Blogs & columns
Blog

Het magische getal 80.000

2 reacties

We houden niet van monopolies. De reden is dat monopolisten gedrag kunnen vertonen waar de consumenten de dupe van worden, bijvoorbeeld in de vorm van hoge prijzen. Daarom hebben we de Autoriteit Consument & Markt (ACM), die onder meer als taak heeft ongezonde marktconcentraties tegen te gaan.

Het rare is dat we iets hebben dat erger is dan monopolies, maar waar niet tegen wordt opgetreden. Stel – hypothetisch – dat Apple erin zou slagen om alle gebruikers in Nederland die een iPhone kopen het maximale bedrag in rekening te brengen dat iedere individuele gebruiker ervoor over heeft. Let wel, dit is een stuk erger dan een monopolieprijs, want die is tenminste nog uniform en begrensd door de vraagkant. Stel dat de monopolieprijs voor een iPhone 1000 euro is. Dat betekent dat Apple bij die prijs maximale winst maakt. Zou Apple meer vragen dan die 1000 euro, dan haken kopers af en daalt de winst.

Als Apple in staat zou zijn iedereen een individuele prijs te rekenen, dan is de winst een stuk hoger dan de monopoliewinst, omdat het gehele consumentensurplus naar de fabrikant gaat. Mocht deze hypothetische situatie zich voordoen, dan verwacht ik woedende Kamervragen en een opstandige massa consumenten die met omgekeerde vlaggen protesteren bij de deuren van de ACM.

Maar die situatie bestaat gewoon vandaag de dag, zonder dat veel mensen zich dit realiseren. Ik ben lid van de Adviescommissie Pakket, een onafhankelijke commissie die hangt onder het Zorginstituut. We krijgen eens per maand dossiers over dure medicijnen te beoordelen, waarbij wij adviseren of het medicijn in het basispakket moet worden opgenomen of niet.

De dossiers worden voorbereid door het Zorginstituut en de fabrikant, die moet aantonen wat de effectiviteit van het medicijn is. Op basis daarvan wordt dan de kosteneffectiviteit berekend. Daarbij wordt vaak het magische bedrag van 80.000 euro per qaly gehanteerd. Daar zit geen rocketscience achter, maar we hebben ooit bedacht dat dit het bedrag is dat we als samenleving maximaal bereid zijn te betalen voor een gewonnen levensjaar in goede gezondheid bij mensen met een hoge ziektelast.

Wat wil nu het geval: in de praktijk verdwijnt het woord ‘maximaal’ even magisch als spontaan uit de zin. Fabrikanten vragen soms wel het vierdubbele van dat maximum, wellicht in de hoop dat er dan tenminste na onderhandelingen nog 80.000 overblijft. De minister is vaak allang blij dat er een succesvolle onderhandeling is, zodat het medicijn beschikbaar komt voor de patiënten, ook als de onderhandelde prijs boven de 80.000 euro per qaly uitkomt. De onderhandelingen zijn geheim (wat sowieso vanuit democratisch oogpunt dubieus is), zodat we niet weten wat de betaalde prijs is. Die zal daarom veel te vaak rond of zelfs boven de 80.000 euro per qaly zijn.

Journalisten, wetenschappers en mensen die in de sector werken, denken vaak dat de 80.000 euro een richtprijs is. Dat is malligheid, want een richtprijs is beslist niet hetzelfde als de ‘meer dan monopolieprijs’ van het Apple-voorbeeld. Een prijs die de samenleving alleen maar onder zeer uitzonderlijke omstandigheden zou moeten betalen.

Het feit dat een fabrikant een mooi medicijn heeft ontwikkeld waar kwetsbare patiënten baat bij hebben, rechtvaardigt nog niet dat alle baten toekomen aan de fabrikant en geen aan de maatschappij. Want zo is een maximum gedefinieerd: we zijn dan net indifferent tussen het niet en wel vergoeden. Betalen we meer dan het maximum, dan gaat de gezondheid in het land achteruit, omdat er elders in het zorgsysteem geld onttrokken wordt.

Er zijn veel harde eisen waaraan een dossier moet voldoen om te rechtvaardigen dat we het maximum te betalen. Zo moet er geen enkele twijfel zijn over de effectiviteit, over de aannames bij kosteneffectiviteit en over de kwaliteit van het ingeleverde rapport van de fabrikant. Het moet gaan over een doorbraak die anders niet tot stand zou zijn gekomen, niet het zoveelste kankermedicijn in de palliatieve fase. Het moet ver uitstijgen boven een verbeterde toediening of het omkatten van een bestaand medicijn voor een nieuwe ziekte. Laat staan een tweede of derde indicatie van een medicijn dat al vergoed wordt voor de eerste indicatie en waar de fabrikant al aan heeft verdiend. En tot slot, het moet aannemelijk zijn dat de fabrikant substantiële R&D-kosten heeft gemaakt en er voor de patiënt geen redelijk alternatief is.

Ik ken praktisch geen voorbeeld van een dossier dat aan al deze strenge voorwaarden voldoet. Toch betalen we regelmatig de hoofdprijs en misschien soms nog meer. Ik heb nog geen woedende horde premiebetalers bij het ministerie van VWS gesignaleerd. Dat zou eigenlijk wel moeten.

Meer van Marcel Canoy

  • Marcel Canoy

    Marcel Canoy is hoogleraar gezondheidseconomie en dementie aan de VU in Amsterdam, adviseur van de Autoriteit Consument en Markt, lid van de Adviescommissie Pakket van het Zorginstituut en hij schrijft columns voor www.socialevraagstukken.nl.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, Houten

    Een bijwerking van het volledig vertrouwen op een "markt". Wat wel wrang is dat heel veel van de research ook nog wordt gedaan op Universiteiten, maar zodra het geld gaat opbrengen gaan fabrikanten aan de haal met de uitvinding. Misschien moeten we e...en wet aannemen waarin de receptuur van bepaalde middelen verplicht moeten kunnen worden ingezien door een Rijksinstituut en dat de bevoegdheid er komt voor zo'n Rijksinstituut om het zo goedkoop mogelijk te laten produceren.

  • Apotheekhoudend huisarts, Streefkerk

    Bart Bruijn.

    Goed stuk, geeft inzicht.

    De hordes premiebetalers die voor de burelen van VWS zouden moeten staan, staan daar niet doordat de boel te ondoorzichtig is voor vrijwel iedereen en vooral doordat het een ver van mijn bed show is.

    N...og belangrijker: een farmaceut kan heel makkelijk een enorme heisa maken als een 'medicijn tegen kanker' niet wordt vergoed. Zeker als je in grote landelijke bladen human interest verhalen gaat zetten met voorbeelden van zielige patiënten die alleen door dit medicijn kunnen worden gered. Dan wordt het een dicht bij mijn bed show, waarover het makkelijk verontwaardigd worden is en de hordes zich gaan roeren. De ratio van de berekeningen krijg je dan al helemaal niet meer over het voetlicht.

    En gezien het belang dat de huidige autoriteiten hechten aan beeldvorming weet je van tevoren al wie er gaat winnen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.