Blogs & columns
Blog

Huppakee

14 reacties

Afgelopen maandag werd een documentaire uitgezonden over de Levenseindekliniek. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is de Levenseindekliniek geen kliniek, maar een polikliniek. Voor mensen met een euthanasiewens. Euthanasie wordt in Nederland meestal uitgevoerd door de huisarts. Maar om uiteenlopende redenen kan iemand daar soms niet terecht, bijvoorbeeld omdat de huisarts het verzoek niet kan beoordelen of er niet aan wil voldoen. Iemand kan dan een second opinion vragen bij de Levenseindekliniek. Daar wordt het verzoek opnieuw beoordeeld en als het wordt ingewilligd bekijkt een SCEN-arts of aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. SCEN staat voor steun en consultatie bij euthanasie in Nederland.

De Levenseindekliniek heeft niet de makkelijkste weg gekozen met de keuze van wat ze liet zien. De euthanasiewensen van de drie mensen bij wie het proces gevolgd werd, lagen alle op ingewikkeld terrein. Voltooid leven, dementie en psychische problematiek. Met name de euthanasie bij Hannie, een vrouw met semantische dementie waarbij vooral de uitdrukkingsvaardigheid is aangetast, heeft heftige reacties opgeroepen. Haar manier om aan te geven, dat ze niet langer wilde leven was, dat ze ‘huppakee, weg’ wilde. ‘Ik wil graag klaar. Huppakee.’ De onderzoekende arts was er op basis van de gesprekken en de ooit ingevulde euthanasieverklaring van overtuigd, dat Hannie wist wat ze wilde en wat er gebeurde. Toch was het als kijker moeilijk hierin mee te gaan en geen twijfels te houden over de wilsbekwaamheid.

Ook de scene, op de dag voor haar dood, toen ze naar een schaatswedstrijd gingen en nog een borreltje dronken in het café, was op zijn minst verwarrend. Zo verwarrend, dat een kennis daar zei: ‘Ik geloof er niks van, dat zij morgen euthanasie krijgt. Dat gaat zo maar niet. Daar zijn wetten voor.’
Het beantwoordde in elk geval niet direct aan wat je je voorstelt bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Ik zeg daarmee niet dat daarvan geen sprake was. Daar wil ik zo niet over oordelen. Maar het was niet erg duidelijk te zien. Is het dan verstandig dit als voorbeeld te tonen aan een groot publiek?

Als buitenstaander is het lastig geen bedenkingen te hebben bij een dermate ingrijpende beslissing. Dat is ook terecht. Er moet nooit makkelijk over worden gedacht. Maar in dit geval werd het de kijker wel erg moeilijk gemaakt om zich te verenigen met wat er gebeurde. Ik vrees dat dit het denken over euthanasie geen goed doet.

Bij de meneer met de dwangstoornis lag dat anders. Over de wilsbekwaamheid en de ondraaglijkheid van zijn lijden had ik in elk geval geen twijfels.

Wanneer je bij psychisch lijden van onbehandelbaarheid en uitzichtloosheid kunt spreken, vind ik ontzettend ingewikkeld. Het is zo moeilijk met absolute zekerheid vast te stellen. En het gaat zo in tegen datgene wat uitermate belangrijk is in je werk als hulpverlener in de geestelijke gezondheidszorg, namelijk de moed erin houden, soms bijna tegen beter weten in. Mensen kunnen veel ellende verdragen zolang ze een perspectief hebben, al is het maar een sprankje. Hoop doet leven. Geen hoop meer hebben is vaak onderdeel van de psychische problematiek. Dus iemand heeft recht op een behandelaar die blijft geloven in de mogelijkheid van verbetering.

Maar altijd en eeuwig? Komt er niet een moment, waarop het eerlijker is te erkennen dat alleen een eind aan het leven het lijden kan beëindigen? En is het dan niet genadig iemand daarin niet alleen te laten, maar te helpen dat op een menswaardige manier te doen?

Een deel van de mensen van wie de euthanasiewens niet wordt ingewilligd, pleegt daarna zelfmoord. Of mensen van wie de euthanasiewens wel is ingewilligd, daar achteraf spijt van zouden hebben, zullen we nooit weten. Misschien is wel het allermoeilijkste dat we moeten erkennen dat we nooit absoluut zeker kunnen weten of we het goede doen. Of we niet mensen alleen laten in hun diepste ellende, waardoor ze een eenzame, vaak gruwelijke dood moeten sterven, omdat wij niet op die manier wilden helpen. Of dat we de drempel te laag maken waardoor we helpen het leven te beëindigen bij iemand voor wie er nog een andere oplossing geweest was, die niet aan alles een eind maakt.

Eén ding weet ik wel: we moeten erkennen, dat niemand het altijd absoluut zeker kan weten. De discussie moet daarom genuanceerd en met wederzijds begrip worden gevoerd. Al was het alleen maar uit respect voor de mensen, die waardoor dan ook zo wanhopig zijn, dat ze aankloppen bij de Levenseindekliniek. Aan hen en hun familieleden en naasten zijn we bescheidenheid in ons oordeel verschuldigd. Bij een zo gevoelig onderwerp is wikken en wegen, en aarzeling en onzekerheid meer op zijn plaats dan stellig oordelen.

Blogs levenseindekliniek
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

    Ik heb het sec over de "documentaire" niet de makers. Te veel in één kort tijdsbestek gepropt met alle gevolgen van dien.

  • A.G. Sangster

    bedrijfsarts, NIJEVEEN Nederland

    Ik ben blij met deze nuances.
    Wat een heibel is er ontstaan. Gelukkig gaan we toe naar meer keuzemogelijkheid om over je eigen doosd te beslissen met hulp.
    Laten we als dokters en professoren van allerhande vakgebieden in ieder geval niet gaan twitte...ren over dit soort onderwerpen, maar de discussies in medisch contact of andere vakbladen voeren waar het thuis hoort.

  • M.D. Oosterhoff

    Psychiater, THESINGE Nederland

    @Mitrasing. Hoewel ik het vaak met je eens ben op twitter is je commentaar me nu te negatief. Ik geloof niet dat effectbejag het doel geweest is van alle betrokkenen. Bedoel je van de makers?

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard

    De "documentaire" had maar één doel: effectbejag... en dat is gelukt.

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    @Schaafsma. Ik vond de toelichting van de huisarts in de volkskrant heel integer en invoelbaar. Ik kan me goed voorstellen, dat complexe problematiek naar een gespecialiseerd centrum overgedragen moet worden.Of meer regels het zouden oplossen? Ik den...k het niet.Absolute zekerheid krijgen we nooit.

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Mijn pleidooi voor terughoudendheid in oordeel geldt zeker ook tav degene die euthansie "moet" uitvoeren.

  • W. van der Pol

    Ziekenhuisapotheker, Delft

    Euthanasie svp reserveren voor ondraaglijk lichamelijk lijden. Voor die mensen was de uitzending met een dagje strand en sport wel erg bitter om te zien. Voor psychisch lijden moeten andere criteria opgesteld worden, anders devalueert euthanasie

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    @van der Pol Het is een misverstand, dat er pas van ondraaglijk lijden gesproken kan worden als er geen enkele vorm van genieten meer zou mogen bestaan. Verder eens met Bonte, dat zowel Koerselman als Lamme erg ver gingen in uitspraken op basis van b...eperkte informatie.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen Nederland

    @Van Der Pol: Wellicht is het verstandig dat u het stuk in de Volkskrant er bij pakt en nog eens leest, dat maakt veel duidelijk. En de dag erna werd een documentaire uitgezonden over euthanasie, ook die is zeer de moeite waard om nog eens te bekijke...n. En voor de volledigheid zou ik u willen vragen om datgene wat u voetstoots aanneemt, te definieren voor de minder begaafden onder ons: Wat is ondraaglijk lichamelijk lijden? En wat is ondraaglijk psychisch lijden? De Hoge Raad heeft zich terecht hier al over uitgesproken: Alle lijden is ondraaglijk geestelijk lijden. En het onderscheid tussen "lichamelijk" en "geestelijk" is al een tijdje uit de gratie. Zie hiervoor ook het boek "De Vergissing van Descartes", van Damasio. Dat maakt veel duidelijk.

    Overigens, maar dat heeft niets met uw commentaar te maken, vond ik het commentaar van de hoogleraren cognitieve neurowetenschappen Victor Lamme en de emeritus hoogleraar Frank Koerselman ronduit genant en niet getuigen van enige bescheidenheid of realiteitszin. Beiden baseerden zich op de documentaire en daarmee op onvolledige informatie, en namen wel erg gemakkelijk woorden als "Moord" in de mond. Bovendien deed Koerselman voorkomen dat er voor iedere psychiatrische patiënt wel een oplossing was, en noemde bijvoorbeeld DBS als behandeling voor dwang, een behandeling die de experimentele fase nog lang niet is ontstegen. Volgens Koerselman hadden de patiënten gewoon nog niet de juiste psychiater gevonden, hijzelf dus. Blijkbaar is hij zo succesvol dat nog nooit een van zijn patiënten zich heeft gesuïcideerd.

  • N.C. Schaafsma

    huisarts, Culemborg, Nederland

    Zeer goed en duidelijk pleidooi Menno, dat ook mijn gevoel over de documentaire weergeeft. Dank ook Desiree van Heemst voor het aanvullende artikel van de Volkskrant, dat geeft een duidelijker en meer invoelbare verklaring.
    Ik begrijp heel goed het ...gevoel van Gert, de huisarts van Mw Goudriaan. Je wilt graag de patiënt helpen en zekerheden inbouwen om een euthanasie te kunnen uitvoeren, zo zorgvuldig mogelijk je handelen kunnen verantwoorden. Zeker omdat je daarna nog getoetst wordt, als dat niet zo is, dan wordt je op je vingers getikt. Apart vind ik het toch bij Mw Hupsakee dat de huisarts dit blijkbaar niet voor elkaar krijgt en de levenseindekliniek wel?! Ondanks zijn zo zorgvuldig handelen waarbij hij meerdere specialisten heeft geraadpleegd en het echtpaar al die jaren heeft begeleid. De huisarts heeft heel duidelijk lopen wiggen en wegen, waarom heeft blijkbaar zijn geraadpleegde Scen-arts negatief geoordeeld ?!
    Deze casussen blijven dan voor mij als huisarts door de complexiteit ook nog steeds hangen in het grijze gebied. Het hangt blijkbaar mede van de consultatie van anderen af met hun normen en waarden en inschatting of ze voor of tegen de euthanasie zijn. Dat blijft apart en daar zouden veel duidelijker regels voor moeten komen. Zodat we met z'n allen goede patientenzorg kunnen blijven leveren, het gevoel hebben de patiënt waardig hebben mogen laten sterven, in plaats van wakker liggen en denken dat we de patiënt hebben vermoord.

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Zie ook http://www.ggznieuws.nl/home/euthanasiewet-biedt-ook-ruimte-bij-ondraaglijk-en-uitzichtloos-lijden-ten-gevolge-van-een-psychiatrische-stoornis/

  • M.D. Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    Zie ook http://www.volkskrant.nl/wetenschap/het-verhaal-achter-huppakee-weg-en-de-dood-van-hannie~a4247586/?hash=413d665e39732dc0447f86151ec4388cbb8e53bd Jammer dat deze informatie niet duidelijker in de uitzending is gekomen.

  • A. van Strien-van Merkestein

    Specialist ouderengeneeskund, ZOETERMEER Nederland

    Wat een mooi en afgewogen verhaal waarin goed beschreven wordt hoe ongelooflijk ingewikkeld en lastig een euthanasie vraag kan zijn. En een zeer terechte vraag om bescheidenheid in ons oordeel over degenen die daar een besluit in moeten nemen.

  • M. Willemsen

    huisarts, Heerenveen Nederland

    Ben het helemaal met je eens. Helaas geldt andersom soms ook dat de patiënt en familie het oordeel al klaar hebben en de dokter niet meer mag wikken/wegen en aarzelen. Er zou in sommige gevallen ook meer begrip mogen zijn voor onze worsteling...

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.