Gesomber

Het zijn de donkere dagen na kerstmis, we worden overspoeld met nare en verdrietige berichten: de spanningen en de ellende in de wereld hopen zich op. Wie zou daar niet somber van worden?

Ik loop al een paar weken te kauwen op het rapport van het Trimbos-instituut met resultaten uit de Nemesisstudie dat begin december verscheen. Uit die studie blijkt dat ruim een kwart van de Nederlandse volwassenen in het afgelopen jaar een psychische stoornis gehad heeft, vooral jongvolwassenen lijken de klos te zijn. Dat is niet mis, ook eerder onderzoek liet zien dat psychische klachten en stoornissen met name onder jongeren oprukken.

Daar zijn allerlei verklaringen voor geopperd: de toenemende prestatiedruk, toegenomen eenzaamheid en niet te vergeten een groeiend aantal kinderen en jongeren dat in armoede opgroeit. En dan is er nog de jeugdzorg die in zwaar weer verkeert en het allemaal niet aankan. Ook daar is trouwens een verklaring voor: weer een van die rampzalig uitpakkende reorganisaties van de zorg in de laatste tien jaar. Kortom, kommer en kwel alom.

Toch komen er ook vragen bij me op over hoe we alles labelen en individualiseren.

Zijn we vergeten dat narigheid in het leven nu eenmaal niet uit te bannen is, dat we niet continu stralend gelukkig kunnen zijn, al schotelen allerlei advertenties ons dat wel voor.

Dan komt weer dat consult met een jonge vrouw van 25 naar boven die graag een verwijzing naar de psycholoog wilde omdat ze niet alle dagen gelukkig was. Alles ging goed: met haar relatie, met haar studie, geen narigheid thuis, maar ja, ze ervoer niet dagelijks een geluksgevoel, dus er was iets mis met haar.

En dan heb ik het nog niet gehad over hoe we meten hoe iemand zich voelt. Ja, we hebben gevalideerde vragenlijsten, maar toch hoe valide zijn die eigenlijk? Een aantal jaren geleden zei een van de deelnemers aan een onderzoek naar gewrichtsklachten bij ouderen dat we uitvoerden: ‘Weet je als je me eerst gaat vragen waar ik allemaal last van heb en dan vraagt naar mijn stemming, dan is die inmiddels flink naar beneden gekukeld. Ja, dan ben ik wel even depressief, dan meten jullie dat, maar dat is niet de werkelijkheid’.

Als die incidentie- en prevalentiecijfers voor psychische klachten en stoornissen steeds verder oplopen door de jaren heen moeten we ons dan niet buigen over de vraag of we nu echt over stoornissen moeten praten of dat we juist moeten nadenken over hoe we de veerkracht van mensen en vooral de sociale cohesie versterken en als het even kan, nu echt eens die groeiende kloof tussen arm en rijk verkleinen. Ja, ik weet echt wel dat er ook ernstige psychiatrische stoornissen bestaan waar mensen vreselijk aan lijden, een aantal patiënten heeft in dat opzicht door de jaren heen diepe indruk op me gemaakt.

Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat we door te focussen op het groeiend aantal individuen met psychische klachten de echte problemen in onze samenleving niet onder ogen willen zien en dat maakt we wel somber.