Eigen risicoloos

Na de PVV, de SP en 50Plus wil nu ook GroenLinks van het eigen risico af. Het kost een duit (minimaal 4 miljard euro), maar dan heb je ook niets. Of preciezer: het is een extreem dure oplossing voor een vervelend maar tamelijk overzichtelijk probleem.

Zorg moet linksom of rechtsom betaald worden, uit belastinggeld, premies en eigen betalingen. Uit experimenten en ander empirisch onderzoek blijkt overtuigend dat zonder een vorm van eigen betalingen er sprake gaat zijn van stevige overproductie van zorg, of we het nou leuk vinden of niet.

Dat dit punt slecht begrepen wordt, blijkt ook uit de blog van Menno Oosterhoff die concludeert: ‘Er wordt gezegd dat afschaffen van het eigen risico 3,2 miljard euro kost. Maar dat is natuurlijk onzin. Die 3,2 miljard euro wordt alleen nu opgebracht door mensen die ziek zijn. Afschaffing ervan en verhoging van de premie zou betekenen dat je de zorgkosten eerlijker verdeelt.’ Feit is dat naast het aanwakkeren van overproductie (wat sinds het fameuze RAND-experiment door niemand in de wetenschappelijke zorgwereld ontkend wordt; zie bijvoorbeeld hier) die miljarden gewoon op de begroting drukken en dus andere collectieve goederen verdringen.

Als GroenLinks 4 miljard euro wil investeren om de zorg beter te maken, dan is dat een politieke keuze waar je voor of tegen kunt zijn. Maar 4 miljard investeren om de zorg vooral duurder te maken omdat overbodige zorg aangewakkerd wordt? Dat moet slimmer kunnen.

Partijen willen van het eigen risico af omdat ze het mijden van zorg willen terugdringen. Hoewel een deel van het mijden, vooral door jongeren volgens onderzoeksbureau Nivel, niet veel met eigen risico te maken heeft, hebben de partijen die van het eigen risico af willen wel een punt.

Het vervelende maar overzichtelijke probleem zit bij mensen die compleet ondoorzichtige ziekenhuisrekeningen krijgen en dan in één klap hun eigen risico kwijt zijn. Dat wordt niet ten onrechte (en hier ga ik helemaal mee in de redenering van Oosterhoff) gezien als onbevredigend en oneerlijk. Hoe kan dat beter?

We willen de poortwachtersfunctie van huisartsen overeind houden, omdat zorg in de eerste lijn sneller en goedkoper is dan ziekenhuiszorg. De poortwachters moet daarom gratis blijven, net als nu. Eigen betalingen doen we bij zorg waar de kans op overconsumptie aanwezig is (zoals fysiotherapie) en bij ziekenhuiszorg. Per bezoek een vast bedrag, ongeacht de hoogte van de rekening en met een redelijk maximum per persoon per jaar.

Het voordeel? Iedereen snapt het, er ontstaat een door patiënten aangewakkerde tendens om steeds meer zorg over te hevelen naar de eerste lijn en een prikkel om kritisch naar onnodige zorg te kijken bij ieder bezoek. Politieke partijen kunnen zelf de gewenste hoogte en het maximum kiezen. En wat doen we dan aan de zorgmijders? Die willen die pakweg 25, 50 of 100 euro voor een ziekenhuisbezoek toch ook niet betalen?

De zorgmijders informeren we beter, zodat ze niet, zoals nu soms, ten onrechte afzien van huisartsbezoek (wat niet onder het eigen risico valt). Mensen met een kleine portemonnee kunnen we indien gewenst (net zoals in veel landen) compenseren voor eigen betalingen van ziekenhuisbezoek (en dit gebeurt nu in vele gemeenten al). Voor de overige zorgmijders geldt dat er ook zoiets bestaat als eigen verantwoordelijkheid. Tikkeltje ouderwets, maar het levert miljarden op.

Deze blog verscheen (deels) ook in het Financieel Dagblad van 12 september 2016.