Kansloze kinderen

‘Ga toch werken!’ blaft onze chauffeur tegen een mollige vrouw met een baby op de arm. We staan voor een rood stoplicht in Bangalore, Zuid-India. De stank van uitlaatgassen snijdt ons de adem af.

De vrouw houdt zich met moeite staande tussen brommers, riksja’s en auto’s. Ze leunt voorover op de motorkap en kijkt ons smekend aan. Ze wijst naar haar mond, naar het mondje van de baby. Ik heb honger, baby heeft honger! Roetvegen in haar gezicht. Vuile kleertjes van de baby, die er zelf ook smoezelig, maar weldoorvoed uitziet. Volgens onze chauffeur word je belazerd waar je bijstaat. ‘Die baby heeft ze van een ander geleend!’ De baby wordt gebruikt om te bedelen. Misbruikt eigenlijk, want baby’s horen niet op deze gevaarlijke en vervuilde plaats.

India is booming. De economie groeit elk jaar met zo’n 8 procent. De infrastructuur kan die groei amper bijhouden. De Indiërs bouwen als gekken aan snelwegen, woonblokken, vliegvelden en fabrieken. Bangalore heeft een vliegveld dat zich kan meten met Charles de Gaulle. De werkgelegenheid groeit, net als de bevolking. Over tien jaar zijn er meer Indiërs dan Chinezen. De vraag naar arbeidskrachten is zo groot dat kinderen op grote schaal worden ingezet. Zo’n 50 miljoen kinderen onder de 15 jaar zijn op een doordeweekse dag niet op school. We zien kinderen aan het werk in de landbouw, in fabrieken, in de steen- en marmergroeven van de deelstaat Tamil Nadu. Maar ook in de micamijnen in Jharkhand en Bihar. Kinderen in micamijnen doen zwaar werk. Onder gevaarlijke omstandigheden. Ze ademen mineraalstof in. Dat kan leiden tot silicose.

Misbruik van kinderen met een economische doel. Ten koste van hun gezondheid. Ten koste van hun onderwijs waar ook Indiase kinderen recht op hebben. Onderwijs betekent straks kans op een baan, op een inkomen. Inkomen betekent gezondheid. Sociale geneeskunde in a nutshell.

Hoe zit dat in Nederland? Onze arbeidswetgeving begon in 1874 met de Wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarloozing van kinderen, ofwel het Kinderwetje van Van Houten. Deze wet verbood fabriekswerk voor kinderen tot 12 jaar. Pas in 1901 kwam er door de leerplicht een einde aan kinderarbeid in Nederland. Nu het buitenland nog! In februari 2017 nam de Tweede Kamer de wet Zorgplicht Kinderarbeid aan. Deze verplicht bedrijven om na te gaan of er sprake is van kinderarbeid in hun productieketen in landen als India, Bangladesh en China. Kinderen werken daar in fabrieken voor onze T-shirts. Op plantages voor de palmolie in onze shampoo. Diep onder de grond in mijnen voor onze mobieltjes.

Wat doet de Indiase overheid? De Child Labour Act 1986 beperkt kinderarbeid tot zes uur per dag. Kinderarbeid ‘met hulp van de familie’ is wel toegestaan. Van wetshandhaving is nauwelijks sprake geweest. De wet is in 2016 aangepast. Nu is alle arbeid van kinderen onder de 14 jaar verboden. Daarmee sluit de wet aan op de Onderwijswet van 2009 die alle kinderen tot 14 jaar het recht geeft op gratis onderwijs. Voor kinderen van 14 tot 18 jaar is arbeid nu verboden in mijnen, met ontvlambare stoffen en in gevaarlijk werk. India tekende in maart 2017 ook twee ILO-conventies tegen kinderarbeid. So far so good.

Echter …. de leerplicht voor kinderen van 6 tot 14 jaar wordt in de praktijk niet afgedwongen. In arme deelstaten gaat minder dan 50 procent van de leerplichtige kinderen naar school. De staat financiert het onderwijs, maar niet het schooluniform en de leermiddelen. Die laatste komen ten laste van de ouders. Als die ouders armlastig zijn, houden ze hun kind thuis. Een schande, zo voelt het: jouw kind naar school zonder schooluniform, zonder boeken! Daarnaast is het kind nodig voor het gezinsinkomen. Het gaat werken op het land. Het volgt geen onderwijs. Het blijft kansloos. Zo houdt de armoede zichzelf in stand.

Wat doen wij hier? Wij zijn op werkbezoek. De Stichting Suryodaya (suryodaya.nl) doorbreekt de vicieuze cirkel voor een paar duizend kinderen. In dertien schoolprojecten worden kinderen voorzien van boeken, computers, schooluniformen. Zodat ze zonder schaamte naar school kunnen. De enige weg om aan de armoede te ontsnappen. Om een zelfstandig bestaan op te bouwen.