Je kan beter kanker hebben dan een depressie

De groene collegezaal in het UMC Utrecht vult zich met derdejaarsgeneeskundestudenten voor het college hoofd-halsoncologie. Dertig jaar geleden zat ik als student in deze zaal. De patiëntendemonstraties waren mijn favoriete colleges. Het voelt gek om nu zelf die demonstratiepatiënt te zijn.

Na een korte inleiding door mijn behandelaar vertel ik de studenten over mijn ervaringen van het afgelopen jaar. Hoe een niet-genezend plekje op het zachte gehemelte de top van een ijsberg blijkt. De tandarts die niet voluit durft te spreken omdat mijn 16-jarige zoon erbij is en geen ‘verdenking carcinoom’ op de verwijzing zet. Reguliere afdelingen kaakchirurgie met wachtlijsten van minimaal acht weken. Een privékliniek waar de specialist een week later na twee minuten zegt: ‘U heeft een tumor’ en ervoor zorgt dat ik de volgende werkdag terechtkan in het UMCU.

In mijn keel zit een plaveiselcelcarcinoom van 4 centimeter – zonder uitzaaiingen.

Vanaf dat moment heb ik een nieuwe dagbesteding: fulltimekankerpatiënt. Zeven weken lang ga ik vijf dagen per week naar de afdeling Radiotherapie. Voor de bestralingen klikken ze me in een strak masker vast aan de tafel. In week 1, 4 en 7 meld ik me op maandagochtend bij de dagopname voor chemotherapie. Daar krijg ik de hele dag infusen met vocht, anti-emetica en cisplatin. En dan zijn er nog de afspraken met de verpleegkundig specialist, logopedist, diëtist en mondhygiënist.

Bij de start van de chemoradiatie voel ik me superfit. Maar na enkele dagen beginnen de bijwerkingen. Mijn smaak verandert volledig. Alles, zelfs water, smaakt naar gefermenteerde vissenkoppen in slootwater waardoor ik bijna niets meer naar binnen krijg. Dat gaat nog moeizamer als ik ondanks een cocktail van anti-emetica erg misselijk word door de chemo. Voor de pijn in mijn mond en keel door de bestralingsmucositis krijg ik morfine. Ik ben blij als ik een PRG krijg. Met volledige sondevoeding via de maag ben ik eindelijk af van de stress van eten en drinken. De laatste vier weken van de behandeling zijn het zwaarst. Ik kan alleen maar als een boomstam in bed liggen. Als ik me beweeg, moet ik weer overgeven. Ik slaap tot wel achttien uur per dag. Het is een zware behandeling, zeiden ze. Dat blijkt niet overdreven.

De eerste twee maanden na de behandeling zijn ook zwaar. De heftige bijwerkingen hebben tijd nodig om te verdwijnen. Maar daarna is het niet klaar. Ik moet weer gewoon leren drinken en eten voordat de sonde eruit kan. Mijn smaak herstelt maar gedeeltelijk. Ik heb veel minder speeksel waardoor ik tijdens het slapen, sporten en eten last heb van een droge mond. Mijn fysieke en mentale conditie zijn helemaal weg. Ik ben vermoeid en snel overprikkeld. Het is ook pittig dat het na de laatste bestraling nog eens vier maanden duurt voor de impactscan uitwijst of de kanker weg is. Gelukkig is dat het geval bij mij.

‘Ondanks dat het geen leuke tijd was, kan je wat mij betreft beter kanker hebben dan een depressie’, hoor ik mezelf tegen de studenten zeggen. De activist-psychiater in mij roert zich. ‘De zorg voor kanker is in ons land extreem goed geregeld. Ik was binnen twee weken op de juiste plek en kreeg vervolgens alle mogelijke onderzoeken en behandelingen. Krijg dat maar eens voor elkaar als je een ernstige depressie hebt. Op de wachtlijst voor een behandeling in de ggz staan bijna 100 duizend mensen. Het is heel normaal dat je veertien weken of zelfs nog langer moet wachten voordat je een eerste afspraak krijgt. Zelfs als je een ernstige depressie hebt. En buiten het ziekenhuis maakt het ook een groot verschil. Kanker staat een stuk hoger op de lijst met medeleven-opwekkende-ziektebeelden dan depressie.’

Er is nog tijd voor vragen uit de zaal. Hoe heeft u deze ziekte als arts beleefd? Was het een voor- of een nadeel dat u zelf arts bent? Ik denk even na. ‘Een voordeel. Ik kon meedenken en begreep alles goed. Maar ik voelde me vooral patiënt en had veel vertrouwen in het behandelteam.’

Als ik ’s avonds enthousiast vertel hoe leuk het was om demonstratiepatiënt te zijn, is mijn man het niet eens met het antwoord dat ik de studenten gaf. ‘Thuis was je een ontzéttend eigenwijze patiënt en bemoeide je je overal mee.’ Ik ontken het niet. ‘Misschien moet je een volgende keer maar mee naar college’, lach ik.