Feiten over het eigen risico

De zorg is voor veel Nederlanders het belangrijkste verkiezingsthema. Je zou haast denken dat het in ons land daarmee dan wel slecht gesteld zal zijn. Dat klopt niet, maar het kan natuurlijk altijd beter.
Een dingetje dat nog wel wat eerlijker kan is het eigen risico (ER). Dat is ingevoerd in 2008 en bedroeg toen 150 euro en inmiddels 385 euro. De bedoeling was mensen ervan bewust te maken dat zorg geld kost. Zoals minister Schippers destijds zei: ‘Het is geen kraanwater.’

Voorkomt dit verplichte ER nu onnodige zorg? Dat weet eigenlijk niemand. Kennelijk vertrouwde de minister er zelf ook niet zo op, want in 2012 werd een verplichte eigen bijdrage voor geestelijke gezondheidszorg (ggz) ingevoerd. Deze vorm van zorg achtte ze in zijn totaliteit overbodig. Meer iets om in eigen kring  uit te vogelen. De zorg was bedoeld voor échte ziektes. Let wel: we hebben het hier over een minister van Volksgezondheid! Die eigen bijdrage voor ggz van 200 euro is na felle protesten na een jaar weer ingetrokken, maar meteen werd het ER met 170 euro naar 350 euro verhoogd.

Of dit veel hogere ER tot minder zorgkosten leidt weet ook niemand. Er zijn mensen die zeggen dat het zorgmijding tot gevolg heeft, die op den duur juist tot extra kosten leidt.  Verder bestaat de kans dat mensen die hun eigen bijdrage in een jaar gebruikt hebben geen rem meer hebben op zorgconsumptie, want ‘we hebben er immers voor betaald’. Zoals je ook in een restaurant waar je onbeperkt mag eten voor een bepaald bedrag soms nog tegen je zin iets naar binnen werkt om de kosten eruit te halen. En dan zijn er nog de kosten van het innen van de eigen bijdrage en kan de eigen bijdrage niet altijd worden betaald.

Dus of het al met al wat oplevert is zeer de vraag. Wat het in elk geval wel doet is het verschuiven van de kosten naar zieke mensen. Een beetje het idee van ‘de vervuiler betaalt’.  Dat zijn, zeker in de ggz, toch al mensen met een laag inkomen, dus die kunnen het wel missen…?!

Mensen met een chronische aandoening betalen dus jaar in jaar uit 32 euro per maand meer. Maar het verschil is nog groter. Veel mensen zonder zorgkosten kiezen vaak voor een verhoogd  ER zodat ze minder premie hoeven betalen. Dat zijn dan vooral de mensen die zich financieel een gokje kunnen veroorloven en jongeren. Dat scheelt hen 25 euro per maand.

Van de 13 miljoen verzekerden betalen er 5 miljoen het volledige ER, dus 32 euro per maand. Dan zijn er 5 miljoen die minder ER betalen en dan nog 3 miljoen mensen die geen ER-bijdrage betalen. Hierin zitten ook de 1,5 miljoen mensen die kiezen voor een hoger vrijwillig eigen risico en dus een 25 euro lagere premie. Het verschil tussen zieke en gezonde mensen kan dus oplopen tot 57 euro per maand. Is dat nou liberalisme? Mensen die al minder verdienen en die al vaker ziek zijn ook nog eens extra voor de zorgkosten laten opdraaien? ‘Het ER is de solidariteit van de zieke met de gezonde’, zou minister Schippers gezegd hebben. Ik kan het haast niet geloven.

Afschaffen van het ER is onderdeel van het Nationaal Zorgplan. Dat plan gaat verder en wil zorg weer als een voorziening inrichten in plaats van als een markt. Maar het kan ook los daarvan worden gezien.

Er wordt gezegd dat afschaffen van het ER 3,2 miljard euro kost. Maar dat is natuurlijk onzin. Die 3,2 miljard euro wordt alleen nu opgebracht door mensen die ziek zijn. Afschaffing ervan en verhoging van de premie zou betekenen dat je de zorgkosten eerlijker verdeelt. Ik ben vóór.

Het ER wordt overigens niet verhoogd voor 2017. En de verkiezingen zijn in… 2017

Noot:  Voor meer informatie zie Vektis Zorgthermometer april 2016