Blogs & columns
Blog

Een psychische aandoening is géén luxeprobleem

6 reacties

Psychische aandoeningen worden nog lang niet serieus genoeg genomen. Vaak wordt gedacht dat je een lichamelijke aandoening hébt en een psychische aandoening dóét. Daarbij speelt mee dat psychische aandoeningen op individueel niveau niet zijn vast te stellen met een laboratoriumtest of een scan. En dat we de eigen invloed op het psychisch functioneren overschatten.

Niemand verwacht dat iemand zijn schildklierfunctie naar believen kan veranderen. Maar dat we op ons psychisch functioneren ook maar betrekkelijk weinig invloed hebben is moeilijker te accepteren. Voor intelligentie weer wel, maar voor bijvoorbeeld stemming, angst, dwangmatigheid en verslaving niet. Dit filmpje geeft op humoristische wijze weer hoe er nog vaak over wordt gedacht: ‘Je moet er gewoon mee ophouden.’

Maar goed. We moesten van ver komen. Nog in 1850 werden mensen met een psychische aandoening tentoongesteld op de kermis in Wenen. Gelukkig nemen de vooroordelen en de schaamte de laatste jaren af. Vroeger ging je nog liever dood dan je bij een psychiater te melden, maar dat is niet meer zo. Dat geeft echter wel een probleem. De capaciteit van de ggz is bij lange na niet voldoende om iedereen hulp te bieden. Er is capaciteit voor 5 à 6 procent van de bevolking. Als 7 procent zich meldt, dan ontstaan er al onbeheersbare wachtlijsten. En het aantal mensen met een psychische aandoening in een jaar wordt geschat op 20 procent.

Er is nog een probleem. De gereguleerde marktwerking maakt het onaantrekkelijk je te richten op de meest ernstige problematiek. Hoe dit probleem opgelost moet worden weet ik niet. Maar ik weet wel hoe het niet opgelost moet worden. ‘Ik ben er faliekant tegen dat zoveel mensen ten onrechte aankloppen bij de ggz’, luidde destijds de opvatting van minister Schippers, die zei dat er toch ook veel gewone problemen des levens waren, die je in eigen kring kon uitvogelen. Bijzonder genoeg zei de voorzitter van de NVvP Damiaan Denys destijds in NRC iets dergelijks. Hij ontkent het lijden niet, maar vindt dat het gewone lijden wordt gemedicaliseerd. Daar schreef ik samen met prof. Jim van Os een reactie op met dezelfde strekking als mijn betoog tot nu toe.

Ik wil nu ingaan op de blog ‘Esthische psychiatrie’ van Esther van Fenema. Helemaal duidelijk wordt haar standpunt mij niet, maar een zinsnede als ‘De gebraden ganzen (het waren toch duiven?) vliegen door de lucht’ doet vermoeden dat ze meer op de lijn van Denys zit. Ze eindigt met dromen van een ‘esthetische psychiatrie’ waar je mentale wallen en kraaienpoten kunt laten behandelen van je eigen zakgeld. Ik spreek overigens liever van plastische psychiatrie naar analogie van de plastische chirurgie. Maar esthetisch of plastisch:  ik vind dat daarvan nog amper sprake is. Van plastische psychiatrie spreek ik pas als het gaat om het behandelen van gewone problemen, die bij het leven horen. Laten we het capaciteitsprobleem alsjeblieft niet oplossen door alleen ernstige psychische aandoeningen te erkennen en het leed door overige psychische aandoeningen als een soort luxeprobleem weg te zetten. Ik laat één voorbeeld zien. Een meisje met skinpicking, dwangmatig aan oneffenheden van de huid pulken. Ze valt vast niet onder de 6 procent ernstige patiënten, maar ieder die het filmpje heeft gezien zal erkennen dat haar lijden fors is en dat het geen gewoon levensprobleem is. Het is aangrijpend als ze zegt: ‘Ik doe het zelf, maar ik kan niet stoppen.’ Ik zou zeggen: ‘Nee, je doet dit niet zelf. Je aandoening laat je dit doen. Of we iedereen kunnen helpen is een ander verhaal. Maar je hebt in elk geval recht op begrip en erkenning.’

psychiatrie
  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    @Jan Keppel Hesselink, Als ik zeg dat de dwang het doet dan is dat natuurlijk beeldspraak om aan te geven dat iemand er niet vrij in is. Dat er geen nosologische eenheden zijn in de psychiatrie betekent overigens niet dat er geen aandoeningen zouden... zijn.

  • Jan Keppel Hesselink

    arts-pijnbehandelaar, Bosch en Duin

    Het is boeiend om te lezen dat Menno tegen de dwangmatige patient zegt: ‘Nee, je doet dit niet zelf. Je aandoening laat je dit doen.' Terwijl de patient zegt, 'ik doe het zelf, maar ik kan niet stoppen.'
    Nu is de vraag aan Menno, wat is dan 'je aa...ndoening' die het je 'laat doen'. Ikzelf ben het vat en daarin zit de aandoening? Kan 'een aandoening' iets doen dan? Een boeiende vraag is natuurlijk ook, wat is dan dat 'ik' dat 'ikzelf' niet kan stoppen.....
    Ik (....) geloof dat we hier conceptueel uitglijden als we denken dat de ziekte als een 'entiteit' i die 'iets' kan 'doen'. Er is namelijk helemaal geen ziekte als entiteit in de psychiatrie, dat is juist de crux van de DSM. Er zijn alleen symptomen die geclusterd zijn, waarom heen een lintje gelegd wordt. En geclusterde symptomen kunnen mijns inziens niets 'doen'. ....Tijdens Kraepelin en Jaspers waren er ten minste nog behoorlijke psychopathologische ziektebeelden in de psychiatrie. Die konden misschien zelfs wel 'iets' doen.....Menno?

  • Sebastiaan van Jole

    Student en tutor, Rotterdam

    Ook ik voelde mij sterk geroepen om te reageren op de column van Esther, ik zie dat dat inmiddels niet meer nodig (mocht dat het ooit geweest zijn) is vanwege uw heldere reactie. Ik verwacht overigens niet dat de plastische psychiatrie nog lichtjaren... van ons verwijderd is - ik denk zelfs dat deze reeds bestaat in de vorm van... Dat mag u zelf invullen ;) Exciting times.

  • Jedidjafortuijn@gmail.com

    Aios psychiatrie , Haarlem

    Beste collega Kleijweg, bedankt voor de cijfers! De door Denys en Fenema aangezwengelde discussie verbijstert mij ook nog op een ander punt: is een ernstige van disfunctioneren de grens die zij zich voorstellen? Hoe zit het dan met (secundaire) preve...ntie? En de effecten van de net niet genoeg zieken op hun naasten en kinderen? Mijn emotioneel verwaarloosde kennis die zich steeds een paar weken somber voelt, maar nog wel een baan weet vol te houden en vrouw en kind en eigen huis heeft, al is dat kind hem eigenlijk te veel: verwijzen of niet?

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

  • Manon Kleijweg

    Ouderenpsychiater, Utrecht

    "Nog zingevingsvragen behandeld vannacht?" vroeg ik aan een collega na haar crisisdienst. "Millennials die wakker liggen van plastic soup, vastgelopen reiki-behandelingen…" grapte ik cynisch. "Was het maar waar" glimlachte ze vermoeid. Aan het eind v...an een drukke nacht was het haar eindelijk gelukt die suïcidale jongen op te nemen op een gesloten afdeling. "En jij dan? Jij pikt bij die kleine GGZ instelling toch alle krenten uit de pap?". Ik moest haar teleurstellen: als ouderenpsychiater werk ik me een slag in de rondte om fatsoenlijke zorg te bieden aan de groeiende groep ouderen die vaak al een leven lang gebukt gaat onder ernstige psychiatrische ziektebeelden: psychoses, manieën, depressies met wanen, agressie, bij dementie, gecompliceerd door lichamelijke ziektes, armoede en eenzaamheid. Een rondje langs bevriende kinder- en volwassenenpsychiaters werkzaam in diverse sectoren, leverde hetzelfde op: niemand herkende zich in het beeld van ons werk dat de laatste tijd voortdurend opduikt in de media. 30% van de bevolking werd volgens Denys behandeld bij een psychiater? De 6 à 7 % van de bevolking die volgens hem "echt waanzinnig" was veranderde in de laatste MC-column van Van Fenema in 6% van onze patiënten. Waar hielden die 24 resp. 94% spiritueel ontheemden zich dan op? In de academische ziekenhuizen? Wíj zagen ze niet. Hongerend naar betekenisgeving stuitten we op de laatste cijfers van Vektis, de database die DBC-gegevens verzamelt. Wat blijkt daaruit? In 2016 werden zo'n 350.000 mensen behandeld in de specialistische GGZ (poliklinisch, klinisch en psychiatrische woonvoorziening), d.w.z. 2% van de bevolking. De prevalentie van bipolaire stoornissen is 1%, die van schizofrenie ook, tel ze bij elkaar op en je bent er al. Zo'n 480.000 mensen werden dat jaar behandeld door de POH-GGZ. Uit deze cijfers kun je zeker concluderen: patiënten in de tweede lijn kampen met ernstige, reële problemen, de huisarts vervult zijn poortwachtersfunctie uitstekend.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.