Gij zult valoriseren! - Henk van Gerven

In 2016 moet het op nieuwe leest geschoeide bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker ingaan. Afgelopen week zou het RIVM bekendmaken wie de aanbestedingsprocedure voor de HPV-tests had gewonnen. Maar op het nippertje nam minister Schippers een verstandig besluit, zij trapte op de rem vanwege de ‘zaak-Meijer’. Ook liet zij een groot wetenschappelijk onderzoek onder 30.000 vrouwen per direct stilleggen.

Meijer is al vele jaren bekend als een belangrijk expert op het gebied van baarmoederhalskankeronderzoek. Alleen – zo blijkt uit onderzoek van het NRC – heeft deze emeritus hoogleraar meerdere petten op. Enerzijds is hij wetenschapper, anderzijds ook zakenman. Zo deed hij bij het VUmc onderzoek naar baarmoederhalskanker. Tegelijkertijd heeft hij aandelen bij verschillende bedrijven die belang hebben bij de opzet van het nieuwe bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker en het onderzoek naar screening op baarmoederhalskanker. Over deze nieuwe opzet werd de minister geadviseerd door de Gezondheidsraad, waar – u raadt het al – meneer Meijer in de adviesraad zat. Op basis van dit advies werd de aanbesteding geformuleerd waar naar verluidt het bedrijf Self-screen, waar Meijer kennelijk aandelen in heeft, vrolijk aan meedeed. Een dergelijk ernstig geval van belangenverstrengelingen zie je niet vaak!

Een schokkende kwestie die veel vragen oproept. Allereerst de Gezondheidsraad. Was de Gezondheidsraad er echt niet van op de hoogte dat hun adviseur belangen had bij het besluit waarover hij zelf adviseerde?1 Of waren ze hiervan wel op de hoogte maar zagen ze de risico’s daarvan onvoldoende in? Wist de Gezondheidsraad echt niet dat Meijer voorzitter was van de Nederlandse Vereniging voor Pathologie die een advies uitbracht over het advies van de Gezondheidsraad waar hij zelf nauw bij betrokken was? De vraag is of de Gezondheidsraad zijn zaakjes voldoende op orde heeft. De adviezen van de Gezondheidsraad staan of vallen met de mate waarin de wetenschappelijke integriteit en onafhankelijkheid zijn geborgd. Voorzitter Van Gool twijfelt niet aan het gegeven advies van 2011.2 Is meer terughoudendheid en gedegen zelfonderzoek van de Gezondheidsraad niet geboden? Te meer daar bij de totstandkoming van het advies forse kritiek is geuit en het advies onevenwichtig is genoemd?3

Ook vanuit de hoek van cytologisch analisten werd het vermoeden geopperd van belangenverstrengeling en heeft het verzet tegen de nieuwe opzet van het bevolkingsonderzoek zich gebundeld in de groep ‘analisten in opstand’.4 Zij wijzen ook op Amerikaans onderzoek dat de effectiviteit van de HPV-test ter discussie heeft gesteld.5

En dan het VUmc. Weer negatief in de schijnwerpers. We herinneren ons allemaal het drama van de camera’s op de Eerste Hulp waardoor werd gesold met de privacy van de patiënten. Een pr-actie die een ziekenhuis onwaardig was, maar goed voor de naamsbekendheid en de omzet, dacht men. En nu de ‘zaak-Meijer’. Eufemistisch zegt de raad van bestuur dat via formele of informele contacten de belangen van Meijer wel bekend waren of hadden kunnen zijn.2 Waarom springt men hier zo laks mee om. Waarom spreken artsen en anderen die dit geweten moeten hebben zich daar niet over uit? Het vertrouwen in de medische wetenschap is immers in het geding en het bevolkingsonderzoek wordt hierdoor geschaad.

Het probleem ‘Meijer’ zit diep. Werden tientallen jaren geleden zakelijke belangen door wetenschappers nog gezien als een aantasting van de wetenschappelijke integriteit en onafhankelijkheid, nu is de nieuwe mantra: gij zult valoriseren! Een emeritus hoogleraar van het Radboudumc noemt het gedrag van Meijer ‘wetenschappelijk wangedrag’. Wordt het niet hoog tijd om het valorisatievirus in de ban te doen?

Henk van Gerven, kamerlid SP en oud-huisarts

Voetnoten
1. http://www.vumc.nl/afdelingen/over-vumc/nieuws/4847205/
2. http://nos.nl/artikel/2041112-hoogleraar-vumc-verzweeg-belang-bij-bevolkingsonderzoek.html
3. Reactie commissie Cytologie aan NVVP-bestuur nav GR rapport HPM screening, 11 juli 2011.
4. Analisten in opstand. Persoonlijke mededeling.
5. http://www.petities24.com/forum/129464 en Brief commissie VWS 6 mei 2015.