Gebakken lucht

In mijn vorige blog De Leefstijldokter heb ik de Nederlandse arts Plemp (1601-1671) voorgedragen als de Eerste Leefstijlarts. En wel vanwege zijn boek Hoe worden we gezond oud? Oude koek zegt u? Wat heeft die Plemp ons nog te leren? Nou, lees zelf maar hoe eigentijds Plemp is. U kunt de vertaling van professor Toon Kerkhoff hier downloaden.

Vopiscus Fortunatus Plempius. Zo staat zijn naam voluit op de titelpagina. Een dokter uit de zeventiende eeuw moest het Latijn beheersen om mee te kunnen doen in de toen al bestaande ‘ratrace’. Hij moest het niet alleen kunnen lezen, maar ook schrijven. Om te laten zien dat je het Latijn meester was vertaalde je ook je naam in het Latijn.

Plemp bouwt met zijn gezondheidsleer voort op de theorie van de zes res non naturales die Galenus al eeuwen eerder vanuit het Corpus Hippocraticum had ontwikkeld. Zes niet natuurlijke zaken. Zes manieren waarop de mens kan zondigen tegen zijn eigen menselijke natuur. En zo ziek kan worden. Plemp raadt ons aan om het niet zover te laten komen. We moeten onze eigen natuur geen geweld aandoen. Er zijn zes gebieden waarop we zelf iets kunnen doen om onze gezondheid te behouden en te verbeteren: de lucht die we ademen – eten en drinken – bewegen en rusten – slapen en waken – uitscheidingen – hartstochten. Op elk van deze zes gebieden heeft de mens aangrijpingspunten om de levensprocessen gunstig te beïnvloeden. Plemp gebruikt de zes res als raamwerk voor zijn betoog. Veel schrijvers zouden hem daarin later volgen. Het zestal heeft de tand des tijds opmerkelijk goed doorstaan. Je vindt het terug in de hedendaagse discussies over positive health en health promotion.

De werking van de zes res kan niet los van de handelende mens worden gezien. Dat blijkt al bij de eerste factor: aer, ofwel lucht. Luchtkwaliteiten in termen van temperatuur, vochtigheid, geur en gassen of dampen kunnen de gezondheid sterk beïnvloeden – in gunstige maar ook in ongunstige zin, betoogt Plemp. De lucht is altijd en overal om ons heen. We kunnen alles ontwijken behalve de lucht. Als de lucht te warm, te koud, te vochtig of te droog is, kan ze de goede loop van de natuur verstoren. We kunnen niet vrijwillig stoppen met ademen als de lucht bedorven is. We kunnen misschien een andere verblijfplaats opzoeken. Onze invloed op de lucht is veel beperkter dan bij de vijf andere res.

Inmiddels hoor ik met een half oor Baudet praten in het slotdebat van de lijsttrekkers. Hij heeft het over de atmosfeer: de luchtschil die die aarde omhult. De zetel van het klimaat. Baudet zit nog in de ontkenningsfase als het om klimaatproblematiek gaat. De zorgen die wij hebben over de opwarming van de aarde doet hij af als een hoax. Als nepnieuws waar we met zijn allen zijn ingetuind. Als een religie. Die visie heeft hem veel volgelingen opgeleverd. Wat hoor ik hem allemaal zeggen? ‘CO₂ in de lucht heeft veel goede eigenschappen. Die laten de klimaatdrammers buiten beschouwing. CO₂ kán niet slecht voor ons lichaam zijn, want ons lichaam maakt het zelf. We ademen het uit! En zonder CO₂ kunnen bomen en planten niet groen worden en komt er ook geen zuurstof in de lucht.’

Een mooie halve waarheid. Want wat is de realiteit? We ademen CO₂ uit. Het is ons verbrandingsproduct. Ons eigen uitlaatgas. Die groene blaadjes, die kunnen makkelijk toe met minder CO₂. De hoeveelheid ofwel concentratie van een stof in de lucht bepaalt of er effect is op onze gezondheid of ons klimaat, en van welke aard dat effect is. Van CO₂ zit er gewoon veel te veel in de lucht. Dat wordt alleen maar meer. En daardoor wordt de lucht om ons heen steeds warmer. Dat is geen religie, maar een voortgaand proces. Wetenschappelijk aangetoond. Bijna niet te stoppen. Een ongemakkelijke waarheid, zei Al Gore al. Te moeilijk voor Baudet. Laat hij niet langer koketteren met Latijn. Laat hij Plemp lezen. En stoppen met gebakken lucht te verkopen. Plemp is heel duidelijk. We kunnen wat doen aan de kwaliteit van de lucht. En ook aan de opwarming ervan. Maar dit is wel de moeilijkste van de zes res non naturales.