        Bedrijfsarts , Vleuten

        Volgens mij verwees ik naar een artikel of blog of post van Anil van der Zee?

        • J.M. Keppel Hesselink

          pijnarts, Bosch en Duin

          Amice, op LInked-in herpubliceerde je de reactie van een leek, met jouw naam erboven en schreef over dit Blog: "inderdaad pijnlijk, goede analyse." Daarmee gaf je aan dat je mijn Blog dus pijnlijk vindt en het eens was met de kritieken van de heer va...n der Zee, die volgens mij een danser is, met blijkbaar veel kritiek op het concept 'gemaskerde depressie'....

          • G. de Jong

            Bedrijfsarts, VLEUTEN

            Beste Jan,
            Dat klopt. Gelukkig wordt er op dit moment steeds meer bekend over LongCovid en daarmee ook over andere postvirale beelden.
            In een eerder stadium heeft de NVAB een richtlijn gepubliceerd: https://nvab-online.nl/content/herstel-re-integrat...ie-covid19-pasc die binnenkort weer wordt geupdated.
            Recent is er is ook een multidisciplinaire richtlijn gepubliceerd: https://www.c-support.nu/richtlijn-langdurige-klachten-na-covid-19-gepubliceerd/
            Het is overduidelijk dat deze postvirale beelden systemische beelden zijn en dat de Cartesiaanse tweedeling niet realistisch is en (terecht) weerstand bij cliënten oproept.
            https://www.linkedin.com/posts/chilchiu_hoewel-iedereen-begrijpt-dat-de-cartesiaanse-activity-6858325615490154496-AAVN/
            Dus het concept 'gemaskeerde depressie', hoewel past niet bij de huidige stand der wetenschap. Hoewel waarschijnlijk goed bedoeld wordt Emma mogelijk hierdoor op het verkeerde been gezet en dat is onnodig en pijnlijk.
            Waarom niet eerlijk zeggen dat we het nog niet volledig weten maar dat het een systemische ziekte is en los daarvan positieve aandacht besteden aan de trauma's in haar leven?
            Vriendelijke groet,
            Gerben de Jong

            [Reactie gewijzigd door Jong, Gerben de op 07-04-2022 09:24]

  • J.B. van der Sijde

    Huisarts, Dordrecht

    Prima artikel.

    Is dan volgens de schrijver een (proef) behandeling met antidepressiva zinvol?



















    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Dat idee sprak ik expliciet niet uit, omdat ik het graag van een collega wilde horen! Maar het is zeker het proberen waard lijkt me, laten we zien of een psychiater hierover licht kan laten schijnen!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.