Kleinzielig en groothartig

Max Pam, columnist en schrijver, heeft weer een boek geschreven. Daar heeft hij acht jaar aan gewerkt. In de Volkskrant vertelde hij, dat het voor hem een enorme desillusie zal zijn als het boek flopt. ‘Ik hoop dat het flopt’, dacht ik meteen. Hij zei ook dat hij van de NRC een slechte recensie verwachtte, omdat hij daar met ruzie was weggegaan. ‘Ik hoop dat hij een slechte recensie krijgt in de NRC’, borrelde in mij op.

Wat heeft Max Pam mij misdaan dat ik hem zulke nare dingen toewens? Hoegenaamd niks. Hij heeft één keer een wat zure column geschreven over mijn boek. Ik schreef daar al eens over. Zijn column heeft me niet eens echt gekwetst, want ik had al zoveel waardering gekregen, dat ik het wel kon hebben. Bovendien was het iets eenmaligs. Dus niet direct een reden om iemand toe te wensen dat zijn levenswerk op een fiasco uitdraait.

‘Reden?’, vraagt mijn gevoel. ‘Ik heb geen reden nodig. Pam was slecht voor jou. Dus dan wens ik iets slechts voor Pam.’

Ik ga er maar niet tegen in, want het is niet gezond je gevoelsleven te veel tegen te spreken.

‘Ga je me afvallen soms? Weet je wel hoeveel ik voor je doe? Ik sta altijd voor je klaar en ik sta altijd achter je, wat voor stomme dingen je ook uithaalt.’

Mijn gevoel heeft altijd snel een reactie klaar. Daar ben ik vast niet de enige in, maar met uitspraken over het gevoel van een ander, moet je helemaal voorzichtig zijn. Die eerste reacties noemen we vooroordelen. Het gevoel zelf is onwillig die vooroordelen kritisch tegen het licht te houden. Dat mag je ook niet verwachten. Je kunt onmogelijk over alles wat er aan informatie binnenkomt een redelijk en afgewogen oordeel hebben. Ik in elk geval niet. Vooroordelen zijn weliswaar weinig genuanceerd, maar wel heel snel en voor onze overleving is dat vaak nodig. Of misschien moet ik zeggen wás. We komen inmiddels met zoveel dingen in aanraking, die ons helemaal niet echt bedreigen, maar om dat eerst te beoordelen kost te veel tijd. Dus het gevoel vooroordeelt vrolijk verder. ‘Wat een eikel is …’ (vul de politicus van uw voorkeur in). ‘Ik moet die man niet, wat een flauwekul, wat een onzin, dat zou ik nooit doen.’

We hechten aan onze voor-oordelen en geven ze niet makkelijk op. Daarvoor moeten we na-denken en dat kost inspanning. Het valt niet mee open te staan voor dingen, die met onze vooroordelen in strijd zijn. Misschien is het wel een meesterwerk, dat boek van Max Pam (‘Lijkt me sterk.’) Misschien heeft de ander wel gelijk. (‘Lijkt me stug en dan nog bracht hij het stom.’) Misschien stond ik te snel klaar met mijn oordeel. (‘Vind je het gek? Ik stond onder grote druk.’)

Gelukkig zijn vooroordelen niet alleen maar negatief. ‘Zwei Seelen wohnen, ach! in meiner Brust’ sprak Faust al. Het werkt hier naar twee kanten. Deze zomer waren we op vakantie in Noord-Italië. Op grond van een beperkt aantal ervaringen en gekleurd door de ontspanning van de vakantie waren we opgetogen over hoe aardig de mensen daar toch zijn. Onder invloed van wat glazen Italiaanse wijn was ik niet te beroerd om dat te veralgemeniseren tot de volledige mensheid.

Aan de ene kant dus allemaal aardige mensen en aan de andere kant deugt niemand. Gevoelsleven maalt niet om die tegenstrijdigheid. Dus laat ik het ook maar niet doen.

Ik hoop dat Max Pams nieuwe boek een daverend succes word. (‘Nou, ik n…’ ‘Stil jij!’)