Goodyear!

Mijn vorige blog, 'Het glijdt zo lekker, het rijdt zo lekker', ging over rubber. Een zegen en een vloek. Nog even op een rij. Rubber is potentieel gevaarlijk door het vrijkomen van carcinogenen en fijnstof door autobandenslijtage. Rubber is onschadelijk als granulaat in kunstgras. Rubber is een zegen voor de medische praktijk. Rubber is een zegen voor de ziektepreventie. Het meest effectieve middel om soa te voorkomen is het rubber condoom. Ik vond in PubMed geen RCT dat de werkzaamheid van het condoom voor de preventie van hiv-aids bewijst. Toch geloven epidemiologen dat het condoom hele volksstammen in zuidelijk Afrika voor uitroeiing heeft behoed. Miljoenen mensen danken hun leven aan het condoom. Alleen de pokkenvaccinatie heeft misschien nog meer levens gered.

De uitvinder van het condoom heeft dus wel een schouderklopje verdiend. Maar wie is dat eigenlijk? Wie kwam op het idee van een seksuele barrière van rubber?

Sinds de oudheid had de mens aangemodderd, eerst met leer, zijde en linnen, later ook met geitenblazen en schapendarmen, met als doel anticonceptie. Voordeel was dat deze oercondooms uitgewassen en na droging hergebruikt konden worden. Dit voordeel woog niet op tegen de nadelen: ze waren niet effectief en bovendien oncomfortabel in het gebruik.

Het natuurlijke rubber wordt sinds mensenheugenis gewonnen door de schors van de Hevea Brasiliensis in te snijden. Al vroeg was gebleken dat de uit de incisie vloeiende latex niet geschikt was voor de condoomproductie. De latex is van nature hard en breekbaar in afgekoelde staat, en wordt zacht en kwetsbaar bij verwarming. Geen deugdelijke barrière dus tijdens de coïtus.

In 1839 ontdekte de wereldvreemde geleerde en chemicus Charles Goodyear (1800-1860) bij toeval de vulkanisatie van rubber. Door het slaan van zwavelbruggen tussen de isopreenmoleculen wordt het rubber elastisch en sterk. Dus geschikt als materiaal voor condooms. Goodyear geldt dan ook als de uitvinder van dit profylacticum. De in 1898 gestichte Goodyear Tire and Rubber Company nam wel zijn naam en zijn octrooi, maar niet zijn product over.

De negentiende-eeuwse rubber condooms waren zo dik als binnenbanden van fietsen en hadden dikke naden aan de zijkanten. Ze werden bepaald niet als comfortabel ervaren. Men meende een oplossing te vinden door kleinere condooms te maken die alleen de eikel omvatten. Hier komt de Franse naam voor condoom, capote (petje) vandaan.

Vanaf 1920 komt de industriële productie van het moderne condoom goed op gang. Een naad is niet meer nodig. Tegenwoordig is een condoom de gewoonste zaak van de wereld. Als bedrijfsarts ben ik altijd te porren voor een werkplekbezoek. Ik betreed de hal van de rubberproductenfabriek. Er hangt een zoete geur. Een langwerpig vat wordt gevuld met latex waaraan diverse chemicaliën worden toegevoegd om – net als zwavel – de grondstof sterker te maken. Een lange rij glazen mallen in condoomvorm is bevestigd aan een transportband. De mallen worden meermalen in de latex gedompeld. Tussen elke dompeling wordt de latex met hete lucht gedroogd. Daarna worden de condooms met water en perslucht van de mallen verwijderd, gedroogd, gepoederd en getest. Ten slotte wordt een smeermiddel aangebracht. Elk condoom wordt luchtdicht verpakt. Interessant om te zien. De productieleider vertelt mij dat hij niet gecharmeerd is van allerlei nieuwigheden, zoals het aanbrengen van ribbels en stoppels. Dat vergroot de kans op scheuren. Een condoom met een smaakje, daar heeft hij geen problemen mee. Aardbeien wordt het best verkocht. Als vakman ziet hij een gevaar in condooms met een chip die bij activatie een tune laat horen, bijvoorbeeld Love Me Do van de Beatles, momenteel waanzinnig populair in Japan. Dat vindt hij nieuwerwetsigheden die de mechanische kwaliteit aantasten. Dat voelt niet goed.

Bij het afscheid vertelt de productiechef me nog een anekdote. Toen hij dertig jaar geleden in dit vak begon ging het hardnekkige gerucht dat katholieke arbeiders in condoomfabrieken met naalden gaatjes zouden prikken in condooms. Natuurlijk flauwekul, maar toch … wijst de katholieke kerk nog steeds het condoomgebruik officieel af als moreel verwerpelijk. De anticonceptie, maar vooral de preventie van hiv-aids wordt hierdoor in katholieke landen ernstig gefrustreerd. Wat zit hierachter? Dat zoek ik uit. Voor nu: Goodyear!