Functioneert de samenleving wel goed voor de wanhopige?
5 reactiesRond 1985 deed ik mijn eerste euthanasie bij een patiënt met keelkanker. Euthanasie was volgens het wetboek van strafrecht moord en er stond een gevangenisstraf op van twaalf jaar. Maar de huisartsen, politieartsen en de officier van justitie in Rotterdam hadden net afspraken met elkaar kunnen maken, waardoor euthanasie, mits volgens strikte voorwaarden en protocollen uitgevoerd en direct gemeld, niet als moord zou worden behandeld. Toen de politiearts na afloop bij de familie en mij kwam zei hij dat hij niemand kwam straffen en dat hij ons juist dapper vond. Ik voelde me enorm gesteund.
Op dit moment is er een zeer heftige discussie tussen voor- en tegenstanders over euthanasie bij mensen met heftige psychiatrische problematiek. Eerst wil ik zeggen dat ik veel bewondering heb voor de inzet van alle mensen die zich in dit debat storten. Met wat meer historisch perspectief probeer ik wat toe te kunnen voegen aan dit debat.
Begin jaren negentig begonnen we een verpleegproject voor daklozen in CVD-Havenzicht. Ik was bang dat ik met veel euthanasievragen te maken zou krijgen, vooral bij daklozen met hiv, dat toen nog onbehandelbaar was. Vanaf het begin heb ik duidelijk gemaakt dat daar geen sprake van kon zijn. Omdat ik zag dat de tekorten van de samenleving dakloosheid mogelijk maakten, vond ik dat we daar eerst iets aan moesten doen. Voor mij betekende dat me inzetten voor betere zorg. De jaren daarna hebben we daar met het verpleegproject zeker aan bijgedragen.
Tegelijkertijd halveerde tussen 2006 en 2010 het aantal daklozen in Nederland door een goed plan van maatschappelijke opvang. In Rotterdam leidde verbeterde leefomstandigheden zoals huisvesting, dagbesteding en hulp bij psychiatrie en verslaving, tot vermindering van gevoelens van wanhoop en een halvering van het aantal zelfdodingen. In een tienjarige follow-upstudie over sterfte bij daklozen bleek dat onder daklozen waar vijf jaar lang goed voor werd gezorgd, het suïcidecijfer statistisch significant halveerde!
We zagen kortom dat een dak boven je hoofd, iets te doen hebben en hulp krijgen bij problemen, vaak goed helpt bij wanhoop en suïcidaliteit. Naast goede zorg zijn goede leefomstandigheden belangrijk om zin te blijven houden in het leven.
Alleen bij ernstig lichamelijk lijden zoals bij ALS heb ik in het verpleegproject euthanasie uitgevoerd. Daklozen zijn vaak wanhopig en combineren heftige suïcidale gedachten met ernstige verslavings- en psychiatrische problematiek. Verzoeken om de dood zijn invoelbaar maar niet uitvoerbaar in een samenleving die mensen buitensluit en dakloos maakt. Dat mensen zonder adres uit basisvoorzieningen worden geweerd zoals een zorgverzekering, drijft daklozen en hulpverleners tot wanhoop.
Ik begrijp goed dat mensen zich zorgen maken dat de vraag naar euthanasie toeneemt als het tekort aan adequate psychiatrische behandeling niet wordt verholpen. Terwijl ik bij somatisch lijden voor het sterfbed vaak een onevenredig hoeveelheid goedbedoelde overbehandelingen zie, merk ik bij wanhopige psychiatrische patiënten een tekort aan zorg. Er zijn lange wachtlijsten en regelmatig kunnen huisartsen patiënten niet eens doorverwijzen vanwege een aanmeldingsstop.De ggz kan vaak ook geen behandeling aanbieden als maatschappelijk gezien er veel stress is zoals bij schulden. Traumabehandeling zonder een eigen rustige slaapplek gaat niet. Zorgverzekeraars gaan daarnaast onbehoorlijk om met zorgbudgetten.
Ik pleit daarom vooral voor het betrekken van het maatschappelijke aspect bij de discussie rondom euthanasie bij psychiatrisch lijden. Functioneert de samenleving wel goed voor deze wanhopige? Wat kan zij doen als dat niet zo is?
Laten we net als in de jaren tachtig de samenwerking zoeken om deze vragen te beantwoorden en een gezamenlijk plan van aanpak maken. Ik denk dat het ook verstandig is om de resultaten van die aanpak te onderzoeken.
De toetsingscommissies toetsen immers op wat er in de wet is afgesproken. Ik pleit voor aanvullend wetenschappelijk onderzoek als in de jaren tachtig omdat ons maatschappelijk handelen en denken zich weerspiegelt bij wanhopige psychiatrische patiënten en soms deel is van hun euthanasieverzoek.
Ja, en we eisen ook een thuis voor iedereen, een zorgverzekering voor onverzekerden én fatsoenlijk zorg!
E. Klopman
expert toezicht en ervaren mantelzorger in de GGz, Den Haag
Beste Marcel,
Goed dat je je hier over als gerenommeerd huis- en straatarts uit.
Eerder heb ik wel eens op het door de GGD Amsterdam en BO (bestuurlijk overleg) GGz's goedgekeurde beleidsrapport geattendeerd dat gepubliceerd is in de NRC op 1 dece...mber 2023:
https://static.nrc.nl/2023/pdf/ggd-april-2022-quickscan-chronisch-verslaafden-in-beeld.pdf
in het kader van het huidige discours is het goed om dit mee te nemen.
Het gaat hier over verslaafde mensen op straat in Amsterdam merendeels psychiatrisch ziek en soms arbeidsmigrant die alles kwijt is en zich schaamt.
Opvallend is dat de schrijvers Jeroen Zoeteman, hfd. Crisisdienst Adam, en Rene Zegerius, beleidsadviseur GGD Amsterdam, het rapport de titel meegeven alsof je deze mensen kunt beschuldigen van "verloedering" welk misplaatst actief woord eigenlijk "teloor gaan" is.
Tevens worden deze hulpeloze mensen afgeschilderd als zorgmijders, en nadat onderzocht is dat er voor hen geen "bedden" of "voorzieningen" meer zijn, wordt "palliatieve zorg" ingezet zonder informed consent. Dit betekent gewoon: mensen die dood liggen te gaan of ernstig lijden naar de andere wereld helpen. Op de laatste blz. in het midden kunnen wij lezen dat huisartsen worden ingezet voor het toepassen van euthanasie op patienten met korsakov.
Dit is natuurlijk strafbaar gedrag door een arts; een demente bejaarde mag je ook niet zo maar euthanaseren., En daklozen hebben echt geen euthanasie-verklaring op zak; dat hoef ik jou niet uit te leggen.
We zijn in mijn optiek aan het demoraliseren door de dood aan te wenden als vermeende "oplossing" voor het GGz - zorgtekort. Of juist na iatrogene schade uit de jeugdzorg.
De NRC hoofdredactie liet zich daar nav. het artikel rond dit GGD-rapport over uit:
https://www.nrc.nl/nieuws/2023/12/07/palliatieve-zorg-mag-geen-noodoplossing-zijn-voor-verslaafde-a4183631
We kunnen er toch gevoeglijk vanuit gaan dat als een verslaafde psychiatrisch patient op straat "van de wereld is", nog een shot morfine krijgt, dat hij/zij dan niet meer om zorg vraagt maar sterft.
Dat dit in Nederland gebeurt moet ons als burgers en jullie als artsen zeer verontrusten.
Want waar ligt de grens?
https://www.volkskrant.nl/binnenland/meer-dood-dan-levend-verslaafden-zijn-er-steeds-slechter-aan-toe-ze-zijn-volledig-van-de-wereld~bd835918/
dit is inmiddels de toestand volgens dezelfde Amsterdamse GGz-leidinggevenden die het rapport schreven.
In wezen is er een totale nood-situatie gaande in de grote steden en zijn we niet ver meer van "skid rows". Alleen fentanyl hoeft hier nog op straat gedumpt te worden, om wijken van de grote steden in een zelfde hel te doen veranderen .
Ik schrok Marcel, en dat weet je, toen ik in een Leids rapport las dat 85% van de dakloze mensen lvb en/of psychiatrisch patient is. Wat hebben we de laatste 15 jaar door het Ministerie van VWS "laten gaan" waar door zo veel, juist ook jonge zieke mensen, wanhopig zijn?
Het herstel van de GGZ ligt nu bij de artsen en psychiaters die alle huidige nood-signalen van de meest weerloze patienten in de juiste context aan het plaatsen zijn.
Zijn ze nog op tijd?
Beste groet, Eveline
[Reactie gewijzigd door Klopman op 12-08-2024 16:50]
M.T. Slockers
huisarts/straatdokter, ROTTERDAM
Ik weet zeker dat er mensen zijn met psychiatrische ziekten die ondraaglijk en uitzichtloos lijden kunnen ook in een ideale samenleving.
Ik begrijp dat die vragen om euthanasie. Dokters die dat traject met patiënten starten verdienen mijn steun en ...bewondering. Ik weet hoe zwaar dat traject is voor patiënt, omgeving en dokter.
Deze blog is bedoeld dat de randvoorwaarden duidelijk moeten zijn die patiënt, familie en dokter vragen aan de samenleving om deze zorg mogelijk te maken.
De coping van een terminale patiënt is bij somatisch lijden al complex. Bij psychiatrisch lijden heeft coping nog meer steun van omgeving en samenleving nodig.
H.J.W. Bastiaans
specialist ouderen geneeskunde, purmerend
Ik wordt een beetje verdrietig.
Over het algemeen kan ik de bijdrage van Marcel goed gebruiken.
maar nu ben ik verdrietig.
De suggestie wekken dat euthanasie bij psychisch lijden altijd voorkomen kan worden.
Is jou onwaardig.
Natuurlijk zorgen w...ij in Nederland niet goed voor de dak en thuislozen.
En die vinden in jou een fantastische voorvechter
Maar het verdient JUIST respect als collega's euthanasie niet onthouden aan patiënten puur omdat het geen somatisch lijden is.
Ik weet niet of ik dat ook zou kunnen.
Erg jammer
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Ik heb de suggestie dat alles genezen kan worden niet in deze blog gelezen. Zie mijn eerdere reactie
M.D. Oosterhoff
Psychiater, Thesinge
Beste Marcel je snijdt een ingewikkeld probleem aan. Euthanasie mag natuurlijk nooit komen in plaats van betere zorg. dat is zeker een gevaar op alert op te zijn. Voor zover ik kan beoordelen speelt dat nu nog niet. de meesten hebben een jarenlange... voorgeschiedenis en eerder meer zorg gehad dan hun lief was dan minder. Therapeutische hardnekkighied komt ook voor in de GGZ. Maar, stel dat iemand ondraaglijk lijdt, wilsbekwaam verzoek om euthanasie en het is uitzichtloos. Misschien dat het met een betere GGZ niet uitzichtloos had hoeven worden -hoewel we onze mogelijkheden ook niet moeten overschatten- maar stel... Moet zo iemand dan geen euthanasie krijgen? Dan wordt hij dubbel getroffen. Maar je pleidooi voor verbetering van de GGZ ondersteun ik van harte.