Blogs & columns
Blog

Hou op met braaftaal

2 reacties

Hoera! Bedrijfsartsenvoorzitter Gertjan Beens heeft gereageerd op mijn blog ‘De braaftaal van Beens’*. Hij wil echter niet in het openbaar met mij de degens kruisen. Dat is niet zijn stijl. Uiteraard respecteer ik dat. Verder zegt hij dat hij het ‘neologisme’ braaftaal niet kent. Daarom in deze blog een kort exposé van wat braaftaal is en hoe braaftaal de verbetering in de zorg blokkeert.

Braaftaal is een vorm van sociaal wenselijk gedrag. De spreker of schrijver wil voldoen aan de wensen van zijn omgeving. Aan de normen van zijn beroepsgroep. Hij wil politiek correct zijn. Bij uitstek is er sprake van braaftaal als hij een gewenste situatie beschrijft als ware dit de werkelijkheid. In Duitsland spreekt men van de Ist- en de Soll-situatie. In de Duitse managementleer worden Ist-Soll-modellen toegepast: hoe kom je van de feitelijke situatie (Ist) naar de gewenste situatie (Soll)? De Duitse taal heeft daar aparte ‘wijzen’ voor. De aantonende wijs voor de Ist-situatie en de aanvoegende wijs voor de Soll-situatie. In het Nederlands is de aanvoegende wijs in onbruik geraakt. Wij duiden de Soll-situatie aan met de hulpwerkwoorden willen en moeten.

Denk aan een incident waarbij een bedrijfsarts over de schreef is gegaan. Bijvoorbeeld in een conflict de partij van de werkgever gekozen, of uit de school geklapt met medische info van een werknemer. We zien af en toe krantenkoppen als ‘Bedrijfsarts op de hand van werkgever’ of ‘Bedrijfsarts schendt beroepsgeheim’. De beroepsvereniging reageert met braaftaal: ‘De bedrijfsarts is onafhankelijk’ en ‘De bedrijfsarts respecteert altijd zijn beroepsgeheim’. Niets is minder waar. Hier drukt de beroepsvereniging een Soll-situatie uit in de taal (en de wijs) van een Ist-situatie. Sociaal wenselijk taalgebruik. Inhoudelijk onjuist. De bedrijfsarts is nu eenmaal afhankelijk. En sommige bedrijfsartsen nemen het niet zo nauw met hun beroepsgeheim. Dat is de realiteit. Dat men het anders zou willen, of dat het anders zou moeten, oké, maar de krantenkoppen beschrijven een Ist-situatie. De braaftaal ontkent die realiteit. Verbetering blijft uit.

Sociaal wenselijk gedrag, en dus ook braaftaal, is een vorm van conformeren. Je conformeert je aan wat je omgeving wil horen. Of nog erger: aan wat je denkt dat je omgeving wil horen. Je verdoezelt de ongewenste, onplezierige realiteit. Die realiteit is niet zo goed voor het imago van je beroepsgroep. Daarom maar liever ontkennen. Of versluieren.

Braaftaal werkt verlammend. Het kan uitmonden in pleasegedrag. Jezelf in bochten wringen om waardering te krijgen. Tsja, als je niet tegen kritiek kunt, krijg je uiteindelijk de ezel op je rug. De Griekse dichter Aesopus schreef rond 600 vóór Christus hierover een prachtige fabel. Pleasegedrag in de oudheid.

Een man ging met zijn zoon een voettocht maken. Omdat zij lang onderweg zouden zijn, besloten zij een ezel mee te nemen. Ze spraken af dat zij om beurten op de ezel zouden zitten. De zoon nam als eerste plaats.

De eerste die zij tegenkwamen zei: ‘Waar moet dat heen met die jongen. Zit daar zelf lekker op de ezel en laat zijn oude vader ernaast lopen.’ De zoon vroeg zich af of hij een slechte zoon was.

Na overleg besloten zij dat de vader op de ezel zou gaan zitten. Weer kregen zij kritiek. ‘Zit die man lekker op de ezel en laat-ie zijn zoon er naast lopen. Dat is toch geen goede vader!’

Na een tijdje waren ze het zat. Ze besloten samen op de ezel te gaan zitten. Dat gaf meteen kritiek. ‘Dierenbeulen! Een bepakte ezel en dan ook nog eens met zijn tweeën erop. Dit is dierenmishandeling!’

Uiteindelijk besloten de vader en zoon om allebei naast de ezel te gaan lopen. Commentaar: 'Ongelooflijk! Hebben jullie een ezel om op te zitten, gaan jullie er allebei naast lopen.’ Ten einde raad hebben ze de ezel maar op de rug genomen.

Wat je ook zegt of schrijft, er zal altijd kritiek zijn. Dat geldt voor blogs net zo goed als voor voorzitterscolumns. Vlucht niet in braaftaal, want daarmee vlucht je voor de realiteit. Daarmee blokkeer je de weg naar verbetering van de zorg.

* De braaftaal van Beens

  • André Weel

    André Weel is bedrijfsarts-niet-praktiserend en epidemioloog; werkzaam als curator bij het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland op Urk.'  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Joost van der Gulden

    Bedrijfsarts, SGBO, Radboudumc, Nijmegen

    Kwetstaal en wartaal

    In dit tijdperk waarin velen - waaronder een bevriend staatshoofd - zich vooral bedienen van kwetstaal en wartaal lijkt de nieuwe NVAB voorzitter, Gertjan Beens, niet goed mee te komen. Wat moeten we nog met zijn column waarin... op een rustige toon een genuanceerde visie wordt neergezet? Saai! Braaftaal!

    Maar volgens de managementliteratuur waar André Weel aan refereert, kom je in het algemeen het verst met een helder plan dat positief wordt gepresenteerd. Nog even afwachten dus voor we Gertjan afschieten.

  • Jedidja Fortuijn

    Aios psychiatrie , Haarlem

    Prachtig woord: braaftaal. Komt in mijn lijst woorden van 2018, die door "perfectiefictie" wordt aangevoerd.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.