Blogs & columns
Blog

Hoogsensitieve tintelingen

15 reacties

Ze was hoogsensitief, vertelde ze me bij het eerste consult. Ze had al heel wat artsen bezocht, maar niemand had haar van haar probleem kunnen afhelpen. De huisarts snapte het niet, de neuroloog kon niets vinden en de psychiater daar wilde ze niet heen, want het zat duidelijk niet tussen de oren, maar in de voeten en benen. Ze had al jaren last van elektriciteit in de voeten en benen, zoals ze het noemde. Het tintelde en zoemde en ze kon er niet van slapen. Ook in het alternatieve circuit had ze aardig wat ervaring opgedaan, en volgens de laatst bezochte energetische therapeut waren al haar blokkades opgeheven. Wat nu?

Uiteraard nam ik de tijd voor haar en liet haar langdurig aan het woord. Er moest heel wat geventileerd worden. Er was veel overtuigingskracht dat er wat aan de hand was, samen met een verongelijkt gevoel dat niemand haar serieus nam. En het belangrijkste was dat niemand snapte wat er aan de hand was, en dat vond ze bijzonder verontrustend. Daarnaast was ze dus hoogsensitief, zo vertrouwde ze me toe. Ze had dus een hoogsensitieve persoonlijkheidsstructuur en die structuur hebben we in de opleiding niet geleerd. Dat is niet raar, want dit bedenksel van de Amerikaanse psycholoog Elaine Aron stamt uit 1996 toen ze haar boek The Highly Sensitive Person: How to Thrive When the World Overwhelms You verscheen. Pas daarna volgde allerlei artikelen in de wetenschappelijke literatuur, een beetje dus de omgekeerde wereld, maar in Amerika begint veel als bestseller, ook de wetenschap dus soms.

De ontwikkeling van het begrip hoogsensitief is bijzonder interessant, en blijkbaar raakte het een gevoelige snaar, want de publicatie werd meer dan duizend maal geciteerd, zag ik in Google Scolar, terwijl er in Facebook alleen al in Nederland ongeveer vijftig groepen zijn over dit onderwerp, waaronder bijvoorbeeld de groep ‘Hoogsensitief en chronische pijn van Klacht naar Kracht’. Het begrip leeft dus!

Maar nu terug naar onze patiënte. Inmiddels had ze tijdens het consult de meeste frustraties en angsten kunnen uitspreken en ze leunde nu wat achteruit in de stoel, meer ontspannen dan toen ze binnenkwam. Ik stelde nog wat aanvullende vragen over haar huiselijke situatie en haar werk. Dat maakte dat er nog een verhaal kwam over dat ze zich op haar werk niet serieus genomen voelde als ze zich ziek meldde, want ze kon nooit goed uitleggen waarom ze zich zo ‘overwhelmed’ voelde. Ze gebruikte deze term, we gebruiken in de Nederlandse taal steeds meer van dit soort woorden en ik weet ook niet hoe ik dat zou moeten vertalen. Maar ik begreep de strekking en dat was belangrijker.

Het neurologisch onderzoek leverde niets op, de sensibiliteit was geheel intact, geen enkel teken van een polyneuropathie. Ze was alert tijdens het onderzoek en tijdens het testen van de sensibiliteit door middel van de scherp-stompdiscriminatie viel me in hoe ik dit probleem zou aanpakken. Ik moest in de taal van de patiënte blijven en haar een uitweg bieden om de symptomen op een positieve wijze te gaan duiden in plaats van het als een belasting te zien. Nou, we zijn klaar met het onderzoek, zo vervolgde ik, en het is vrij duidelijk wat er aan de hand is. Bijvoorbeeld bij het laatste onderdeel van het onderzoek voelde u perfect wanneer de punt scherp en wanneer hij stomp was op uw tenen, voeten en benen. Zo een goede waarneming zie ik zelden. Uw zenuwstelsel is niet zoals bij de meeste mensen, maar veel fijner afgesteld. Maar dat wist u al, want u bent hoogsensitief. Dat betekent dus dat veel wat normale mensen niet waarnemen, voor u wel waarneembaar is. U voelt als het ware beter. Het zou goed kunnen zijn dat u ook veel beter dingen aanvoelt dan anderen – bewust het vaag houden is wat de hypnotherapeut Milton Erickson ons leerde bij suggestieve gesprekken. Ze beaamde dat meteen. Nou, vervolgde ik, dan weet ik wel wat u voelt. Ik liet een stilte vallen. Ze schoof vooruit op het puntje van haar stoel… ‘O ja? Wat dan?’ ‘U voelt uw eigen leven! U voelt de levenskracht in uw zenuwen stromen, dat tintelt, dat stroomt, dat prikkelt.’ Ik liet weer een stilte vallen. Ze wilde nu meer weten! Ik vervolgde: ‘alleen mensen die lang mediteren gaan dat soort sensaties waarnemen en dat noemen ze het voelen van de Qi. Het is een eigenschap die veel yogi’s nastreven.’ Ze had me al verteld dat ze ook yoga deed. Ze keek me verbaasd aan. ‘Ooooo’, riep ze, ‘nu begrijp ik het eindelijk, waarom heeft niemand me dat eerder verteld?’ Na nog wat gesproken en uitgelegd te hebben over prikkelingen en remmingen in het zenuwstelsel, om de context nog wat uit te breiden, sloten we het consult af. ‘Nooit meer naar een dokter gaan dus als je het leven zelf voelt’, zo voegde ik toe. Ze lachte. Ze ging als een andere vrouw de deur uit. Zelfbewust, rijker en blij. Ik heb haar nooit meer terug gezien. Ik hoop dat ze iedereen vertelt hoe het leven voelt in haar zenuwen.

Lees meer van Jan Keppel Hesselink
  • Jan Keppel Hesselink

    Jan Keppel Hesselink is arts niet-praktiserend, farmacoloog en medisch bioloog. Hij adviseert op het gebied van research en ontwikkeling van geneesmiddelen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Basisarts, Pessotherapeut, Amsterdam

    Dat haar problemen opgelost lijken met deze creatieve uitleg vraag ik mij nog wel af. Niet terugkomen bij u zegt in elk geval vrij weinig. Navraag hiernaar doen na enige tijd zou in elk geval mijn vervolgactie zijn.

  • A.F. Algra

    commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam

    Fraaie beschrijving van de werking van 'magische denken en handelen ' in de geneeskunst. Vooral bij onverklaarbare klachten. Mooie blog dus.

    Opvallend dat een aantal collega's zo 'negatief ' geraakt zijn. Op zich is dat ook weer veelzeggend.
    ...
    Mooi vak toch ?

  • A. Kaemingk

    psycholoog, blogger, docent Skillslab, Maastricht

    Dit keer vind ik het een onaangename blog. Al je woorden resoneren cynisme. Je neemt een loopje met je patiënt ten koste van haar en uiteindelijk ook van jou, want waarom zou een patiënt je ooit nog willen vertrouwen. Misschien wordt het tijd voor ee...n retraite, Jan?

    • H. van der Pol

      psychiater, Heerenveen

      Helemaal eens met deze reactie van mw. Kaemingk.
      Op het eerste gezicht mag het dan invoelend overkomen (effectief bovendien, dus wat is het probleem), het is echter een slimmigheidje, een overduidelijke manipulatie waarbij je de patiënt dus niet als... gelijkwaardige bejegent. Zodra de patiënte deze reactie leest zal ze elk vertrouwen in deze dokter kwijt zijn. Ze zal zich bedonderd voelen. En terecht!
      Klachten als niet bedreigend, of misschien zelfs positief duiden kan ook anders, in volledige eerlijkheid. Zeg bijvoorbeeld dat je gelukkig niets gevonden hebt wat zorgwekkend is, dus dat ze zich volgens jou geen directe zorgen hoeft te maken. Dat je snapt dat het heel onbevredigend is om iets te hebben wat de dokter niet kan verklaren. Maar dat de dokter ook maar een bepaald aantal dingen kan snappen en veel dingen niet die buiten zijn vakgebied liggen. Dat je wel gehoord hebt dat sommige mensen zulke symptomen als Qi labelen en dat het in die context niet als ernstig wordt gezien, integendeel: dat het juist getuigt van een bijzondere gevoeligheid. Dan kun je toevoegen dat je dat zelf niet zo ziet of dat je niet weet of dat zo is (al naar gelang je eigen overtuiging) maar dat het goed is om te weten dat er mensen zijn die zulke symptomen als iets positiefs of bijzonders ervaren.
      Zoiets. Ben je in elk geval eerlijk en transparant.

      • J.M. Keppel Hesselink

        pijnarts, Bosch en Duin

        Amice, uw reactie is voor mij bijzonder boeiend, omdat ik deze situatie totaal anders zie, misschien kunnen we uitzoeken waarom u vindt dat ik manipuleer.
        U schrijft: "Op het eerste gezicht mag het dan invoelend overkomen (effectief bovendien, dus w...at is het probleem), het is echter een slimmigheidje, een overduidelijke manipulatie waarbij je de patiënt dus niet als gelijkwaardige bejegent." Ik zou beter gezegd hebben dat mijn ervaringsgebied beperkt is, en dat niets gevonden heb bij het onderzoek en dat er vermoedelijk geen reden is om je ongerust te maken. Dan zou ik daarna in alle eerlijkheid kunnen zeggen dat er een fenomeen is als Qi, maar dat ik dat ook niet snap, etc.

        Een Blog is altijd kort. In een blog schrijf ik niet dat ik sinds mijn 17de yoga beoefen, en sinds 20 jaar qigong. Ik ken de sensaties die de Chinezen benoemen met Qi zelf aan den lijve. De taal die u inzet om uit te leggen aan de patient in alle eerlijkheid wat er aan de hand zou kunnen zijn, is uitermate relativerend. Ik denk dat elke hypnoherapeut die het werk van Erickson kent, beseft dat uitermate relativerende teksten geen impact op de patient hebben. Je moet juist duidelijkheid in simpele beelden scheppen. En je eigen overtuiging buiten de deur laten, in die zin van relativeren in de aard van misschien dit misschien dat en het zou kunnen.

        Dus samenvattend: ik spreek uit eigen ervaring. En zelfs als het niet mijn eigen ervaring zou zijn, zou ik niet kiezen voor relativerende teksten in alle eerlijkheid. Volgens mij is de impact van die teksten minimaal. Het kan vriezen en het kan dooien. We kunnen er alle kanten mee op. Nee, duidelijk stelling nemen en de patient een nieuw duidingskader geven. Beter absoluut iets neerzetten met de kans op intenalisatie ervan, dan te voorzichtig vanuit kansen en misschienen spreken. Het hoogste goed is niet 'eerlijkheid en transparantie' Het hoogste goed hier is of de patient er beter mee uit de voeten kan. Los van de problemen van de woorden 'eerlijkheid' en 'transparantie'. Maar dat komt vanzelf aan de orde in een volgend Blog. Dank voor uw reactie die het me mogelijk maakt een en ander te verwoorden.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Beste Anita, die input is interessant, te meer omdat enkele medische collega's dat in hun reacties anders zien. En de patiente in ieder geval blij was met een nieuw duidingskader voor haar onbegrepen klachten. Ze kon volgens mijn de duiding alleen ma...ar accepteren omdat ze me vertrouwde in die nieuwe interpretatie van haar klachten. Ik vraag me af waaruit je het cynisme leest? Maar misschien hebben dokters een iets andere mannier van vertellen dan psychologen?

      • E.J.W. Keuter

        neuroloog, Aruba

        Ja, dit is dus de nieuwe tijd. Iemand helpen met een suggestie (met verwijzing naar Milton Erickson. Geweldig) betekent tegenwoordig iemand niet serieus nemen. Want psychisch is niet echt. Psychosomatiek bestaat niet meer. Alleen klachten. Die je ser...ieus moet nemen. Geneeskunst mag niet meer. Ik weet dat je volledig integer bent en veel minder cynisch dan ik. Dat blijkt ook uit je antwoord. Ik hoop dat je nog meer over dit soort dingen wil schrijven. Emile
        http://www.medischcontact.nl/opinie/blogs-columns/blog/solk-3.0-.htm

  • S.M. Schellekens

    Huisarts

    Wat een prachtige uitleg! Zo maak je mensen sterker. Niet alles wat je voelt is verkeerd of ziek. Bedankt voor dit voorbeeld!

  • A. Kramer

    Psychiater, den haag

    Heel mooi aansluiten bij de patiënt, is wat JKH hier doet. Petje af, collega.

    • Bosschart

      Arts IZB KNMG, Utrecht

      Zeker. Alleen de de manier waarop het opgeschreven is, de toon van dit stuk is een beetje jammer. Ik vraag me af waarom dit nodig was. Stelt u zich eens voor dat deze mevrouw het leest… Dat bedoel ik.

  • L.A. Jolink

    basisarts

    Of ja, bij nader inzien: die scepsis wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat sommige patiënten de boodschap "ik ben hoogsensitief" brengen met een subtekst van "ik ben hoogbijzonder"...
    Jammer, want ik denk dat er wel degelijk patiënten zijn die la...st hebben van het gevoeliger zijn dan de meeste mensen, en dat die baat zouden kunnen hebben bij artsen die dat zonder reserves aannemen (u doet uw best zo te zien, dat valt te prijzen).

  • L.A. Jolink

    basisarts

    Ik begrijp die scepsis van medici ten aanzien van het begrip 'hoogsensitiviteit' nooit zo. U schrijft dat er eerst een boek over verscheen, en pas daarna "volgde allerlei artikelen in de wetenschappelijke literatuur, een beetje dus de omgekeerde were...ld".
    Maar gevoeligheid is toch een bestaande eigenschap? Die hoogstwaarschijnlijk niet binair is, maar continu? Dan moeten er toch mensen bestaan die in mensen die in het negenennegentigste percentiel vallen, of in het bovenste kwintiel (zoals Elaine Aron het begrip heeft gedefinieerd)? Dan lijkt het me een theoretisch valide concept, waarbij het prima mogelijk is om met mensen die zich in de definitie herkennen te praten en op basis daarvan een boek te schrijven waarin je het concept introduceert - waar vervolgens weer onderzoek naar kan worden gedaan. Waarom is dat de omgekeerde wereld? Neem bijvoorbeeld EMDR, één van de best bewezen technieken die psychotherapeuten tot hun beschikking hebben. Dat is ook 'ontdekt' tijdens een boswandeling, en pas daarna volgde het onderzoek. Volgens mij leidt die overdreven focus op evidence-based medicine, zeker in de 'zachte' discipline van de psychologie, alleen maar tot creatieve armoe en onderzoek dat niets anders doet dan wijd openstaande deuren intrappen.

    • J.M. Keppel Hesselink

      pijnarts, Bosch en Duin

      Amice, u stelt 2 dingen aan de orde, waar ik niet met een antwoord op kan reageren.
      1. U vraagt eerst waarom de omgekeerde wereld? Omdat aks je een wetenschappelijk concept in de wereld wil brengen als academisch professional, je allereerst getoets...t moet worden door je peergroup of je niet onzin uitslaat. Die toetsing vindt niet plaats als je voor leken een boek schrijft waar je het concept in introduceert.
      2. U gebruikt de analogie van in het bos iets ontdekken, als legitimatie van het schrijven van een boek voor leken als eerste stap. Dat is onjuist voorbeeld. De uitvinder en Noblprijswinnaar van de PCR deed zijn 'uitvinding' tijdens een LSD trip. Maar publiceerde het idee niet in een lekenblaadje vervolgens. Waar het idee ontstaat is onafhankelijk van waar het opgeschreven wordt!
      Medici zijn terecht sceptisch bij het introduceren van nieuwe karakterstructuren, omdat die introductie veelal niet op basis van voldoende evidentie ontstaat, en dus vaker een modegril is dan een vrij stabiel medisch feit dat de tand der tijds kan weerstaan..

      • L.A. Jolink

        basisarts

        Ad 1: Volgens mij verschillen we op dit punt van mening omdat u aanneemt dat het bij voorbaat al om een "wetenschappelijk concept" gaat, immers bedacht door een "academisch professional". Maar Elaine Aron schreef haar boek in de eerste plaats niet al...s academicus, maar als hulpverlener. Het is een zelfhulpboek, zonder de pretenties van een wetenschappelijk werk. In die opzet is het volgens mij geslaagd, want velen voelden zich erdoor geholpen. U vindt dit echter de omgekeerde wereld omdat het boek wetenschappelijke toetsing mist. Maar waarom is "toetsing door je peergroep" een essentiële voorwaarde voordat je een theoretisch valide concept met leken mag delen? Toen een Zweedse journalist het woord "vliegschaamte" bedacht, hoefde die toch ook niet eerst naar een peergroep te stappen voordat hij er artikelen over mocht schrijven waar mensen herkenning en steun uit putten? En Freud heeft "projectie", "verdringing" en de Freudiaanse verspreking ook nooit experimenteel getoetst; toch zijn dat heel handige en accurate beschrijvingen van psychologische processen waar nog volop gebruik van wordt gemaakt.
        Ad 2: Dit is inderdaad een matige vergelijking.
        Terzijde nog: u heeft het in de laatste zin van uw reactie over "karakterstructuren" als modegril in plaats van "medisch feit". Maar het lijkt mij helemaal niet wenselijk om van hoogsensitiviteit een "medisch feit" te maken, en daarmee te pathologiseren. Het is een psychologisch fenomeen, niet psychiatrisch. En daarmee hoeft het mijns inziens ook niet aan zulke strenge "evidence-based medicine"-regels te voldoen als bijvoorbeeld DSM-diagnoses. Het is maar een term waarmee mensen hun karakter proberen toe te lichten. Zelfs als het fenomeen uw spreekkamer binnendruipt en daarmee toch de medische sfeer betreedt.

        [Reactie gewijzigd door op 29-03-2022 00:49]

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.