Blogs & columns
Blog

Even slikken

6 reacties

Peter Gøtzsche is boos. Zo begint Dick Bijl zijn voorwoord in 'Dodelijke psychiatrie en stelselmatige ontkenning'. Gøtzsches vorige boek had ook al zo’n vrolijke titel: 'Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad'.

Nou, ik ben ook boos. Niet omdat ik ervoor word uitgemaakt een dodelijk specialisme te bedrijven. Niet omdat wordt beweerd, dat ik dat stelselmatig ontken. Dat laatste lijkt me trouwens logisch. Wat verwacht Götzsche dan? Dat ik zeg: ‘Hallo, ik ben Menno Oosterhoff. Ik bedrijf een dodelijk specialisme, maar ik erken dat ruiterlijk’?

Nee, van die beschuldigingen word ik niet warm of koud. Als je geen kritiek verdraagt dan moet je geen psychiater worden. Dat wist ik toen ik begon en anders hebben 34 jaar werken in de geestelijke gezondheidszorg mij dat wel geleerd.

Nee, waar ik boos over ben is wat dit betekent voor de mensen die deze middelen nodig hebben. Mensen, die zich toch al zo vaak moeten verdedigen. Die zich van alles moeten laten aanleunen van stuurlui aan wal. Omdat psychische aandoeningen vaak niet begrepen worden zolang je het zelf niet hebt ervaren. Omdat gedacht wordt dat het een kwestie van wilskracht is. Omdat overmatig schuldgevoel vaak onderdeel is van deze problematiek en door dit alles nog eens wordt aangewakkerd.

Ik ben boos omdat ik bang ben dat mensen op grond van niet onderbouwde spookverhalen afzien van een middel dat hen kan helpen uit de hel die een depressie kan zijn. Omdat een Deense internist zegt dat psychofarmaca nutteloos en schadelijk zijn. Let wel: hij zegt niet ‘ze hebben lang niet altijd nut, ze hebben bijwerkingen en veel onderzoek deugt niet’. Dergelijke kritiek vind ik prima en terecht. Nee, hij predikt hel en verdoemenis: Ze zijn nutteloos. Je moet ze niet meer vergoeden. Ze verwoesten je seksleven. Ze zijn verslavend. Ze hebben moorden en zelfmoorden tot gevolg. En dat alles brengt hij als wetenschap, met een stelligheid die geen enkele goede wetenschapper zich aanmatigt. Dat brengt mensen in de war. En dit soort ongenuanceerde negatieve berichten over psychofarmaca zijn voedsel voor vooroordelen over psychische aandoeningen. Een depressie? O, dat is een dipje, die een beetje kerel even uitzit in plaats van grienend naar de dokter te gaan voor een pil. 

Dát maakt mij boos.

Er zijn wel meer vreemde opvattingen over de geneeskunde, zoals het hardnekkige idee dat je door vaccinatie autisme krijgt. Of dat aids een verzinsel is van de dominante westerse wereld. Het blijft nodig die te weerspreken.

Vreemd genoeg weerspreekt Dick Bijl hem niet, ook al is hij hoofdredacteur van het geneesmiddelenbulletin. U weet wel. Dat blaadje met een wat vreugdeloze uitstraling dat we meegestuurd krijgen met Medisch Contact. Op de website kunnen we vinden dat het Geneesmiddelenbulletin in samenspraak met deskundigen in het veld objectieve informatie verschaft om rationele farmacotherapie te bevorderen. Welke deskundigen dat zijn als het psychofarmaca betreft is op de website niet te vinden. Op vragen daarover wordt niet gereageerd. Een psychiater zit daar volgens mij niet tussen.

Dick Bijl volgt Gøtzsche zonder enige kritiek. In zijn voorwoord schrijft hij:

Psychiaters schrijven massaal psychofarmaca voor die vaak meer bijwerkingen en sterfte tot gevolg hebben dan dat ze bijdragen aan een beter leven van de patiënten. Bovendien schrijven psychiaters geneesmiddelen op onjuiste gronden voor, met zelfmoorden en moorden als gevolg. Volgens

Gøtzsche overlijden in Europa en de VS jaarlijks circa 500.000 patiënten door het gebruik van psychofarmaca.

500.000?, Jaarlijks? Dat is 4 procent van het totaal aantal sterfgevallen. En dat zonder enig onderzoek dat dit onderbouwt, zelfs geen slecht onderzoek.

Zeer stellige en vergaande uitspraken. Is dat onafhankelijke en objectieve informatie, die rationele farmacotherapie bevordert?

Er is veel over te zeggen. Te veel voor een blog. Voor het volledige verhaal over zin en onzin van  antidepressiva verwijs ik naar het boek Even slikken, dat binnenkort uitkomt. Van twee echte wetenschappers, waarvan één ook nog eens echte mensen behandelt.

Götzsche vindt het geen probleem dat hij zelf geen patiënten met een depressie behandelt.

Ik wel. Want die mensen weten:

  • dat dé depressie niet bestaat. Het is een zeer heterogene groep,
  • dat uitkomsten van RCT’s lang niet zaligmakend zijn voor gepersonaliseerde geneeskunde,
  • dat Ioannidis heeft uitgelegd dat veel medisch-wetenschappelijk onderzoek waardeloos is,
  • dat de afwezigheid van bewijs niet hetzelfde is als bewijs van afwezig effect,
  • dat antidepressiva geen goede naam is. In de klinische praktijk kijken we verder dan classificaties (transdiagnostische benadering). Antidepressiva worden ook voor neuropathische pijn, angst- en dwangstoornissen en slaapproblemen voorgeschreven,
  • dat er altijd mensen spontaan beter worden, maar dat zolang we niet weten waardoor, we die mensen ook behandelen. Bij een longontsteking ging vroeger de helft dood en de helft niet. Nu gaan er bijna geen mensen meer dood omdat iedereen behandeld wordt met antibiotica. Voor de helft is dat dus overbodig? Zou Bijl dat bedoelen als hij zegt dat de 8700 huisartsen en de 3500 psychiaters in Nederland er in 98 procent van de gevallen naast zitten, als ze antidepressiva voorschrijven?
  • dat het placebo-effect geen nepeffect is, maar echt, en dat we dat niet zomaar kunnen wegcijferen of langs andere weg bereiken,
  • dat jaarprevalentie van ooit een recept hebben opgehaald (de definitie van gebruiker in het GIP) iets anders is dan puntprevalentie van actieve gebruikers. Misschien wel 30 procent van de opgehaalde medicatie wordt nooit gebruikt. Veel mensen stoppen al snel.

Zij weten dat, zoals prof. Jim van Os zei in het debat met Gøtzsche in de Balie, we uit het rommelige geheel van kennis voorzichtige en voorlopige conclusies moeten trekken.

Zij verkopen geen gevaarlijke onzin.

Lees ook
antidepressiva depressie
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • J.F. Borjas-Howard

    arts-onderzoeker, Groningen

    Mijn punt is dat de hoeveelheid argumenten de kwaliteit ervan geen goed hebben gedaan: uw draait bewijslast om (niet-werkzaamheid bewijzen), maakt een schijn tegenstelling (RCT vs gepersonaliseerd), een schijnvergelijking (overbehandeling antibiotica... vs overbehandeling antidepressiva) en pleit voor voorzichtige kennisinterpretatie maar stelligheid in het bestaan van het placeboeffect.

    Misschien is een beter discours:
    Depressie als constructie is een heterogener ziektebeeld dan de 'somatische ziektes'. Hierdoor is er per definitie minder wellicht weinig effectiviteit te verwachten van het antidepressivum als enkelvoudige interventie. Dit is, zoals de evidence laat zien, overigens ook een probleem voor enkelvoudige niet-farmacologische interventies- in zekere zin is de psychiater vervangen door de psycholoog ook niet evidence based- maar slechts plausibeler omdat, zoals Gotzsche postuleert, psychische en niet chemische problemen achter psychisch lijden zitten. Overigens ontslaat dit niet van een mogelijke plicht niet wel betere evidence te krijgen- of er moeten grotere trials worden uitgevoerd of psychiater-onderzoekers moeten hypotheses toetsen over subgroepen waar medicamenten wel effectiever zijn. Dat laatste (identificeerbare subgroepen) is uiteraard conceptueel binnen het veld moeilijker te definiëren.
    Waar de Gotzsche goede vraagtekens zet bij de effectiviteit, combineert hij dit met aantoonbaar opgeblazen cijfers over veiligheid om 'de psychiatrie' en 'de behandeling bij een psychiater' in diskrediet te brengen, daarbij causale taal gebruikend als het over bijwerkingen gaat, terwijl spectaculair individueel herstel onder antidepressiva bias moet zijn. Vanuit een voorzorgsprincipe redenerend begrijpelijk, maar ietwat overdreven en aantoonbaar inconsistent. Als hij pleit dat mensen bij de psychiater weg moeten blijven dan pleit hij ook dat het geheel aan 'interventies' die de psychiatrie doet naast farmacologie ook onzinnig is. Dát is potentieel gevaarlijk.

  • Menno Oosterhoff

    psychiater, THESINGE Nederland

    @collega Borjas Howard Ik herken niet direct dat de boosheid mij op het pad van gratuite en onjuiste argumenten heeft gevoerd.
    Wat Ioanndis betreft; Ik bedoelde te zeggen dat je op basis van slecht onderzoek niet kunt concluderen of medicatie werkt m...aar ook niet of het niet werkt. de neiging is er snel om als het onderzoek slecht was te zeggen. De werkzaamheid is helemaal niet wtenschappelijk correct aangetoond. Dat is juist. Maar de onwerkzaamheid is ook niet aangetoond. Iooannidis noemt meer bezwaar dan alleen de publicatiebias.
    Wat betreft het placeboeffect; Waar het mij om ging is dat placebo vaak als nepeffect weggezet wordt. dat klopt niet. Het is een echt effect, maar het wordt niet veroorzaakt door de chemische stof. Als er mogelijkheden zijn datzelfde effect langs een weg te bereiken die minder bijwerkingen heeft dan heeft dat natuurlijk de voorkeur. maar heel makkelijk is dat niet, omdat deze middelen wel werkzaam zijn in bepaalde patienten en dat geeft hen een groter placebooeffect dan middelen die sowieso alleen maar placeboeffect sorteren.

  • jf borjas howard

    arts-onderzoeker, groningen

    De cijfers van Gotzsche over doden dóór medicijnen zijn waarschijnlijk de maximale bovengrens, dat is duidelijk. En dat we over de hoeveelheid gebruik met een korreltje zout moeten nemen ook.

    Uw boosheid heeft m.i. u helaas ook laten verleiden tot h...et gebruiken van slechte argumenten, en eerlijk gezegd de rest van de bullet points die u noemt of gratuit (is er iets homogeen?) of doen uw pleit geen goeds. Over de volgende twee:
    - mensen die er verstand van hebben, hebben Ioannidis aan hun zijde. Volgens mij rekent Ioannidis voor dat meeste onderzoek vals positief, en dat publicatiebias & matige methodologie daar schuldig voor zijn. Alle stijlfiguren weggelaten is precies de inhoudelijke boodschap van Gotzsche over antidepressiva (valspositiviteit door onthouden van negatieve trials en presenteren van gebiasde trials)? Het is niet zo dat je a posteriori kunt besluiten dat het zijn onderzoek onzin is en waarschijnlijk gelijk hebt omdat Ioannidis heeft gezegd het meeste onderzoek waardeloos is.
    - met zoveel zekerheid zeggen dat placebo onderzoek waar is, is nogal wat vanuit een zowel theoretisch epistemologische als vanuit inzichten met de huidige methodologie nogal wat. Evenwel, als het nou ook nog eens waar was, dan zijn psychofarmaca nog de beroerdste keuze als placebo als het gaat om effectiviteit (pillen<injecties<fysieke manipulatie<rituelen) maar nog ook nog vanuit schadelijkheid (ik ga ervanuit dat bepaalde non-farmacologische placebo's nauwelijks 'echt' fysieke bijwerkingen hebben). Dan is de stelling ga eerst naar de alternatieve therapeut ipv de psychiater ineens aantrekkelijk...

    Daarnaast lijkt het alsof de gevestigde psychiatrie het reurend met u eens is. ik kan u sami timimi zijn youtube film aanraden

  • anoniem

    huisarts

    Ik ben ook heel blij met deze nuancering. En ik heb heel veel last van de uitspraken van collega Bijl in de krant (afgelopen week, Trouw). Het taboe op psychische aandoeningen wordt met dit soort boeken (van artsen!) versterkt. Ik vind het ontzettend... kwalijk dat beweerd wordt, "dat suicides voortkomen uit medicatiegebruik". Nee, suicides stijgen mede door het enorme taboe op psychische aandoeningen (is mijn indruk) én door dit soort waardeloze boeken. En verder denk ik ook dat het niet helpt, dat mensen bijna niet meer verwezen kunnen worden naar goede psychiaters, want die zijn grotendeels wegbezuinigd. Met dank aan minister Schippers. Ik vind het kwalijk dat dokter Bijl een medisch (Nederlands) goedkeurend sausje verleend aan dit boek. Helaas heb ik als huisarts meerdere keren meegemaakt hóeveel lijden een (psychotische) depressie veroorzaakt. Ook privé; mijn broer heeft zich gesuicideerd tijdens een psychotische depressie.

  • W.J. Duits

    Bedrijfsarts, HOUTEN Nederland

    Dank voor de nuancering collega. Het kennelijk een trend in deze tijd om allerhande verhalen te maken en vooral verdachtmakingen rond te strooien. We zijn kennelijk in deze tijd ook heel goed in het aanwijzen wie het niet goed doet en vooral aan te g...even dat het anders moet.
    Wat ik mis is dan, hoe doen we dat dan? Als deze middelen niet helpen, wat helpt er dan wel? Mijn indruk is vooral dat aandacht en steun een goed middel zijn, een ander middel is, uitleg geven en een nieuw doel laten stellen. Maar als dat zo is, dan zijn we nu niet goed bezig. Persoonlijk aandacht geven kost tijd en dat is er blijkbaar niet meer.
    Als dan de "pillen" het alternatief zijn, dan zijn daar kanttekeningen bij te plaatsen. Maar er zijn mensen die wel baat kennelijk hebben bij de middelen, ik zie ze ook in mijn dagelijkse praktijk.
    Dat er kritisch wordt gekeken, prima, maar wat gaan we nu hiermee doen, zodat onze mede Nederlanders die in de put van de depressie zitten, daar uitgetrokken gaan worden.

  • Mascha Gesthuizen

    Huisarts, n.p. in verband met een ernstige depressie, Arnhem

    Ik ben echt heel blij met deze nuancering. Hoewel het altijd verstandig is te overwegen of de inzet van medicatie noodzakelijk is, moge duidelijk zijn dat niet alle depressievelingen zich aan de milde kant op de schaal van ernst van de depressie bevi...nden en voor een deel van hen antidepressiva onontbeerlijk zijn om letterlijk te overleven. En gelukkig staat op www.thuisarts.nl goede informatie voor patiënten en huisartsen (en andere voorschrijvers).

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.