Hartstilstand - Luus Koster

In het zijkatern van de krant staat een berichtje over een oud-journalist die op 69-jarige leeftijd is overleden aan een hartstilstand. Dat vind ik altijd een beetje dubbel klinken. Je zult maar overleden zijn terwijl je hart nog doorklopt. In de poëzie misschien geen onbekend verschijnsel, maar in de klinische praktijk hoogst ongebruikelijk. Er is wel een vorm waarbij je dood bent terwijl je hart doorklopt, namelijk hersendood. Maar dan ben je niet overleden. Sterker nog, er moet een heel protocol gevolgd worden met tal van testen om te bewijzen dat je hersenen niet meer functioneren, voordat je hersendood kunt worden verklaard. En van hersendood naar overlijden is een voor de betrokkenen bewust traject.

Wat is dan wel een goede term voor iemand die plotseling overlijdt omdat zijn hart ermee is opgehouden? Of aan een onbekende oorzaak, waarbij de enige zekerheid de uitkomst is. Overleden aan een hartstilstand is een soort pleonasme zoals witte sneeuw of natte regen. Overleden is inherent aan het stilstaan van het hart, hoewel je soms niet weet waarom het plotseling is gaan stilstaan. Ik blijf het dan ook vaak een lastige vraag op het schouwformulier vinden: doodsoorzaak? Tja, ‘onbekend’ komt zo niet-betrokken over.

Dat doet me denken aan een patiënt op de vaatafdeling waar ik zaalarts was toen ik net uit de schoolbanken kwam. Het was ochtend en ik was halverwege de visite. De vaatafdeling is een verzamelplaats van mensen met afstervende tenen, niet-genezende wonden en ongekende pijn op basis van een ziek, slecht doorgankelijk vaatbed. Hoewel wij ons met name concentreren op het opnieuw openen of omleiden van de slagaders in de buik, benen en armen, zijn de vaten niet alleen op die plekken in het lichaam aangedaan. Dan wil het nog wel eens gebeuren dat een patiënt meer last krijgt van zijn verstopte kransslagader om zijn hart dan van zijn beenslagader, waarvoor de patiënt verplaatst wordt naar de afdeling cardiologie. Of van een verstopte slagader in zijn hoofd, waarvoor de afdeling neurologie meer te bieden heeft. Dat het vaak voorkomt bij deze patiënten dat de bottleneck van vaatvernauwingen zich verplaatst, wist ik toen nog niet.

Halverwege mijn ronde werd ik teruggeroepen door een verpleegkundige. Meneer M. reageert niet meer op aanspreken. Dat is gek. Ik heb twintig minuten geleden nog grapjes met hem gemaakt over de boterham met pindakaas die hij aan het eten was. Hij was zowaar aan de beterende hand in mijn optiek. Samen snelden we de kamer in. De blauwgrauwe bewegingloze aanblik verraadde genoeg. Meneer M. had een niet-reanimerenwens, dus bleven we bedrukt aan het bed staan. Ik keek mijn aantekeningen na. Goede bloeddruk, rustige pols, geen koorts, goede zuurstofsaturatie in het bloed. Geen vuiltje aan de lucht. Overleden aan een hartstilstand. Zo zou ik dat indertijd best op het schouwformulier kunnen hebben ingevuld. Want ja, hoe moet je het anders noemen als iemand plotseling onaangekondigd het tijdelijke voor het eeuwige inwisselt?

Luus Koster (pseudoniem) is chirurg in opleiding.