En wat is precies het probleem?

Ik ken twee Addies. Ze zijn allebei steengoed. Dat is te zien bij M., een man van achter in de zestig. Onlangs ging hij naar de dokter en zei: ‘Krant lezen gaat niet zo goed.’ Als dit een casusbespreking in een webinar was, dan volgde nu een poll met de vraag: Stel, u bent zijn huisarts, wat zou u doen?

a. u trekt een la met leesbrillen open, zoekt er een uit en geeft deze aan hem.

b. u zegt: ‘Dan kunt u het beste het abonnement op de krant opzeggen.’

c. u stuurt hem naar de opticien/optometrist/oogarts.

d. anders, nl …

Voor het goede antwoord hebben we de Addies nodig. Addie 1 zet zich beroepshalve in voor minder gedwongen uithuiszettingen. Op zich al bewonderenswaardig, maar zijn vrijetijdsbesteding is dat misschien nog meer. Hij is actief in mijn wijk. Deze hoopvolle parochiewijk uit de jaren ‘60 is de afgelopen jaren volgelopen met gevallen uit bijstand, schuldsanering, psychiatrie en verslavingszorg, naast alle statushouders. De wijk bezwijkt en daarmee ook de gezondheid van de wijkbewoners. Addie rent en vliegt, ondersteunt en regelt. Zo heeft hij een fietsenbank annex schoenenbank opgezet, om minima te helpen, maar vooral ook om mensen een kans te bieden te oefenen met maatschappelijke participatie. Kortom, Addie 1 metselt aan de fundamenten van veerkracht en welzijn van wijkgenoten.

Addie 2 is een model uit de wereld van de instructional systems development, het onderwijs dus. Het staat voor Analysis, Design, Development, Implementation and Evaluation. Een soort PDCA (plan, do, check, act) maar dan op inhoud. Dit superhandige model betekent kortweg het volgende: begin niet met wat je kwijt wil of met een oplossing, maar met een analyse van de situatie, van de lacune, het probleem of het doel. Ontwikkel dan pas een plan.

Wellicht zonder dat we ons ervan bewust zijn, zijn we ook in de zorg – gedreven door evidencebased practice – behoorlijk met addie bezig. Jammer genoeg loopt de model-addie vaak al spaak bij de A, zeker vanuit de patiënt gezien. De analyse blijft steken bij de klacht, er wordt te weinig mens, individu, context meegenomen. Ook bij de twee D’s hapert het regelmatig. Klacht en/of patiënt moeten eerst zodanig gekneed worden dat ze passen bij een behandelproduct, want ons zorgsysteem is opgetuigd op basis van aanbod in plaats van vraag. Veel zorg-addie’s concentreren zich dan ook op de puzzel: ‘Helpt oplossing X bij probleem Y?’ Terwijl de vraag: ‘Waarmee is deze patiënt het meest geholpen?’ veel zinniger zorg zou opleveren.

Kortom, zonder goede A een weinig zeggende E: klacht mogelijk verminderd, dokter tevreden, patiënt weinig opgeschoten.

Terug naar M. Het is niet moeilijk om in de antwoorden a, b en c zo’n beperkte analyse te herkennen met aanbodgestuurde reflex. Het ene wat ludieker dan het andere zijn ze alledrie prototypisch voor de praktijk. M.’s ogen zijn weliswaar achteruit gegaan met het ouder worden, dus wellicht is een bril nuttig, maar een goede analyse levert veel meer informatie. Bijvoorbeeld dat M. altijd moeite heeft gehad met lezen, omdat hij vroeger bij het leren lezen en schrijven ‘niet vooraan in de rij heeft gestaan’, zoals hij zelf zegt. Dat hij na zijn scheiding, twintig jaar geleden, veel is gaan drinken. Dat hij daardoor werd ontslagen als onderhoudsmonteur. Maar ook dat hij is opgeleefd sinds hij AOW krijgt. Dat hij elke week op zijn 8-jarige kleindochter past waar hij enorm van geniet. Dat hij het wel lastig vindt dat hij vaak geen goed antwoord heeft op alle vragen van dat slimme meisje, bijvoorbeeld over het klimaat. Dat hij sinds kort fietsen repareert bij de fietsenbank en samen met zijn nieuwe collega’s tussen de middag een broodje eet bij de Buurtbrug, een ontmoetingsplek in de wijk.

Kortom, M. voelt zich eindelijk weer een beetje mens. En nu vroeg hij zich af, die krant die in de Buurtbrug ligt, daar schijnt volgens zijn collega veel over het klimaat in te staan. Zou het op zijn leeftijd nog mogelijk zijn dat hij die zelf kan gaan lezen?