Blogs & columns
Blog

Impatent - Marcel Canoy

6 reacties

Het getuigt van beschaving om de belangen van minderheden te beschermen. Maar hoever moet je hierin gaan wanneer die bescherming ten koste gaat van de meerderheid? Of het nu Zwarte Piet, de belastinghervormingen of de fusie van de FNV is, telkens ontstaat de vraag waar de grenzen liggen van het beschermen van minderheden.

Ook in de zorg speelt deze discussie op een hele complexe manier. De minderheden bestaan hier uit mensen met zeldzame ziektes. Voor deze ziektes is het vaak ingewikkeld om medicijnen te produceren en te financieren.

Het perspectief van de patiënt is nog tamelijk helder. Er zijn maar weinig mensen met de ziekte en het is wreed om een beschikbaar geneesmiddel niet te financieren. Immers, het totale beslag op het budget is beperkt en voor sommigen gaat de kwaliteit van het leven sterk vooruit door het medicijn.

Het perspectief van de farmaceut is al ingewikkelder. Het is moeilijk om de effectiviteit van het geneesmiddel op gecontroleerde wijze te testen, omdat er niet veel patiënten zijn en de mogelijkheden om onderzoekskosten terug te verdienen zijn relatief klein.

Het perspectief van de minister, als vertegenwoordiger van het algemene belang, is krankzinnig complex. Natuurlijk, het is mogelijk om pakweg een miljoen uit te geven en ervoor te zorgen dat tien patiënten hierdoor geholpen zijn, maar er ontstaan ethische vragen. Met dat miljoen hadden misschien vijfhonderd patiënten met andere aandoeningen geholpen kunnen worden. Zij hebben geen naam, geen gezicht en verschijnen niet in tv-programma’s met hun verhaal. Maar ze bestaan wel. Waarom zijn zij minder belangrijk?

Bij deze vraag blijft het niet. Wanneer we dat miljoen toch aan de tien patiënten spenderen, zetten we daarmee de deur open naar allerlei andere interventies die niet kosteneffectief zijn? En hebben farmaceuten dan nog wel een prikkel om op de prijs te letten bij dit type geneesmiddelen, of kunnen ze de samenleving als het ware chanteren met ‘zielige verhalen’? Niemand zou graag in de schoenen van minister Schippers staan, omdat ze het eenvoudigweg niet goed kán doen.

De kern van het probleem zit hem in de productie van geneesmiddelen voor deze doelgroep. Die laat zich niet verenigen met een commerciële wereld die op patenten is gebaseerd. Het wordt tijd voor een mondiale publiek-private aanpak, zodat de productiekosten dalen en de prijzen billijk worden.

Publiek-private arrangementen, zoals ‘prize funds’ – bepleit door onder meer Nobelprijswinnaar Joe Stiglitz – komen maar langzaam op gang. Een succesvolle versnelling kan de deur openzetten naar een gehele ontmanteling van het patentensysteem, dat sowieso zijn langste tijd gehad heeft. En dan heeft de meerderheid er ook wat aan.


Marcel Canoy


Canoy is lid van de Adviescommissie Pakket van het Zorginstituut Nederland.


Blogs
  • Marcel Canoy

    Marcel Canoy is hoogleraar gezondheidseconomie en dementie aan de VU in Amsterdam, adviseur van de Autoriteit Consument en Markt, lid van de Adviescommissie Pakket van het Zorginstituut en hij schrijft columns voor www.socialevraagstukken.nl.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

    Nu wil het toevallig zo zijn dat van Elp, een mij onbekende econoom, al schreef: “Een patent is daarnaast een door mensen gemaakte juridische constructie die een monopolie in het leven roept. In elk tekstboek economie is te lezen dat monopolies in be...ginsel onwenselijk zijn, dus als ze ons niet verder helpen, kunnen we ze beter niet in het leven roepen.”
    Heldere taal en heldere mening zónder enige bronvermelding of referentie en geen Nobelprijswinnaar nodig om een blijkbaar open deur onder economen en “leken” opnieuw in te trappen. Als Romme stelt “we weten zeker dat we er niet op kunnen vertrouwen dat centrale inkoop tot besparingen gaat leiden” dan houdt hij gewoon zijn literatuur niet bij of negeert een deel van de uitkomsten op dit punt(of omdat hij als zorgeconoom en D66-er keuzes wellicht moet maken die hij niet kan accepteren?). De huidige “Marktwerking in de zorg” waarbij zorgprocessen en uitkomsten vnl langs een economische lat worden geplaatst is een ideologie die zichzelf als een onontkoombare en natuurlijke visie op de werkelijkheid presenteert. Daardoor blijft ze goeddeels onzichtbaar; ze is een bril die bijna iedereen op draagt. Uiteindelijk draait het allemaal in deze discussie om één ding: macht! Zullen we het daar eens over hebben?

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

    Overigens doet U wel een heel boude uitspraak zonder onderbouwing: "Een succesvolle versnelling kan de deur openzetten naar een gehele ontmanteling van het patentensysteem, dat sowieso zijn langste tijd gehad heeft.' Waarom haalt U Nobelprijswinnaa...r Stiglitz aan? Waarom noemt U een Nobelprijswinnaar? Is dat een merkteken van bekwaamheid? Betrouwbaarheid? Kennis van de toekomst? Heeft een Nobelprijswinnaar de heilige graal gevonden? Op uw vakgebied? Economie? Verschuilt U zich achter een 'Nobelprijswinnaar" omdat Uw eigen argumenten geen steek houden en daarom steun zoekt bij een erkende Grootheid onder de economen. Wat zegt nu Stiglitz niet-economen? Waarom kunt U zelfstandig ons niet overtuigen? Centrale inkoop door de Overheid zelf is bij niche producten de aangewezen manier om de prijzen omlaag te krijgen. Een ambtelijk laboratorium heeft bij mijn weten(graag correctie als het niet zo is)nog nergens in de wereld ooit een patent gekregen voor een innovatief geneesmiddel. Ook niet in Nederland waar vele miljoen Euro’s in zijn gestopt en waarna de stekker eruit is getrokken. Wel worden samenwerkingsverbanden gemaakt tussen laboratoria van academische ziekenhuizen, universitaire laboratoria waar promovendi voor een bodem prijs onderzoek doen in fundamenteel onderzoek en meer en meer naar toegepast onderzoek. Ook zij blijven echter “ambtenaren”. De prikkel om er wat van te maken lijkt er niet te zijn. Farmaceuten doen zich vaak als grote medicijnontdekkers voor maar nog geen 1,5% van hun omzet wordt aan preklinisch onderzoek uitgegeven; tussen de 20 en 25% gaat naar marketing. Over de vele miljarden aan boetes die de farmaceutische industrie aan haar broek heeft zwijgt U… maar zouden die ook in de prijs van niche producten verwerkt zijn? De kern van het probleem zit dus niet waar U hem claimt…

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

    Waar komt de discussie over kosten van medicijnen en behandelingen vandaan? Uit het luchtledige? Zo kun je alles wegzetten als epibreren. Misschien toch dan verder kijken wat de andere Nobelprijswinnaar economie zoals Buchanan die de het principe va...n de Public Choice theory ontwikkelde of de andere Nobelprijswinnaar economie, Milton Friedman, die begreep dat je de zorg niet aan de markt moest overlaten?

  • Mathijs Romme

    freelance gezondheidswetenschapper, Rotterdam

    Als Mitrasing uit-geëpibreerd is, laten we dan nu naar de inhoud van de bijdrage van Canoy gaan.

    De patenten in de farmaceutische industrie en het maatschappelijk belang van het beschermen en bevorderen van de gezondheid van mensen met zeldzame aan...doeningen vormen een Gordiaanse knoop die al velen probeerden te ontwarren. Dat is voortmodderen. Dat willen de voorstanders van centrale inkoop van geneesmiddelen door een nationale entiteit ook. Namelijk door farmaceuten patenten te geven (= tijdelijke monopolieposities toestaan) en daartegenover centrale inkoop door de overheid (= een monopsonistische inkoper) te plaatsen.

    Monopolist versus monopsonist: dat wordt een spectaculaire strijd van hamer en aambeeld. Maar het is een wetenschappelijk feit dat de uitkomst van die strijd hoogst onzeker is. Met andere woorden: we weten zeker dat we er niet op kunnen vertrouwen dat centrale inkoop tot besparingen gaat leiden.

    Alexander de Grote probeerde de Gordiaanse knoop niet te ontwarren, maar haalde flink uit met zijn zwaard. Alexander werd daarmee exemplarisch voor het out-of-the-box denken en het doortastendheid optreden.

    Dat doet Stiglitz ook. Hij is weliswaar een econoom en daarmee in de ogen van sommigen bij voorbaat verdacht, maar wees gerust want hij staat ook bekend als criticus van free market fundamentalists. Zijn betoog is heel toegankelijk en intuïtief begrijpelijk: “There is an alternative way of financing and incentivizing research that, at least in some instances, could do a far better job than patents, both in directing innovation and ensuring that the benefits of that knowledge are enjoyed as widely as possible: a medical prize fund that would reward those who discover cures and vaccines.” (Joseph E. Stiglitz, “Pizes, Not Patents”, post-autistic economics review, issue no. 42, 18 May 2007, pp. 48-49,
    http://www.paecon.net/PAEReview/issue42/Stiglitz42.htm).\

    Lees het eens.

  • A.L. Cense

    psychiater, STOUTENBURG Nederland

    Ik las het stuk van Canoy als een op zich te prijzen poging van gebaande wegen af te wijken. Maar Mitrasing heeft natuurlijk gelijk dat vanuit “ons” perspectief veel fundamentelere kritiek en alternatieven gewenst zijn, en anders omgaan met macht: de... zorg is nu simpelweg van ons ‘ont-eigend’ en we willen hem weer terug. In afwachting daarvan zijn economen intuïtief “ze”, al zou het samen optrekken moeten worden:
    Het zou polarisatie in discussie wegnemen wanneer in economische theorieën en vraagstukken, - zoals deze -, werd meegenomen dat er ook zoiets bestaat als intrinsieke motivatie; van oudsher ruim vertegenwoordigd in de zorg. Nu eindigt het onder de streep vrijwel altijd weer met een of andere prikkel waarmee "we" , - lees: burger, behandelaar, wetenschapper enz -, in een bepaalde richting gedreven moeten worden. En alhoewel ik weinig moeite heb om toe te geven dat ook in mij een ezel schuil gaat, wil ik toch niet zo behandeld worden. Het ontmenselijkt, deprofessionaliseert en demotiveert mij namelijk.
    Bovendien: Intrinsieke motivatie om iets bij te dragen aan het grote geheel is min of meer gratis, maar het wordt wel vernietigd door introductie van de homo economicus. Reductionistisch mensbeeld, want, zoals ook economen weten, plegen mensen die je met elkaar laat handelen globaal de insteek van 'leven en laten leven' te hebben. Echter slechts totdat je een aperte egoïst in het systeem introduceert die anderen de kaas van het brood gaat eten; dan verschuift de norm noodgedwongen naar een egoïstisch 'ieder voor zich' of vorming van strijdende coalities.
    Voeg er nog wat (pseudo-?)economische elementen aan toe zoals denken dat ‘creative destruction’ een middel is dat je actief kunt/moet inzetten (zie van der Meeren en Langejan) en de werker rest slechts woede of overgave aan wezensvreemde elementen dan wel een Stockholmsyndroom dat o.a. bij beroepsverenigingen optreedt. In andere woorden ook in het rapport Dijsselbloem over het verwante onderwijs beschreven…

  • G K Mitrasing

    Huisarts, Heerhugowaard

    Canoy kijkt wéér naar de zorgwerkelijkheid door een sleutelgat: wordt een meerderheid wellicht bedreigt door een minderheid? Wat is eigen “kosteneffectief”? Is die quasi-neutrale term de enige manier om naar zorg en zorgkosten te kijken? Is dit een a...ndere manier om te suggereren dat “solidariteit in de zorg onder druk staat”. De kosten van de zorg zitten n.l. niet in een prijsplafond of dure medicijnen maar in tunnelvisies op de financiering van de zorg. Dat het openbaar bestuur niet in de spiegel wil kijken, best. Maar wat is de oorzaak van de kostenstijging in de zorg in Nederland? Het zorgstelsel is intrinsiek kostenverhogend en dan moet je niet de werkelijkheid aanpassen aan het systeemmodel, maar het systeemmodel aanpassen aan de realiteit! Inkrimpen van het Basispakket, verhoging eigen risico, en de overigens sympathiek suggestie van Canoy, lossen het kostenprobleem niet op… (lid van de Adviescommissie Pakket van het Zorginstituut Nederland trouwens ook niet).
    Noorwegen geeft 7,5% minder uit aan speciale duurdere farmaceutica door centrale inkoop(zie Kamerbrief VWS mei 2013); er blijft dan altijd wel geld genoeg om dure weesgeneesmiddelen te betalen. Dat is wat “Solidariteit” heet en dat is dit Nederlandse zorgstelsel niet. Maar dat beweren is voor Canoy een brug te ver…..

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.