Eens ging de zee hier tekeer

… maar die tijd komt niet weer:
Zuiderzee heet nu IJsselmeer!

Urk was eeuwenlang een eiland. De aanleg van de Afsluitdijk in 1932 veranderde daar niets aan. Urk behield zijn splendid isolation. Het omringende IJsselmeerwater hield de eilandbewoners in een natuurlijke quarantaine. Eigen tradities, waarden en normen werden gekoesterd. Geen invloed van buiten. Iedereen was tevreden.

Ingenieur Lely gooide roet in het eten. Lely had als minister van Waterstaat in 1913 de inpoldering van de Zuiderzee eindelijk in het regeringsprogramma weten te krijgen. In 1937 werd de aanleg van 31,5 kilometer dijk aanbesteed. Op 3 oktober 1939 werd de dijk tussen Lemmer en Urk gesloten. Urk was geen eiland meer. De polder viel droog in september 1942, tijdens de Duitse bezetting. De centripetale polderstructuur was op Duitse leest geschoeid. Urk werd geografisch een deel van de Noordoostpolder. Maar de polder had geen boodschap aan het perifeer gelegen Urk. Emmeloord lag centraal. Emmeloord was de spil waar de polder om draaide. Urk werd amper meegenomen in de polderplanning.

Het boek Eens ging de zee hier tekeer van historicus Eva Vriend vertelt er meer over.

Toen Urk aan het vasteland werd aangesloten bleek dat de Urkers er niet op vooruit gingen met die polder in hun achtertuin. Urk heeft dan ook geen boodschap aan de polder. En ook niet aan de overheid. Dat blijkt ook uit het stemgedrag. Bij de verkiezingen van vorige week stemde 55 procent SGP, 14 procent PVV en 10 procent Forum voor Democratie. Duidelijker kan het niet. De Urker eist zijn vrijheid op. De Urker wil niet dat Den Haag met coronamaatregelen of anderszins de dienst uitmaakt op het eiland. De Urker erkent alleen het gezag van God. Dat blijkt, vandaag 24 maart, uit de actie van de Sionkerk op Urk. Die laat de coronamaatregelen los. ‘Het is niet dat we het op Urk beter weten, of dat we niet luisteren naar de overheid. We willen gehoorzaam zijn aan de overheid, maar wel in samenhang met Gods geboden’, zegt een ouderling.

Urk is niet alleen een heel religieus dorp, het is ook een van de ‘jongste’ dorpen van Nederland. De helft van de Urkers is jonger dan 25 jaar. Voor hen is er weinig te doen. Op het industrieterrein wordt doordeweeks hard gewerkt. Maar in het weekend wordt er gefeest. Dan kan en mag er alles. Eens ging de zee hier tekeer. Nu gaan hier de jongeren los. De rest van het dorp kijkt de andere kant op. Voer een avondklok in en de jeugd slaat helemaal door. Dat is een aanslag op hun vrijheid! Een coronateststraat van de GGD, vlak bij de haven, gaat in vlammen op.

Maar er is ook iets heel moois te melden over dat industrieterrein bij het oude dorp. Aan het Foksdiep staan vijf loodsen op rij. Samen vormen ze het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland. Als vrijwilliger ben ik daar regelmatig aan de slag. Ik zie veel mooie dingen om mij heen. Ik zie jongeren en ouderen, vrouwen en mannen, druk bezig, zittend, staand of rondlopend, pratend met elkaar, of in de weer met boeken en tijdschriften. Dokters, verpleegkundigen en paramedici. Tandartsen, dierenartsen en apothekers. Ook zij gaan tekeer, maar op een andere manier. Ze zijn bevlogen. Bevlogen door hun vak, vroeger en nu. Ze zijn vriendelijk. Ze helpen elkaar. Ik heb nooit geweten dat dokters zulke aardige mensen konden zijn. Ik heb nog nooit zo goed met collega’s samengewerkt.

Het Trefpunt is de Ark van Noach in de digitale zondvloed. In een tijd waarin gerenommeerde instituten zoals het Koninklijk Instituut voor de Tropen, het Trimbos Instituut en KLM Health Services zich van hun archieven en bibliotheken ontdoen omdat ze vergaderruimte nodig hebben, ‘omdat toch alles op internet staat’, óf omdat ze – zoals de KNMG – hun archief juist veilig willen stellen in een dedicated zorginstituut, biedt het Trefpunt een onderkomen aan het na 1850 geschreven medische woord. Rond dat jaar schakelde de geneeskunde om van het Latijn naar de volkstaal. Boeken, tijdschriften, proefschriften en oraties worden op Urk van de ondergang gered en ontsloten voor historisch onderzoek. En zit er toch nog toevallig een Latijnse tekst tussen? Dan wordt die met zorg en met liefde vertaald. Ubi caritas et amor, Deus ibi est. (Waar naastenliefde en liefde is, daar is God.)