Lachen

Nu ik ben begonnen met afscheid nemen, valt het me op hoe we gelachen hebben de afgelopen tweeëntwintig jaar. Ik moet zeggen dat het lachen enorm crescendo is gegaan sinds er meer vrouwelijke collega’s zijn gekomen. Vrouwen kunnen zo heerlijk gieren van het lachen. Ik vind dat een onderstreping van het gegeven dat lachen een sociale functie heeft.

Bij dieren is lachen vrijwel uitsluitend sociaal gedrag. Mensapen, dolfijnen, honden, maar ook ratten lachen tijdens kietelen en spelen met hun jeugdige kameraden net zoals wij dat deden als kind.

Bij gezonden is lachen een grotendeels door serotonine gestuurd proces vanuit de hypothalamus en gaat gepaard met een goede stemming. Lachen is genezend.

Voor neurologen en psychiaters is pathologisch, ongepast lachen een gevaarlijk symptoom. Je ziet lachen typisch als symptomatologie van epileptische aanvallen bij tumoren van de hypothalamus. Pathologisch lachen komt voor bij hersenproblemen als hypomanie, schizofrenie, ALS, multiple sclerose en vele vormen van dementie.

Humor, het mentale equivalent van lachen, heeft een andere dimensie en is ‘hogerop’ georganiseerd in frontotemporale corticale netwerken. (Daar waar we gedrag maken uit emoties.) Verlies van humor, zoals het vermogen een slapstick op waarde te schatten, is een vroeg en karakteristiek symptoom van frontotemporale dementie. Mopjes worden door gezonden als lachwekkend ervaren door het onverwachte. Daar is de frontaalkwab in zijn element; humor is spelen met de frontale cortex. Humor is sussend. Ik denk dat iedereen wel patiënten kent die voortdurend grapjes maken om hun angst te bezweren.

Bij mezelf merk ik dat het vaak een soort subcognitieve gedragstherapie voor boosheid is. Sublimatie, dus. Ik lach om de gekste dingen. Dat een ananas op de markt in Hoogeveen de helft kost van een ananas in de supermarkt op Aruba. Dat er altijd geld is voor een hapje en een drankje bij een nieuwe klus voor een interim-manager, maar dat moet worden nagedacht over een bijdrage uit het afdelingsbudget voor mijn afscheid. Dat een zorgverzekeraar adverteert met zijn inzet voor zinnige zorg (zie het artikel van Marloes Tack). Dat sommige collega’s zo zuur zijn dat ze de humor in de fantastische blog van Schelto Kruijff missen. Ik vind het allemaal om te brullen.

Maar het grappigste vind ik toch wel minister van de Schoenen van VWS, die een pact wil sluiten met alle organisaties (lees topmanagers) die iets met ouderenzorg te maken hebben. Zo zal oma echt merken dat er 435 miljoen euro extra wordt geïnvesteerd in die zorg, zei hij in De Telegraaf. Wat een giller. De staatssecretaris die verantwoordelijk was voor de afbraak van de ouderenzorg is nu ziekenhuisdirecteur en komt aanzitten bij de gesprekken. Ben benieuwd of ze hun lachen kunnen inhouden.