Long covid: niet één oorzaak
20 reactiesIk dacht wel dat we op zoek zouden gaan naar dé oorzaak van long covid. En ik dacht ook al dat daar niet één oorzaak uit zou komen. Die is er namelijk niet. Long covid, ontdekt en benoemd door patiënten, neemt een enorme vlucht in wetenschappelijke belangstelling en zal hopelijk ons inzicht in de ontwikkeling van post acute infection syndrome (PAIS) vergroten, maar het is geen ziekte volgens de postulaten van Koch.
Zoals we van andere infecties weten, is het doormaken van een ernstige ontsteking een enorme klap voor onze immunologische, autonome, psychische en metabole balans. Bovendien kan ziekte terugkomen bij persisteren van het micro-organisme (lyme), schade aanrichten (herpesvirussen, maar waarschijnlijk ook SARS-CoV-2 delta) waardoor mensen ziek blijven. Toch spelen virusgerelateerde factoren geen hoofdrol bij late klachten. 90 procent van de patiënten had een milde covid. Eén somatisch mechanisme voor alle longcovidgevallen is onwaarschijnlijk.
Daar zitten we dan. Hoewel ieder ziektegeval ernstig, invoelbaar zwaar en meelijwekkend is, weten knappe koppen niet hoe het komt dat zich deze enorme longcovidepidemie ontwikkelt. We zullen moeten aanvaarden dat we een volgend wereldwijd probleem hebben en we zullen moeten helpen waar dat maar kan. De meeste klachten liggen op het gebied van het autonome zenuwstelsel, fitheid, afweer en zintuiglijke input. Dat is allemaal te behandelen, mits tijd en vertrouwen dat toelaten. De epidemie gaat weer over.
Ik ben inmiddels aardig cynisch over de kans op lessons learned bij beleidsmakers, maar ik zou wel een paar predisponerende oorzaken en wat verbeterpuntjes durven benoemen:
- Pas op voor het aanwakkeren van angst.
- Isolatiemaatregelen zijn praktisch uitvoerbaar maar veroorzaken enorme psychosociale schokken.
- Het is tijd voor een andere soort geneeskunde dan het biomedische geploeter dat we nu zien onder het vaandel van het patiëntenlegioen. Laten we beginnen met wat meer inzicht in psychosomatische (dus slechts zeer ten dele bewuste) ontstaansmechanismen.
- Revalidatie na dit soort (epidemische) infecties moet veel meer ontwikkeld worden. Er zijn artsen met ervaring. revalidatieprocessen maken het draaglijk. De afstandelijke houding van sommige artsen maakt aanhoudende klachten tot een hel.
Arts n.p., Arnhem
Ter aanvulling, iets wat ik nog vergat te zeggen. Ik denk dat we onderscheid moeten maken tussen oorzaak en predisponerende factoren/risicofactoren.
Hoe ik het zie is dat de oorzaak van ME een ontsporing is van het aangeboren immuunsysteem door een ...infectieuze/immunologische trigger. Dit kan een virale infectie (zoals covid-19, EBV en CMV), bacteriële infectie (zoals Coxiella Burnetii) of parasitaire infectie (zoals Giardia) zijn, maar ook andere events waarbij het immuunsysteem wordt getriggerd zoals een (fysiek) trauma zoals een auto-ongeluk, een operatie, bevalling of vaccinatie.
We weten dat ongeveer 1 op de 10 mensen langdurige klachten overhoudt aan een infectie. De vraag is: wat bepaalt of je bij die 10% hoort. Dat weten we simpelweg nog niet. Genetische factoren (grote kans), comorbiditeiten (misschien), leefstijl factoren (misschien), extreme stress op het moment van infectie (wie weet)? Maar zelfs als angst of stress een persoon kwetsbaarder zouden maken voor het krijgen van deze ziekte, heeft het geen zin om daar als het eenmaal zo ver is op te focussen. Er is namelijk door de infectie of een andere immunologisch event een 'switch' omgezet - iets op gang gezet - dat ervoor zorgt dat biomedische/biologische pathways ontregeld raken. Om de ziekte te genezen moet je dus iets doen aan die ontregelde pathways, de vicieuze (auto-?)immunologische cirkel op één of andere manier stopzetten. Maar je bent dus te laat om dan nog de risicofactoren te proberen te modificeren. Je bent op een point of no return gekomen (zonder behandeling).
Ik zie het als een rits dominosteentjes die achter elkaar omgaan, nadat het eerste steentje door de infectie is aangetikt. Dat dat eerste steentje makkelijk omvalt komt misschien omdat het schuin staat, op zijn kop staat, een hoekje mist, van mindere kwaliteit is, etc. Maar als dat eerste steentje eenmaal omligt, is daar niets meer aan te doen en is het eigenlijk ook niet relevant. Het enige wat je dan kunt doen, is ze allemaal weer rechtop zetten. En dat doe je door middel van een behandeling.
[Reactie gewijzigd door op 01-09-2024 14:15]
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Maar dat is toch precies wat ik zeg?
Arts n.p., Arnhem
Zo had ik dat niet geïnterpreteerd in ieder geval. Misschien moeten we eens met elkaar om tafel gaan zitten in plaats van proberen elkaar eea uit te leggen via commentaarvakjes hier. Als deze ziekte het niet nagenoeg onmogelijk had gemaakt, had ik gr...aag een afspraak met u gemaakt. Uiteindelijk willen we allebei hetzelfde denk ik: betere levenskwaliteit voor deze patiëntengroep.
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Ja, laten we dat doen. Ik ben in december twee weken in Nederland. We kunnen eerst mailen en appen. Uw email kan door de redactie worden doorgestuurd. Ik ben momenteel een beetje huiverig om mijn mailadres op de site te zetten aangezien sommigen wein...ig remmingen hebben. Sorry.
psychiater, Heerenveen
Ach arme collega Keuter, u krijgt er wel van langs in de reacties op deze column!
Wat maakt toch dat sommige mensen als door een adder gebeten reageren? Het wordt blijkbaar als zeer krenkend ervaren dat u (en menig ander) stelt dat ook psychosociale... factoren van het nodige belang zijn bij aandoeningen als long covid. Wat is daar mis mee om dat te stellen? De eerste ziekte waarbij psychosociale factoren geen rol spelen moet ik nog tegenkomen.
Het idee dat als ook deze factoren een belangrijke rol spelen dit zou betekenen dat het 'psychisch' is en dus ingebeeld of eigen schuld of duidt op een gebrek aan wilskracht is blijkbaar erg hardnekkig. En getuigt van een vrij naïef beeld omtrent de begrippen lichaam en geest.
Het feit dat er van alles gevonden wordt op de meer basale fysieke niveaus zegt natuurlijk niet zoveel over het grote plaatje van zo'n kwaal. Natuurlijk zul je ook ontregelingen aantreffen op cellulair en biochemisch gebied, hoe kan het anders, het lichaam doet tenslotte volop mee. Ook bij elke psychische of psychiatrische ziekte zul je, als je goed genoeg zoekt, 'afwijkingen' vinden op deze niveaus. Maar dat helpt ons doorgaans niet zo veel bij het opsporen van de relevante factoren voor het ontstaan van de problemen of bij het bepalen van een passende behandeling. Wel kan het soms helpen bij het verlichten van bepaalde symptomen.
Goed dat u deze benadering van dit inderdaad ernstig lijden blijft benadrukken.
H. v.d. Pol
Arts n.p., Arnhem
Beste collega vd Pol, laat ik voor mezelf spreken, maar ik denk dat dit voor menig ander ME en Long Covid patiënt geldt..
Ik geloof ten zeerste dat lichaam en geest met elkaar interacteren, sterker ik denk dat ze één en hetzelfde orgaan zijn.
...Maar ziektes als ME en Long Covid vinden hun oorsprong niet in de hersenen, maar (waarschijnlijk) in ontregeling van ons aangeboren immuunsysteem, waardoor o.a. ook de functie van de mitochondriën en het vaatsysteem in ernstige mate ontregeld raakt (hier is allemaal al wetenschappelijk bewijs voor). Dit zorgt ervoor dat wij zeer ernstig ziek zijn. 75% van onze patiëntengroep kan niet meer werken. 25% kan niet meer uit bed.
De afgelopen decennia is er vooral gefocust op de rol van de psyche en gedrag in deze ziektes. Dit heeft ons niet alleen niets gebracht qua behandeling, maar in vele gevallen ook zieker gemaakt. Omdat het onderliggende biomedische ziektemechanisme niet in acht werd genomen, zoals bijvoorbeeld de rol van post-exertional malaise (PEM) en orthostatische intolerantie. Daarnaast heeft die aanpak ervoor gezorgd dat er niet of nauwelijks onderzoek is gedaan naar wat er biomedisch gebeurt, er nauwelijks RCTs worden gedaan, etc.
Dus ja, het frustreert ons als patiëntengroep dat we niet verder komen in de zoektocht naar behandelingen, door het gedachtengoed waar collega Keuter en u zo hardnekkig aan vasthouden.
Ik ben ervan overtuigd dat Long Covid en ME een duidelijke aanwijsbare biomedische oorzaak hebben en dat het slechts een kwestie van tijd is, voordat we daar achter komen (net zoals bij astma, maagzweer en HIV). En daarmee deze ziektes dus niet anders zijn dan andere lichamelijke chronische ziektes, zoals bijv reumatoïde artritis. En natuurlijk moet er dan ook, zoals bij elke chronische ziekte, gekeken worden naar psychosociale factoren. Die zijn immers belangrijk bij alle chronische ziektes. Maar niet voordat er fatsoenlijk wordt nagedacht over hoe deze ziektes biomedisch nu écht in elkaar zitten.
M.M.M. Linders
jeugdarts in opleiding
Het probleem zit hem niet in het psychosomatische stuk, maar met name de focus op achterhaalde kennis en behandelingen (zoals CGT).
Het gaat juist om het geheel, waar veel psychosomatisch-gerichte collega's de B uit het oog lijken te verliezen en ...vooral lijken te focussen op de P. Patiënten wordt geleerd om pijn of klachten te negeren, vooral door te gaan en geen "ziektegedrag" te vertonen. Maar het is juist belangrijk om iets van de B te weten, namelijk dat bij longcovid inspanning juist ziek maakt (dit blijkt te zien op spierweefselniveau). Het is belangrijk dat patiënten weten wat PEM, POTS en dysautonomie is, zodat ze weten hoe ze ermee om moeten gaan. En dat ze weten hoe ze moeten pacen.
En paradoxaal komen patiënten daarom juist bij die psychosomatische behandelaren (uitzonderingen daargelaten) heel veel P tekort, omdat de werkelijke psychosociale zorg niet geleverd wordt. De rouwverwerking, het leren omgaan met de klachten, het accepteren. Die patiënt geneest er niet van, maar het maakt het leven mogelijk iets dragelijker en het kan de kwaliteit van leven verhogen.
Zie het als een vermissingszaak. De vermiste (biomedische oorzaak) is nog niet gevonden, al zijn er voldoende sporen gevonden en komen biomedische onderzoekers steeds dichterbij. Voor patienten is het belangrijk dat er duidelijkheid komt, omdat de sporen erop kunnen wijzen dat de vermiste (misschien) nog in leven is (misschien is een behandeling voor LC dichtbij?). Misschien krijgen ze hun oude leven wel terug! Maar als we collega Keuter mogen geloven is het niet nodig verder te zoeken, is psychologische begeleiding voldoende en helpt het zoeken naar de vermiste niet. Want zo houdt je jezelf ziek!!!
Het verschil in inzicht zit hem dus niet in het gebruik van het BPS-model, maar in het (herhaaldelijk) psychologiseren van een biomedische ziekte. Daarbij komt bij Longcovid (en andere PAIS) ook nog eens veel comorbiditeit voor, die gemist wordt, omdat er een hyperfocus op psychosomatiek ontstaat. Daardoor is het geen uitzondering dat een onderliggende/bijkomende OSAS, schildklierafwijking of hersenaandoening wordt gemist. Immers wordt (met name bij vrouwen) vaak geen uitgebreid diagnostisch onderzoek verricht, met als reden de patiënte niet te bevestigen in haar ziektegedrag. Suboptimale zorg dus...
Arts np door ME, Arnhem
Graag sluit ik me aan bij hetgeen gezegd door collega's Linders, Struik en Molmans en natuurlijk Anil van der Zee. Wat u voorstelt is wat mij betreft in de categorie: 'if you do what you always did, you get what you always got'. En dat is in het geva...l van Long Covid en ME de afgelopen decennia bar weinig.
Daarnaast raad ik u aan om u eens te verdiepen in het onderzoek dat professoren Ronald Davis en Robert Phair doen naar ME. Hun hypothese, die steeds verder bevestigd wordt, is als volgt: na een event waarbij het aangeboren immuunsysteem wordt geactiveerd (zoals een infectie met virus, bacterie, parasiet, maar ook bevalling, operatie, vaccinatie) raken cellen die naburig zijn aan de geinfecteerde cellen in een 'alarmstand', waarbij telkens weer het immuunsysteem wordt gereactiveerd, waarbij nog meer cellen in diezelfde alarmstand komen en het proces zich herhaalt (niets nieuws onder de zon daar, zo werken andere auto-immuunziekten ook). De infectie-mediatoren (zoals IFN-a) die vrijkomen in dit proces, grijpen ook aan op de citroenzuurcyclus, waardoor productie van ATP deels wordt lamgelegd en moleculen als GABA en glutamaat in overmaat worden gebruikt om de cyclus in gang te houden, met lokale tekorten als gevolg. Zie hier de verklaring voor twee van de hoofdsymptomen van ME en Long Covid: problemen met de energiehuishouding en cognitieve problemen.
De eerste bewijzen zijn er dat het afremmen van het gealarmeerde verworven immuunsysteem met JAK-remmers zorgt voor enorme verbetering van de klachten. Enkele patiënten genazen zelfs volledig. Dit zijn verbeteringen die geen enkele vorm van gedragstherapie of bewegingstherapie in de afgelopen 50 jaar hebben laten zien. Dus zullen we daar nou eens vanaf stappen?
Ik wacht op de dag dat deze wijze mannen met het definitieve bewijs komen en ziektes als Long Covid en ME behandelbaar maken. Dit zal ook de tijd zijn dat er eindelijk een eind komt aan het geneuzel uit de psychosomatische hoek. Want eerlijk, het begint een beetje een oud verhaal te worden wat u en uw collega's vertellen. Waarbij niet verder gekeken wordt dan de psychosomatische neuzen lang zijn. Nieuwsgierigheid naar de pathofysiologie van deze ziektes is wat we nodig hebben. Gelukkig zijn er internationaal grote groepen die dit laten zien. Nu u nog, collega Keuter.
Hartelijke groet, Laura de Vries
[Reactie gewijzigd door op 31-08-2024 11:50]
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Sterker nog. Ontstekingsmediatoren werken direct op de hersenen en veranderen ons gedrag. Ik snap dat heel goed. Het gaat me erom dat we dé oorzaak van longcovid niet vinden omdat die er niet is. Jullie onderschatten de kracht van de menselijke geest... in dit soort processen. Wij zijn geen machines. Enfin, we gaan het zien in de komende jaren.
Arts n.p., Arnhem
Ook dit onderwerp hebben we vaker besproken collega Keuter. Ik ben de laatste die beweert dat het lichaam een machine is en de laatste die beweert dat lichaam en geest niet nauw met elkaar verbonden zijn (zo niet één zijn).
Voor elke patiënt met een... chronische ziekte geldt dat psychische klachten de ziekte kunnen verergeren. Maar dat betekent niet dat ze de oorzaak zijn of de behandeling ervan de oplossing. Bij iemand met bijvoorbeeld reumatoide artritis zou stress/angst/etc zeker een rol kunnen spelen bij hoe klachten worden ervaren en misschien zelfs wel via het immuunsysteem de ernst van de klachten kunnen beïnvloeden. Maar het is niet de oorzaak van hun klachten. En het neemt niet weg dat we deze mensen allereerst behandelen met anti-inflammatoire middelen om de ziekteactiviteit tot rust te brengen. Want de oorsprong van de ziekte is biomedisch.
En hierin is Long Covid of ME niet anders. Er blijkt uit talloze onderzoeken dat er biomedische afwijkingen zijn, zoals ik hierboven schreef waarschijnlijk door een soort auto-immuunproces waarbij ons aangeboren immuunsysteem maar blijft vuren. En in het geval van Long Covid komt daarbij ook nog eens dat het virus in verschillende reservoirs in het lichaam verblijft, waardoor het die vicieuze cirkel nog verder aanzwengelt.
Mijn inziens kun je alle therapie van de wereld doen, alle angsten die je hebt onder ogen zien, maar als het biomedische substraat van de ziekte niet wordt aangepakt, ben je nog nergens.
Ook dit heb ik u al meerdere malen verteld: ik was er in de eerste 4-5 jaar van mijn ziekzijn zelf óók van overtuigd dat mijn klachten veroorzaakt werd door psychische problemen. Was het mijn perfectionisme en faalangst? De trauma's die ik doormaakte in het verleden? Ik ging ervoor in therapie en werkte eraan, jaren lang. Het was zinvol en nodig, maar maakte me niet beter. Ik deed psychosomatische fysiotherapie, leerde mijn lichaam kennen en waarderen. Maar ik werd niet beter. Sterker nog, ik werd zieker en zieker. Omdat de fysieke inspanning die ik deed 'ter ontspanning' en mijn pogingen deel te blijven nemen aan het 'normale' leven telkens weer PEM en dus crashes en achteruitgang vooraarzaakte. Want je kan alle therapie in de wereld doen, maar als de biomedische onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt, blijf je ziek. Inmiddels ben ik ruim 6 jaar ziek. En lijkt de ziekte zich enigszins te stabiliseren met pacing en proberen PEM episodes te voorkomen. De hypothese van profs Davis/Phair is dat PEM episodes het immuunsysteem blijven aanwakkeren en misschien hebben ze gelijk..
Heel eerlijk, ergens begrijp ik het gewoon niet dat u en ik deze discussie telkens blijven voeren. Waarom het voor u en uw collega's zo moeilijk is om toe te geven dat u misschien op het verkeerd pad zat waar het post-acute infectieuze ziektes betreft. Is het zo moeilijk om het gedachtegoed los te laten dat deze ziektes anders zijn dan alle andere biomedische ziektes? Stuurt u patiënten met Parkinson of MS ook eerst naar cognitieve gedragstherapie?
Ik ben er heilig van overtuigd dat knappe koppen als Davis op een dag het ziektemechanisme ontdekken. En dan komen PAIZen in het rijtje van ziektes waarvan we dachten dat ze psychisch/psychosomatisch waren: astma, maagzweren, HIV, etc. En dan wordt er eindelijk de juiste balans gevonden tussen de zo nodige biomedische behandeling enerzijds en aandacht voor de door u genoemde psychosociale factoren anderszijds. Maar wel in die volgorde en niet andersom.
[Reactie gewijzigd door op 01-09-2024 12:46]
J.L. Struik
Huisarts, Rotterdam
Dat iets geen ziekte is volgens de postulaten van Koch, betekent niet dat het geen ziekte is en ook niet dat de oorzaak voornamelijk gezocht moet worden binnen de psychosomatische hoek. Ik weet niet helemaal of u ik u hierin helemaal goed begrepen he...b, maar wat me wel opvalt, is dat ik opvallend vaak, niet alleen bij u, de suggestie van een psychosomatische verklaring hoor als het over long covid gaat. Ik vraag oprecht me af: waarom? Ik krijg de indruk dat als we geen vat hebben op een klacht of ziekte, er dan soms te snel op deze manier gedacht wordt. Dit betekent niet dat psychosomatisch factoren geen rol kunnen spelen, maar laten we dit niet als verlegenheidsverklaring gebruiken. Gelukkig is hierin wel een kentering te zien en wordt er steeds meer ingezet op onderzoek naar de (zeker ook biomedische) oorzaken en ook de behandeling van long covid. Laten we hopen dat er snel meer doorbraken zullen zijn, net zoals ooit het geval was bij onbegrepen ziektes als bv. HIV.
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Natuurlijk is longcovid een ziekte en zijn de postulaten van Koch uit de oude doos. Maar als je ziektemechanismen niet begrijpt zal je nooit iemand kunnen genezen. Schrik, angst, teleurstelling en vrijheidsberoving zijn ziekmakend en genezingsbelemme...rend. Om dat te snappen hoef je geeneens gestudeerd te hebben. Het ontkennen is kortzichtig.
Arts n.p., Arnhem
Het is precies zoals u zegt: als we ziektemechanismen niet begrijpen, kunnen we nooit iemand genezen. En dat is precies waar het in de psychosomatische aanpak aan schort. Er wordt niet naar deze mechanismen gekeken. De door u zo genoemde 'biomedische... ploeteraars' doen dat wel. Dat is namelijk hoe we vooruit komen in de medische wetenschap. Het zijn de mensen die ploeteren die Nobelprijzen winnen, die ziektemechanismen achterhalen en uiteindelijk een behandeling vinden. Ik vertelde het u al vaker. Ik had het genoegen met prof Robin Warren te spreken, die de Helicobacter pylori ontdekte. Hij werd door veel collega's voor gek verklaard. Maagzweren kwamen door stress en niets anders (klinkt dit bekend?). Hij infecteerde en genas zichzelf en vond uiteindelijk de zilverkleuring die de bacterie kon aantonen. Dat was inderdaad een hoop biomedisch ploeteren, maar zie waar we vandaag staan. Laura de Vries
[Reactie gewijzigd door op 01-09-2024 12:11]
Arts n.p. / levend met ME, Arnhem
Exact dit! Er zijn vele ziektes die niet aan de postulaten van Koch voldoen en toch ziektes zijn. Ik vraag me telkens af wat ervoor zorgt dat alle ziektes waar we de volledige pathofysiologie nog niet van in kaart hebben gebracht als psychosomatisch ...worden gezien. De medische geschiedenis is vol van voorbeelden hiervan: astma, maagzweren, HIV en ik kan nog wel even doorgaan. Ik denk dat dat vooral te maken heeft met het ongemak van de dokter, het gebrek aan bescheidenheid in het niet-weten en dus het niet kunnen accepteren dat er meer is dan jij kunt weten of begrijpen.
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
De postulaten van Koch. Daar voldoen in elk geval alle psychische aandoeningen niet aan, denk ik.
E.J.W. Keuter
Neuroloog , Aruba
Klopt. Covid wel. Longcovid niet.
M.M.M. Linders
jeugdarts in opleiding, -
Het is inderdaad verstandig om als inspiratieloze blogger altijd wat oude columns achter de hand te hebben voor als er onverhoopt een paar maanden niets vernieuwends de pen uit wil komen. Wel belangrijk om bij het hergebruik van een een column uit 19...60 te checken of de feiten niet achterhaald zijn. Achja, dit kan de beste overkomen!
Anil van der Zee , Amsterdam
Ik vind de voorgestelde verbeterpunten niet echt bijdragen aan vooruitgang. Het lijkt meer vast te houden aan opvattingen die naar mijn mening al een gepasseerd station zijn.
Zover ik weet, is er geen bewijs dat angst of isolatiemaatregelen long-...COVID veroorzaken of in stand houden. Dat zien we ook terug in de resultaten van de Lifelines-studies bij long-COVID.
Bij PAIZen hebben we juist al veel aandacht besteed aan de psychosomatische ontstaansmechanismen, terwijl er te weinig tot geen focus is geweest op de biomedische kant van het BPS-model. Dit heeft ons weinig verder gebracht.
Bij ME hebben we nu pas een onderzoeksprogramma bij ZonMw dat zich exclusief richt op biomedisch onderzoek, terwijl ME al sinds de jaren 50 van de vorige eeuw in de literatuur wordt beschreven. De vorige ronde ging alle subsidie naar gedragsmatige interventies en het opstellen van een richtlijn terwijl de Gezondheidsraad had geadviseerd dat een deel wel naar biomedisch onderzoek had moeten gaan. Op deze manier kom je niet tot oplossingen voor dit soort complexe ziektebeelden. Dit alles heeft ook bijgedragen aan het feit dat we nog steeds geen antwoorden hebben voor long-COVID.
Het oproepen om nog meer de psychosomatische ontstaansmechanismen te onderzoeken is, hoe goed bedoeld dan ook, naar mijn mening een flinke stap terug.
Voor de geïnteresseerden: voor passende psychosociale begeleiding kan ik deze papers aanbevelen die in grote lijnen goed aansluiten bij PAIZen.
https://docs.google.com/document/d/1BdbzgZ543rf15VXY7zhHpndgBl5yvHuOyc0bHqXFWC8/edit?usp=drivesdk
Psychiater
'Toch spelen virusgerelateerde factoren geen hoofdrol bij late klachten. 90 % van de patiënten had een milde covid.'
Illustratief voor oud en simpel denken en voor totale onwetendheid van de (partiële) virale persistentieliteratuur: 'Het zijn vast... minder deeltjes dan bij een ziekenhuisopname - want in het ziekenhuis hadden we er geen last van - dus dat kan niet 1 van de hoofproblemen zijn.'
We weten allang dat dat wel zo is, althans minstens in een aanzienlijke subgroep. Een enkel voorbeeld: https://www.thelancet.com/journals/lanmic/article/PIIS2666-5247(24)00055-7/fulltext
Uiteraard is het niet de enige verklaring - sec. auto-immuniteit, etc.
Waarom zijn het juist vaak de zelfverklaarde holismefans die zo unidimensioneel denken?
En wat gaat de volgende verdedingslinie voor het oude denken zijn?
Dat het vooral aan de genen van de mensen ligt (want dat de gedachten en het gedrag de klachten in stand houden durven we niet meer te zeggen)?
Bijzonder dat MC een podium blijft geven aan ongeïnformeerde desinformanten die niet meer leerbaar zijn.
Dit is niet bepaald de eerste keer, noch voldoet het aan de schijnbare 'progressieve' voorkeuren van de redactie.
Tom Molmans
E.J.W. Keuter
neuroloog, Aruba
Ik lees een lang artikel over 48 longcovid patiënten en 12 controles, allemaal meermaals ingeënt met mRNA vaccins, die allemaal nog virus RNA produceren. De patiënten meer dan de controles. Hoe meer replicatie, hoe meer depressief. De totale dosis en...tstof is een onafhankelijke risicofactor voor long covid. Mis ik iets? In hoeverre is dit onverenigbaar met mijn blogje? En welke conclusie gaan we nu trekken? Gaat u hiermee de longcovid epidemie verklaren?